ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Είναι η νοθευμένη, αναληθής πληροφόρηση του πολίτη, σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Δεν πρόκειται για μια απλή αυθόρμητη ενέργεια επικοινωνίας μεταξύ πομπού και δέκτη, αλλά για μια ειδικά σχεδιασμένη μετάδοση μηνύματος, με σκοπό την παραποίηση της αλήθειας και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης.

Αίτια παραπληροφόρησης (από Πομπούς).

1. Εξυπηρέτηση κομματικών συμφερόντων –φιλοδοξίες πολιτικών και έλλειψη ανάλογου ήθους από μέρους τους –στυγνός επαγγελματισμός των δημοσιογράφων και των μέσων χωρίς συναίσθηση του λειτουργήματος που επιτελούν.Εμπορευματοποίηση των μέσων ενημέρωσης – αναγωγή τους σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις με προτεραιότητα το υλικό κέρδος και όχι την ποιότητα της πληροφόρησης.

2. Σε ολοκληρωτικά καθεστώτα η ίδια η εξουσία επιδιώκει να αποστρέψει το ενδιαφέρον του κοινού από τα βασικά πολιτικοκοινωνικά θέματα σε άλλες κατευθύνσεις να αποκρύψει στοιχεία, ώστε να μην αφυπνίζεται ο λαός.

3. Έλλειψη παιδείας, εσωτερικό κενό, ανασφάλειες, συμπλέγματα, εγωκεντρικές τάσεις, επικράτηση ατομικιστικού πνεύματος παρατηρούνται στους ανθρώπους των μέσων, οι οποίοι χωρίς ηθικές αναστολές επαληθεύουν ότι η κρίση αξιών σε μια εποχή ηθικής ρευστότητας ο άνθρωπος παύει να σέβεται το συνάνθρωπό του.

4. Ανώτεροι λόγοι ή λόγοι εθνικού-δημόσιου συμφέροντος «δικαιολογούν» την παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα, προκειμένου να αποφευχθούν άλλες, περισσότερο αρνητικές συνέπειες (π.χ. πρόκληση πανικού).

Αίτια παραπληροφόρησης (από Δέκτες).

Επικράτηση στείρας τεχνοκρατικής αντίληψης, θεοποίηση της τεχνολογίας. Στα πλαίσια της ηθικοπνευματικής κρίσης που επέρχεται, παρατηρείται έλλειψη ενδιαφέροντος για πολύπλευρη ενημέρωση. Μην έχοντας συγκροτημένη άποψη για τα τεκταινόμενα ο πολίτης, είναι πολύ ευκολότερο να παραπληροφορηθεί. Στο πλαίσιο του σημερινού βιομηχανοποιημένου τρόπου ζωής, ο άνθρωπος μετατρέπεται σε γρανάζι, της μηχανής, εγκλωβίζεται στην ειδίκευση, συρρικνώνοντας τα υπόλοιπα ενδιαφέροντα του και η παραπληροφόρηση είναι συχνό επακόλουθο αυτής του της μονομέρειας.

Στροφή στο χρήμα και την υπερκατανάλωση - αδιαφορία για τις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις. Ιδεολογική σύγχυση της εποχής μας – κενό ιδεολογίας και απουσία νέων φιλοσοφικών συστημάτων, νέων κοινωνικοπολιτικών τάσεων κ.λπ. Όλα αυτά απευαισθητοποιούν το σύγχρονο πολίτη και γίνεται πιο επιρρεπής στην παραπληροφόρηση, γιατί δεν έχει το απαιτούμενο ιδεολογικό υπόβαθρο. Ζωτικά προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη και σήμερα, όπως η ανεργία, οι αδικίες, οι ανισότητες παρασύρουν πολλούς στην παραπληροφόρηση. Χρησιμοποιούνται συνήθως έντεχνοι ύπουλοι μηχανισμοί προπαγάνδας οπότε είναι πιο εύκολο να παρασυρθεί ο κόσμος.

Συνθετότητα – πολυπλοκότητα σημερινών κοινωνιών. Πολλοί και αλληλοσυγκρουόμενοι οι ρόλοι που επιτελεί ο σύγχρονος άνθρωπος, πολλαπλά τα μηνύματα που χρειάζεται να αφομοιωθούν, γρήγοροι οι ρυθμοί εκτύλιξης των γεγονότων –ραγδαίες οι αλλαγές, υπεραυξημένες οι ανάγκες και οι απαιτήσεις. Επομένως, δεν υπάρχει ούτε ελεύθερος χρόνος αλλά ούτε διάθεση, στις περισσότερες περιπτώσεις, για ενασχόληση του μέσου πολίτη με τα κοινά. Είναι σαφώς ευκολότερο να διαστρεβλωθεί γι` αυτόν η αλήθεια.

Απουσία μελέτης-εντυπωσιακή και «εύπεπτη πληροφόρηση»,η οποία δεν απαιτεί βαθύ προβληματισμό και αναζήτηση της αλήθειας. Κυριαρχεί η άκριτη πληροφόρηση από αμφίβολες πηγές του διαδικτύου

και της καταιγιστικής ψηφιακής πληροφόρησης

Συνέπειες παραπληροφόρησης.

Οι παραπληροφορημένοι πολίτες βλέπουν τα πράγματα μονοδιάστατα και γίνονται θύματα φανατισμού, χειραγώγησης και αποπροσανατολισμού. Στερούνται λοιπόν τη δυνατότητα να εμβαθύνουν στα πράγματα και να διαμορφώσουν μια οργανωμένη αντίληψη για τον κόσμο. Έτσι περιορίζεται, η κριτική σκέψη και δεν είναι σε θέση να αμφιβάλλουν γόνιμα.

Οι πολίτες αυτοί ουσιαστικά δεν είναι σε θέση να ασκήσουν αποτελεσματικό έλεγχο στους ηγέτες άρα και να συνειδητοποιήσουν τις όποιες ατασθαλίες ή παραβιάσεις αυτών.

Την ίδια στιγμή, όταν η παραπληροφόρηση προέρχεται από φορείς της αντιπολίτευσης, τότε οι παραπληροφορημένοι πολίτες δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν το έργο των κυβερνώντων.

Πολίτες παραπληροφορημένοι είναι θύματα του λαϊκισμού και της δημαγωγίας, πολίτες χωρίς ουσιαστική πολιτική γνώση, που μπορεί να γίνουν άθυρμα στα χέρια επιτήδειων πολιτικών που προωθούν τον τυφλό κομματισμό σε βάρος τους.

Ορισμένοι πολίτες, επειδή δεν έχουν σαφή αντίληψη των πραγμάτων, καταλήγουν συχνά σε ακρότητες. Μπορεί να υποδουλωθούν ακόμη και σε ρατσιστικές αντιλήψεις, να γίνουν θύματα του ρατσισμού και της προπαγάνδας.

Όταν σε μια κοινωνία κυριαρχεί η παραπληροφόρηση, η κοινή γνώμη αποπροσανατολίζεται, η δημοκρατία ναρκοθετείται και περιορίζονται ο σεβασμός προς το συνάνθρωπο και η πνευματική ελευθερία των πολιτών.

Αντιμετώπιση

Μέσα Ενημέρωσης: Σκοπός τους πρέπει να είναι ο σεβασμός στον πολίτη, η αντικειμενική πληροφόρηση, χωρίς τάσεις υπερδιόγκωσης. Όταν τα μέσαενημέρωσης προβούν σε αυτοανάλυση, τότε θα υλοποιηθεί ο στόχος τους και έτσι θα είναι φορείς ιδεολογίας, βήμα πραγματικής ελευθεροτυπίας. Χρειάζεται απαλλαγή από προκαταλήψεις και φανατισμό, ήθος κι υπευθυνότητα από τους δημοσιογράφους και τήρηση από μέρους τους του κώδικα δεοντολογίας.

Οικογένεια:Μετάγγιση αρχών και αξιών, ώστε οι νέοι να διαμορφώσουν έναν υγιή χαρακτήρα, που θα αποτρέπει τη χειραγώγηση.

Έλεγχος από τους γονείς των μηνυμάτων που δέχεται το παιδί και ουσιαστική συζήτηση, για την αποκωδικοποίηση και επεξεργασία τους.

Γενικότερα, αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης μέσα από τη γόνιμη επικοινωνία.

Σχολείο:Το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα χρειάζεται προσανατολισμό ανθρωποκεντρικό. Τη στείρα αποστήθιση και συσσώρευση γνώσεων πρέπει να διαδεχθεί η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, ώστε από μικρή ηλικία ο νέος να εθίζεται στον προβληματισμό, ο οποίος συμβάλλει στην άμβλυνση της παραπληροφόρησης. Η σχολική κοινότητα οφείλει να καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση με αφετηρία το γόνιμο διάλογο διδασκόντων-διδασκομένων.

Πολίτευμα –Κράτος: Μόνο σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα μπορεί να υπάρξουν ευσυνείδητοι πολίτες, οι οποίοι θα διαπνέονται από υψηλές αρχές και θα βιώνουν το δημοκρατικό τρόπο ζωής. Κάθε πολίτης να αντισταθεί σε κάθε μηχανισμό παραπληροφόρησης αναζητώντας πηγές ποικίλες ενημέρωσης. Οι πολιτικοί οφείλουν να λειτουργούν με γνώμονα το κοινό και όχι ως φερέφωνα κομματικών σχηματισμών, γεγονός που σημαίνει περισσότερη αλήθεια.

Πνευματικοί άνθρωποι:Οφείλουν να στηλιτεύουν φαινόμενα παραπληροφόρησης και να μην αποστασιοποιούνται. Κυρίως δεν πρέπει να εξυπηρετούν συμφέροντα, είτε πρόκειται για επιστήμονες (διαφημιστές, ιστορικοί, κοινωνιολόγοι) είτε για καλλιτέχνες

Πηγή:

http://www.onlineclass.gr/modules/document/file.php/EKTHG110/%CE%A0%CE%91%CE%A1%CE%91%CE%A0%CE%9B%CE%97%CE%A1%CE%9F%CE%A6%CE%9F%CE%A1%CE%97%CE%A3%CE%97.pdf

πίνακας:
David Alfaro Siqueiros