Ο προδομένος εαυτός και η φυλακή του

 

       Ο προδομένος εαυτός είναι εκείνος ο εαυτός ο οποίος προδίδεται από τον ίδιο του τον εαυτό.

Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η φράση;

       Σημαίνει ότι, όταν το άτομο φτάνει στην ενήλικη ζωή κουβαλώντας όλες τις απογοητεύσεις-ματαιώσεις που εισέπραξε από το οικογενειακό του περιβάλλον, αυτό συνεχίζει, ακόμα και μετά από την απομάκρυνση από αυτό, να αυτό - αποθαρρύνει κάθε ενέργεια του, κάθε απόφασή του από μόνο του, δημιουργώντας μια σύγκρουση μέσα του, η οποία τις περισσότερες φορές μπορεί να βιωθεί σαν ασφαλιστικός παράγοντας αλλά στην ουσία λειτουργεί απαγορευτικά και αποθαρρυντικά.

Η ενοχή

       Η ενοχή είναι το βασικό συναίσθημα που λειτουργεί απαγορευτικά προς το άτομο κάνοντας το να αναπτύσσει έναν ελεγκτικό "υπό - εαυτό" ο οποίος αντικαθιστά τα παλαιά οικογενειακά πρότυπα και τον απαγορευτικό τους λόγο, ο οποίος γίνεται η ελεγκτική φωνή που σπέρνει και καλλιεργεί την ενοχή καθορίζοντας το τι επιτρέπεται και τι όχι. Καθορίζοντας με λίγα λόγια το δικαίωμα του ατόμου στην ζωή, σύμφωνα με την επιθυμία του και τις ανάγκες του. 

    Σε αυτή την περίπτωση η συνείδηση του ατόμου συνεχίζει να επηρεάζεται από τον “εσωτερικευμένο λόγο” των άλλων, όπως θα έλεγε ο Λακάν, συνεχίζει να καθορίζεται από ένα αυστηρό υπέρ-εγώ, όπως θα έλεγε ο Φρόιντ. Έτσι ο λόγος αυτός μετατρεπόμενος σε αυτό – έλεγχο, έρχεται να ελέγξει τον εαυτό, κάνοντας τον να μην έχει καμιά εμπιστοσύνη στις αποφάσεις του και στις ενέργειές, αφήνοντας τον να κινείται σύμφωνα με τις αποφάσεις των άλλων, που στην ενήλικη ζωή έχουν αντικατασταθεί από άλλα πρόσωπα τα οποία ο εαυτός τα έχει επενδύσει αναζητώντας ασφάλεια, (σύζυγοι, φίλοι, εργοδότες, πολιτικοί)

      Άρα είμαι ένοχος από την στιγμή που θέλω να είμαι ο εαυτός μου. Από την στιγμή που ακούω την επιθυμία μου και παίρνω αποφάσεις που μπορούν να με φέρουν σε αντίθεση με τους άλλους. Δηλαδή εάν αρνούμαι να υποταχθώ στις επιθυμίες τον άλλων και αποφασίζω σύμφωνα με τις επιθυμίες μου, σύμφωνα με τις ανάγκες μου και με την προσωπική μου αντίληψη, τότε είμαι ένοχος.

Η εσωτερική φυλακή

     Αυτή η ενοχική κατάσταση θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με μια φυλακή, μια εσωτερική φυλακή. Η ενοχή είναι μια φυλακή που κτίστηκε στην παιδική ηλικία για “το καλό” του παιδιού και που συνεχίζει να υπάρχει ακόμα στην ενήλικη ζωή ακόμα και όταν “οι δεσμώτες” γονείς έχουν απομακρυνθεί από αυτό. Αυτή η ενοχική κατάσταση επίσης, μας κάνει να σκεφτούμε ότι η οικογενειακή “φυλακή” η οποία δημιουργήθηκε από τα “απαγορεύεται” μετατρέπεται σε μια προσωπική φυλακή που δεν χρειάζεται πλέον δικαστές και φύλακες για να υπάρξει.

     Σε αυτή την περίπτωση, ο εαυτός από μόνος του χωρίζεται σε διάφορους "υπό – εαυτούς", ο καθένας από τους οποίους υποδύεται τον ρόλο του δικαστή, του φύλακα, αλλά και του καταδίκου κουβαλώντας τον εσωτερικευμένο, απαγορευτικό ρόλου “του άλλου” και απαγορεύοντας όχι μόνο την ελεύθερη συμπεριφορά του εαυτού, αλλά και την ελευθερία της σκέψης του.

     Στο βαθμό που η αναζήτηση της ικανοποίησης αποτελεί το βασικό στόχο της ζωής σε οποιαδήποτε εκδήλωσή της και έχει σχέση με την επιθυμία και την αποφάσεις που καλείται να πάρει για την ζωή του ο εαυτός, η παρουσία των "υπό – εαυτών", ασκώντας την κριτική τους υπό μορφή ελέγχου, οδηγούν τον εαυτό σε ένα αδιέξοδο, όπου η ματαίωση αντικαθιστά την ικανοποίηση με τέτοιο τρόπο ώστε η ματαίωση να αποτελεί το βασικό ζητούμενο και όχι η ικανοποίηση. Έτσι φθάνουμε στην ικανοποίηση της ματαίωσης η οποία εκδηλώνεται με έλλειψη εμπιστοσύνης και με χαμηλή αυτοεκτίμηση για τον ίδιο τον εαυτό .

Η ικανοποίηση της προδοσίας

     Εφόσον η ικανοποίηση συνορεύει με την ενοχή, η αποφυγή της ενοχής οδηγεί τον εαυτό στην αποφυγή της ίδιας της ικανοποίησης. Η ικανοποίηση γίνεται ένας ανασφαλής χώρος, ενώ η ματαίωση αποτελεί το γνωστό περιοριστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο εαυτός έχει συνηθίσει να βιώνει τον εαυτό του σαν κομμάτι των άλλων και σαν τέτοιο απολαμβάνει μια ασφάλεια μακριά από το ρίσκο της άγνωστης ικανοποίησης του. Η έννοια λοιπόν της προδοσίας του εαυτού από τον εαυτό αντιπροσωπεύει αυτή ακριβώς την κατάσταση και εκφράζεται με την υποταγή του στις επιθυμίες και αποφάσεις των άλλων και όχι στο άκουσμα των δικών του επιθυμιών και των αποφάσεων.

    Με λίγα λόγια η προδοσία μπορεί να είναι μια συνεχής αυτο- αλλοτρίωση του εαυτού από τον ίδιο, με αποτέλεσμα να κερδίσει την ηρεμία του, η οποία μπορεί να μεταφράζεται σε παθητικότητα, υποταγή και καθυπόταξη του στην επιθυμία του “άλλου”. 

   Η οποία μπορεί  να μεταφράζεται με την άρνηση της δικής του επιθυμίας που σημαίνει επίσης, άρνηση του εαυτού και της ικανότητας του να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες ικανοποίησης του και να αποφασίζει σύμφωνα με αυτές.