Ο Πλούτος (Δημόκριτος)

[...]Εκτός από τις διαπροσωπικές σχέσεις, ο Αβδηρίτης αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στην απόκτηση του πλούτου.

Ήδη από την εποχή του Σόλωνα, οπότε παρατηρούνται η διαμόρφωση και η άνοδος μιας εύπορης εμπορικής τάξης στην Αθήνα, ο παράνομος πλουτισμός φαίνεται ότι έχει αναδειχθεί σε οξύ κοινωνικό πρόβλημα. Για τον λόγο αυτόν ο σοφός νομοθέτης , στην ελεγεία του προς τις μούσες, τάσσεται ρητά υπέρ της απόκτησης πλούτου μόνο με έντιμα μέσα και απειλεί τους παραβάτες με τιμωρία.

Και ο Δημόκριτος υπογραμμίζει ότι ο άδικος τρόπος πλουτισμού είναι αποτρόπαιο έγκλημα ή πηγή δυστυχίας.
Ο ίδιος ο πλούτος, ωστόσο, δεν είναι χωρίς προβλήματα.

Ο άνθρωπος ωθείται από το διακαή πόθο να γίνει πλούσιος. Όταν όμως πλουτίσει διακατέχεται από την βασανιστική αγωνία πως να τον διατηρήσει, ή να τον αυξήσει και, όταν τον χάσει, βυθίζεται σε άφαντη θλίψη.

Για τον λόγο αυτόν η ψυχική γαλήνη εξασφαλίζεται, αν ο άνθρωπος αρκείται σε όσα έχει και δεν λυπάται για όσα του λείπουν, λαμβάνοντας υπόψη ότι άλλοι είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση, διαπίστωση που τιθασεύει τη φιλοχρηματία του.

Την ευτυχία εξάλλου, δεν την εγγυάται ο πλούτος αλλά η ευθυκρισία. Η επισφάλεια της δόξας και του πλούτου τονίζεται στο απόσπασμα 77 και αποδίδεται στην απουσία της σύνεσης, η οποία συντελεί στην επωφελή διαχείρισή τους.

Ο πλούτος μπορεί να αποβεί και ευεργετικός, αν οι εύποροι πολίτες συντρέχουν τους αδύναμους και τους άπορους συμπολίτες τους, αν δηλαδή αξιοποιούν τον πλούτο με ευαίσθητα κοινωνικά κριτήρια.

Η άμβλυνση των ταξικών ανισοτήτων συντελεί στην κοινωνική συνοχή, η οποία θεωρείται ύψιστο αγαθό και αυτή με την σειρά της στην πρόοδο του κράτους.

Αυτό υπονοεί πιθανότατα το απόσπασμα 151 όπου υποστηρίζεται ότι το ψάρι που μοιράζεται δεν έχει αγκάθια, μολονότι η διάθεση του πλούτου πρέπει να πραγματοποιείται με βάση ορισμένες προδιαγραφές, και όχι αδιακρίτως.

Αντίθετα όποιος επιδιώκει αντί παντός τιμήματος τον πλούτο δεν μπορεί να είναι δίκαιος, γιατί είναι αναπόφευκτο να καταφύγει στην χρήση έκνομων μέσων για την απόκτησή του.

Ο πλούτος και η φτώχεια, άλλωστε, δεν είναι απόλυτα μεγέθη, αλλά εξαρτώνται από το πλήθος και το μέγεθος των επιθυμιών. Αν κάποιος ικανοποιείται με τα λίγα, μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του πλούσιο.[...]

Απόσπασμα από την εισαγωγή του
Δανιήλ Ι. Ιακώβ
από το βιβλίο
Δημόκριτος : Γνώμες