Η εθελοδουλία

Η ύπαρξη της ελευθερίας όπως αποδεικνύεται μέσα από την αποποίηση της.- Ο Λα Μποεσί (1530-1563) στην Πραγματεία περί εθελοδουλίας, η εναντίον ενός (1548) φέρνει στο φως το παράδοξο της εγκατάλειψης της ελευθερίας από μεγάλο αριθμό ατόμων προς όφελος των ολίγων. Δίχως να μπορεί να εξηγηθεί από την σχέση ισχύος, η πλειοψηφία παραδίδεται στην τυραννία που ασκεί μια μειοψηφία. Τούτο το παράξενο γεγονός είναι ορατό: το ανέφικτο είναι μια τρέχουσα πραγματικότητα! Ενώ και τα ζώα ακόμα αντιστέκονται όταν τα αιχμαλωτίζουν, ο άνθρωπος γίνεται συνένοχος στην ίδια του την αιχμαλωσία. Θαρρεί και νιώθει ευχαρίστηση να τον αλυσοδένουν.

Η μόνη δυνατή εξήγηση είναι η ευκολία: ο άνθρωπος είναι οκνηρός¨ προτιμάει την βολή του από την προσπάθεια να κυβερνήσει τον εαυτό του. Προτιμάει να αποποιηθεί την επικυριαρχία στον εαυτό του παρά να μπει στον κόπο να διεκδικήσει την ελευθερία του. Η συνήθεια του γίνεται δεύτερη φύση¨ έτσι όμως, διαλύεται η ιδέα ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Εντούτοις αυτός ο εμπαιγμός δεν θα συνέβαινε ποτέ εάν η ελευθερία δεν ήταν από την αρχή μέσα στον άνθρωπο: δεν είναι από δειλία που εμπίπτει από την πρώτη κατάσταση. Γίνεται σκλάβος από μόνος του: κανείς δεν θα μπορούσε να του αποσπάσει αυτό που μόνον ο ίδιος μπορεί να δώσει, την αυτοδιάθεση του.

Πάντως είναι δυνατόν κάτι να συμβεί να τον ταρακουνήσει, ώστε να βγει από αυτή την ηθελημένη κηδεμονία. Η στιγμή της επανιδιοποίησης της ελευθερίας σηματοδοτεί την έξοδο από την εκούσια δουλεία: ”Τι είναι ο διαφωτισμός; Η έξοδος του ανθρώπου από την μειοψηφία του για την οποία είναι ο ίδιος υπεύθυνος. Μειοψηφία, με άλλα λόγια ανικανότητα να χρησιμοποιήσει την νόηση του ( δύναμη σκέψης) δίχως την καθοδήγηση του πλησίον, μειοψηφία για την οποία είναι ο ίδιος υπεύθυνος( σφάλμα) καθόσον η αιτία εδρεύει όχι σε κάποιο έλλειμμα της νοητικής λειτουργίας αλλά σε απουσία αποφασιστικότητας και θάρρους να κάνει χρήση αυτής της λειτουργίας δίχως την καθοδήγηση του πλησίον. Sepere aude! ( Τόλμησε να σκεφτείς) Βρες το κουράγιο να βάλεις το μυαλό σου σε λειτουργία. Ιδού το έμβλημα του διαφωτισμού.”

Η απελευθέρωση είναι δυνατή μόνο μέσω της αναδίπλωσης του υποκειμένου: η ελευθερία δεν είναι ποτέ μια ιδιότητα που χαρίζεται από το εξωτερικό περιβάλλον εφόσον θεμελιώνεται σε μια υποκειμενική επανιδιοποίηση των ικανοτήτων.

Εκεί που η δύναμη της σκέψης έχει αφεθεί στην τύχη της, επανακτάται μέσα από μια πράξη που πραγματικά την επαληθεύει. ¨όπως κανείς δεν μπορεί να σκεφτεί στην θέση του υποκειμένου, κανείς επίσης από το εξωτερικό περιβάλλον δεν μπορεί να του παρέχει την δύναμη να αυτοπεριορίζεται. Οι εξωτερικές συνθήκες διαδραματίζουν οπωσδήποτε κάποιο ρόλο στην διαδικασία της απελευθέρωσης¨είναι κυρίως, αναγκαίο η σκέψη να μπορεί να κοινολογηθεί προκειμένου να αποκτήσει ο πλησίον σαφή επίγνωση της δυνατότητας να σκέφτεται μόνος του. Έχουμε να κάνουμε όμως με συνθήκες και όχι με αιτίες Η συνθήκη δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το δυνατό αλλά δεν προξενεί άμεσα κανένα αποτέλεσμα.

Πηγή:

Το βιβλίο

Η ελευθερία

του Frederic Laupies