Εικόνες γυναικών 4



Η Ελληνίδα μέσα από τα μάτια των περιηγητών

Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής των γυναικών, οι τοπικές συνήθειες, αλλά και τα δρομολόγια και ο χρόνος παραμονής των περιηγητών σε έναν τόπο τους έδινε τη δυνατότητα να γνωρίσουν τις Ελληνίδες και να συγκεντρώσουν τις πληροφορίες που ήθελαν γι' αυτές. Τα κείμενά τους, αν και οι πληροφορίες είναι αποσπασματικές, μας βοηθούν σήμερα να έχουμε μια σαφή εικόνα για το θέμα.
Αυτό που είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών ήταν το γεγονός ότι δυσκολεύονταν ακόμη και ν' αντικρίσουν τις ανύπαντρες νεαρές κοπέλες, αλλά και τις γυναίκες των υψηλότερων τάξεων δεδομένου ότι ζούσαν αρκετά περιορισμένες.
Όμως, αυτός ο βαθμός δυσκολίας τούς προκαλούσε περισσότερο, και ενώ ήταν πιο εύκολο ν' ασχοληθούν με τις γυναίκες των φτωχότερων τάξεων, που η ανάγκη τις έκανε να κινούνται πολλές ώρες έξω από το σπίτι, ωστόσο ήταν για εκείνους αδιάφορες.
Στην ηπειρωτική Ελλάδα τον τρόπο ζωής των γυναικών καθόριζε η κοινωνική τάξη, ενώ σημαντικές διαφορές παρατηρούνταν ανάμεσα στα νησιά του Αιγαίου και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Το γεγονός ότι σχεδόν όλος ο ενεργός ανδρικός πληθυσμός έλειπε, ταξιδεύοντας με τα καράβια, έκανε τις γυναίκες των νησιών ελεύθερες και δραστήριες καθώς είχαν επωμιστεί όλες τις βιοτικές ευθύνες. Μεγαλύτερη ελευθερία απολάμβαναν επίσης οι γυναίκες της Πόλης και της Σμύρνης, λόγω της επαφής που είχαν οι Φαναριώτες και οι πλούσιοι έμποροι με τους Φράγκους που ζούσαν εκεί, αλλά και με τις γενικότερες δυτικές αντιλήψεις. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν συνέβαινε και στα Επτάνησα όπου τόσο οι γυναίκες όσο και τα κορίτσια των ανώτερων τάξεων ζούσαν υπό αυστηρό περιορισμό.
Την έντονη περιέργεια των περιηγητών προκαλούσε επίσης η φυσική εμφάνιση και η ενδυμασία των Ελληνίδων. Συχνά τα μακροσκελή κείμενά τους συνόδευαν σχέδια με γυναικείες φιγούρες και φορεσιές. Περίοπτη θέση στα γούστα των παλαιότερων ταξιδιωτών κατείχαν οι Αιγαιοπελαγίτισσες αν και αρκετοί θεωρούσαν χοντροκομμένη τη φορεσιά τους, ενώ την ίδια στιγμή τη φορεσιά των γυναικών της Σαντορίνης, της Χίου και της Κύπρου την χαρακτήριζαν άσεμνη λόγω κοντής φούστας ή μεγάλου ντεκολτέ. 
Η πολυτέλεια της ενδυμασίας αλλά και των κοσμημάτων των γυναικών της Πόλης και της Σμύρνης προκαλούσε τη συχνή περιγραφή τους που φανέρωνε θαυμασμό, ενώ την ίδια στιγμή οι περιηγητές σχολίαζαν αρνητικά τη συνήθειά τους να βάφονται συχνά έντονα. 

Με τον καιρό διαπίστωσαν ότι οι Ελληνίδες δεν ήταν τελικά και τόσο όμορφες, παρατήρησαν δε πως ήταν πολύ παχύτερες από τις γυναίκες της Δύσης. Όμορφες ήταν οι κοπέλες μόνο μέχρι την ηλικία των 20 ετών. Στα 25 τους ήταν κιόλας γριές και γεμάτες ρυτίδες. Οι ίδιοι υπέθεταν ότι αυτό οφειλόταν στη συχνή χρήση των χαμάμ και στην καθιστική ζωή τους, αλλά η πραγματική αιτία, κυρίως για τις γυναίκες των λαϊκών τάξεων, ήταν οι σκληρές συνθήκες ζωής, η κακή διατροφή και οι παρατεταμένες νηστείες.
Θετικά, ωστόσο, περιγράφεται η προσωπικότητα των Ελληνίδων οι οποίες, παρά τη συγκρατημένη συμπεριφορά τους, στην πλειονότητά τους ήταν γοητευτικές, ζωηρές, φιλικές, είχαν ευχάριστους και κομψούς τρόπους και η ομιλία τους ήταν ρέουσα και εκφραστική. Παλαιότερα οι περιηγητές χαρακτήριζαν ανήθικες τις γυναίκες της Μήλου, της Κιμώλου, της Μυκόνου, της Χίου και ενίοτε της Πόλης. Γρήγορα δόθηκε η εξήγηση ότι η έκλυση των ηθών στα νησιά οφειλόταν στη μακρόχρονη παρουσία των κουρσάρων και των πειρατών στο Αιγαίο. Οι ισχυρισμοί περί ανηθικότητας, όμως, καταρρίφθηκαν από τους μεταγενέστερους ταξιδιώτες της Δύσης.
Το κεφάλαιο για τη μόρφωση των γυναικών της Ελλάδας άρχισε να απασχολεί ζωηρά τους περιηγητές λίγο πριν τα τέλη του 18ου αι. Το γεγονός ότι η Ελληνίδα είχε ελλιπή παιδεία αποτέλεσε αντικείμενο έντονου σχολιασμού από τους ξένους επισκέπτες. Από νωρίς κατάλαβαν ότι η εκπαίδευση των κοριτσιών δεν εθεωρείτο απαραίτητη. Αρκούσαν οι γνώσεις που θα τους φαίνονταν χρήσιμες στη διαχείριση του νοικοκυριού τους, όπως το να γνέθουν ή να κεντάνε. 
Για τον ρόλο της νοικοκυράς μάλιστα προετοιμάζονταν από νηπιακή ηλικία. Επίσης μάθαιναν να σχεδιάζουν, να παίζουν μουσική και να χορεύουν. Ήξεραν να λένε πολλά τραγούδια και ν' αφηγούνται πλείστες όσες ιστορίες, μάθαιναν μάλιστα και ανάγνωση αν κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο ήξερε γράμματα. Η φτώχεια των οικογενειών, των κατώτερων τάξεων, ο περιορισμός των κοριτσιών στο σπίτι και ο γάμος τους σε νεαρότατη ηλικία καθιστούσε πολυτέλεια την εκπαίδευσή τους. 
Έτσι η κοινωνία μετέτρεπε τις περισσότερες γυναίκες της εποχής σε αδαείς και δεισιδαίμονες, παρότι από τη φύση τους αυτές ήταν προικισμένες με ευγλωττία και ευφυΐα. Εξαίρεση αποτέλεσαν πολλές γυναίκες από τη Σμύρνη και την Πόλη που το περιβάλλον τους τούς άφηνε το περιθώριο να μάθουν ξένες γλώσσες, αλλά και ν' αποκτήσουν γνώσεις λογοτεχνίας ανάλογες με των γυναικών της Δυτικής Ευρώπης. 
Ιδιαίτερα σκληρή ήταν η ζωή των γυναικών που προέρχονταν από λαϊκές τάξεις. Αυτές ήταν αναγκασμένες να συμμετέχουν στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες και να φτιάχνουν τα ρούχα που χρειάζονταν όλα τα μέλη της οικογένειας, αλλά συχνά πήγαιναν για μισθωτή εργασία, παίρνοντας ωστόσο κατώτερο μεροκάματο από εκείνο των ανδρών. 

Οι γυναίκες έγνεθαν, ύφαιναν, έραβαν και κεντούσαν όχι μόνο για τις ανάγκες του νοικοκυριού τους, αλλά και για βιοποριστικούς λόγους. Η τοπική οικοτεχνία στα νησιά του Αιγαίου, όπου οι γυναίκες κατασκεύαζαν βαμβακερά και μεταξωτά ρούχα και αντικείμενα, ήταν ένα πολύ σημαντικό συμπλήρωμα στα εισοδήματα του νοικοκυριού των ναυτικών. 
Η συστηματική συμμετοχή των γυναικών, όμως, παρατηρείται και σε όλα εκείνα τα μέρη της χώρας που είχαν βιοτεχνική και κλωστοϋφαντουργική παραγωγή. Περίοπτη θέση στα κείμενα των ταξιδιωτών καταλάμβαναν πληροφορίες για τον γάμο και συναφή θέματα, όπως η προίκα και άλλα τοπικά έθιμα. Οι ίδιοι μάλιστα περιέγραφαν με κάθε λεπτομέρεια οτιδήποτε παρατηρούσαν όταν ήταν καλεσμένοι σε κάποιον γάμο.
Πηγές
. «Τόπος και Εικόνα» Χαρακτικά ξένων περιηγητών για την Ελλάδα. (Από σπάνια βιβλία της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, Μουσείου Μπενάκη, Ιδιωτικών Συλλογών). Τόμοι: Α' έως Στ' Εκδόσεις Ολκός. 
. «Ταξίδια στην Ελλάδα», Εθνικόν Ημερολόγιον του έτους 1910, Κ. Φ. Κόκου. «Αθήναι 1650-1870» Μελέτη-Κείμενα Ι. Μελετόπουλου. Έκδοση Τραπέζης Πίστεως 1979. 
. «Οδοιπορικό του 1843 Αθήνα-Ναύπλιο» κείμενα και λιθογραφίες του Th. du Moncel. Εκδόσεις Ολκός-Αριάδνη 1984.

πηγή:http://www.istoria.gr/mar04/content05.htm



Πίνακας: Γιώργος Σικελιώτης

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα