Ο χωρισμός σαν άρνηση της αλλοτρίωσης στο γάμο.

Το ζευγάρι και ο γάμος, αποτελούν ένα σημαντικά στάδια ανάπτυξης του ατόμου και της πραγμάτωσης του, σε ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο. Δυστυχώς όμως η έννοια της συλλογικότητας που απαιτεί το ζευγάρι βρίσκει εμπόδια σε μια ατομικότητα που δεν καταλαβαίνει ότι θα συγκροτηθεί από αυτή την συλλογικότητα. Και δεν καταλαβαίνει ότι αυτή η ατομικότητα είναι προϊόν μιας άλλης συλλογικότητας αυτής της οικογένειας καταγωγής της. Δηλαδή το άτομο είναι προϊόν συλλογικών διαδικασιών Για αυτό μετά από ένα χωρισμό, ο χωρισμένος /η, χρειάζεται κάποιο άλλον σύντροφο για να ξαναδημιουργήσει ακόμα μια νέα συλλογικότητα (ζευγάρι ) μέσα στην οποία μπορεί να αναπτυχθεί ατομικά. Με λίγα λόγια το άτομο δεν μπορεί ν΄ αναπτυχθεί μέσα στην μοναχικότητα του και το ζευγάρι καθώς και η οικογένεια αποτελούν το χώρο της ανάπτυξης του.

Το ζευγάρι είναι το προϊόν της ποιότητας των αλληλεπιδράσεων του. Σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις το άτομο προσπαθεί να ορίσει τον ατομικό του χώρο και την θέση του μέσα σε αυτό. Η διεκδίκηση της ατομικότητας μέσα στην συλλογική προσπάθεια του ζευγαριού δεν αποτελεί λάθος κίνηση, όπως είπαμε, αλλά μια πράξη που θέλει να συν-κατασκευάσει με τον άλλον την σχέση, να ορίσει τους όρους της συμβίωσης και να αποφύγει την δυσαρέσκεια και απομονωτισμό μέσα στην σχέση.

Η συν-κατασκευή αυτή δεν έχει μόνο σχέση με το ψυχολογικό υπόβαθρο της σχέσης αλλά και με το εννοιολογικό περιεχόμενο της όπου κατασκευάζεται η εικόνα της σχέσης, δηλαδή “η απόλυτη ιδέα” της σχέσης. Οι κατασκευές αυτές, επίσης έχουν να κάνουν με τα “υλικά” που το κάθε μέλος του ζευγαριού φέρνει στην σχέση από την οικογένεια καταγωγής του. Σαν πρώτη ανάγκη για την επιβίωση του ζευγαριού θα έλεγα ότι είναι η διαφοροποίηση από την οικογένεια καταγωγής του ατόμου δια μέσου του ζευγαριού και του γάμου.

Έτσι το ζευγάρι αποτελεί ένα καινούργιο χώρο-χρόνο ζωής όπου το άτομο καλείται να επαναπροσδιορίσει την σχέση με τον εαυτό του καθώς και με τους άλλους. Είναι μια νέα περίοδος δοκιμασίας όπου καλείται να επανεξετάσει το τι ήξερε μέχρι τώρα και τι μπορεί να μάθει από εδώ και πέρα. Όπου καλείται να λαμβάνει αποφάσεις και να καθορίζει την εξέλιξη της σχέσης μέσα από τον δικό του τρόπο διαχείρισης της συμβίωσης, ο οποίος διαμορφώνεται μέσα στην σχέση και από την σχέση. Άρα το κάθε μέλος πρέπει να είναι ανοιχτό, έτοιμο να δεχτεί την διαφορετικότητα του άλλου, αλλά και να δεχτεί δικιά του αλλαγή.

Όλες οι ερωτικές σχέσεις ακόμα και αυτές οι οποίες ξεχειλίζουν από ευτυχία εμπεριέχουν μέσα τους μια λεπτή ισορροπία η οποία απαιτεί μια συνεχή προσπάθεια μια συνεχή ενεργητική στάση του καθένα απέναντι στον άλλον, ώστε να μπορούν να ξεπεραστούν οι διαφορές οι οποίες εμφανίζονται στην συμβίωση τους. Το ζευγάρι είναι ένα καινούργιο στάδιο κοινωνικοποίησης του ατόμου και καλείται να αλλάξει τις “συνήθειες”του και να προσαρμοστεί στο καινούργιο χωρόχρονο του ζευγαριού, χρειάζεται όμως ένας χρόνος προσαρμογής σε αυτή την καινούργια κατάσταση.

Ο Rausch (1963) αυτή την περίοδο την ονομάζει” Διαπραγμάτευση μιας ισορροπίας ανάμεσα στην αυτονομία και την συλλογικότητα” η οποία καθορίζει την δημιουργία της οικειότητα του ζευγαριού, την ζεστασιά, και την θαλπωρή της σχέσης. Σύμφωνα με τους Mace και Μace (1970) μερικά ζευγάρια, δεν μπορούν να αντέξουν τις απαιτήσεις αυτής της περιόδου διότι παίρνουν το ρίσκο να κάνουν πολύ γρήγορα ένα εσπευσμένο γάμο, να αποκτήσουν παιδιά, ή να μείνουν χωρίς δουλειά. Άρα κινούνται πολύ γρήγορα και δεν τους δίνεται ο χρόνος να προσαρμοστούν στις ανάγκες του γάμου.

Πολλά νέα ζευγάρια βρίσκονται πολύ γρήγορα σε μια απογοήτευση μικρή η μεγάλη ανάλογα με την ιδέα που είχαν σχηματίσει για τον σύντροφό τους και για την σχέση. Σύμφωνα με πολλούς θεωρητικούς η εξιδανίκευση του συντρόφου αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα του ρομαντισμού με τον οποίο ο καθένας επενδύει το γάμο και η οποία επένδυση, έχει σχέση τόσο με τις προσωπικές του ανάγκες, όσο και με την κουλτούρα της κοινωνίας που την περιβάλει. Με αυτό τον τρόπο το κάθε μέλος της σχέσης προβάλει στο άλλο μέλος, χαρακτηριστικά τα οποία θα ήθελε να έχει και τα οποία μπορεί να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Η επικοινωνία στην σχέση μπορεί να διαχωρίσει την φανταστική προσδοκία του καθένα από τον άλλον και να βοηθήσει στην συγκρότηση του ζευγαριού, αλλά για να επιτευχθεί αυτό, ο άλλος πρέπει να εκλαμβάνεται σαν συνεργός και όχι σαν αντίπαλος σε αυτή την προσπάθεια.

Ο χωρισμός έχει αποδειχθεί ότι εκφράζει μια κρίση ατομική όσο και συλλογική. Κρίσης ατομικής ταυτότητας όσο και της ταυτότητας του γάμου. Μπορεί να βιωθεί σαν μια αποτυχία όπου η απώλεια του άλλου, αλλά και γενικά του χωρόχρονου της σχέσης και του γάμου, θεωρείται ως απώλεια αυτής της ταυτότητας του ατόμου. Πολλές φορές μετά τον χωρισμό το άτομο θα αναρωτηθεί “ποιος είμαι”; σαν να χρειάζεται ένα χρόνο επανανάκτησης του εαυτού του. Αυτό ερμηνεύεται τόσο βιολογικά όσο και ψυχό-κοινωνιολογικά.

Είναι καλό να σκεφτόμαστε τον πόνο του χωρισμού , αλλά ο πόνος αυτός μπορεί να μην έχει σχέση με τον άλλον αλλά με την “απώλεια” του άλλου. Η “απώλεια” μετράει πολλές φορές σαν ήττα, επηρεαζόμενη από τις “απώλειες” που έχει βιώσει το άτομο πριν από την ζωή του στο γάμο. Άρα ο πόνος του χωρισμού βιώνεται ανάλογα με την σημασία που του δίνει το άτομο, η κοινωνία και η κουλτούρα που ζει. Στην ουσία ο χωρισμός έρχεται να θέσει σε αμφισβήτηση την ικανότητα του ατόμου να συμβιώσει με τον συγκεκριμένο άλλον, αλλά όχι ότι δεν μπορεί να συμβιώσει με κανένα.

Συμβίωση δεν σημαίνει εξάρτηση και απάρνηση του εαυτού, αλλά ενδυνάμωση του εαυτού και η ανακάλυψή του σε μια καινούργια διάσταση αυτή του συντρόφου, του συνεργάτη, του συμμάχου. Τις περισσότερες φορές η απώλεια του άλλου αντικαταστεί την απώλεια του εαυτού. Έτσι μπορεί το άτομο να δέχεται την απώλεια του εαυτού του στο γάμο και να μην μπορεί να δεχτεί την απώλεια του άλλου. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για προβληματικές σχέσεις όπου το πρόβλημα γίνεται ο συνδετικός κρίκος της σχέσης, τότε ο χωρισμός γίνεται η άρνηση της αλλοτρίωσης του ζευγαριού. Εκεί λοιπόν που υπάρχει η “απώλεια”, υπάρχει και το κέρδος της αλλαγής του ατόμου, αλλά και των σχέσεων του.

Στο βαθμό που ο χωρισμός είναι η άρνηση της υποταγής, σένα μοντέλο σχέσεων που δεν ικανοποιεί το άτομο, ο χωρισμός αποτελεί την άρνηση και τον επανα - καθορισμό του εαυτού απέναντι στην ζωή του και το μέλλον του. Δίνει μια ελπίδα για κάτι καινούργιο και ικανοποιητικό, αυτό αποτελεί ένα αναφέρετο δικαίωμα του κάθε ατόμου, αρκεί να κάνει χρήση αυτού του δικαιώματος. Θα έλεγα ότι σημασία στον χωρισμό δεν έχει αυτό που χάθηκε αλλά αυτό που κερδήθηκε από αυτόν, διότι είναι σίγουρο ότι υπάρχει ένα κέρδος που η καταθλιπτική αίσθηση της αποτυχίας δεν το αφήνει να φανεί.

Το κέρδος είναι η ικανότητα να καθορίζουμε την πραγματικότητα που μας περιβάλλει έστω και μέσω του χωρισμού και της διαφοροποίησης από τον άλλον. Εάν αποκτήσουμε αυτή την “συνήθεια” τότε όλα γίνονται πιο εύκολα και ευχάριστα, ακόμα και στο χωρισμό.

Κερεντζής Λάμπρος

πίνακας: Fernando Botero de 1995.

650 × 809 - ujuo.org