Το ναρκωτικό που λέγεται... smartphone

Ο λόγος της διαφήμισης

Εδώ και καιρό βλέπουμε στις διαφημίσεις νέους να βγαίνουν στους δρόμους, όλοι μαζί να συναντιόνται, να διαδηλώνουν την παρουσία τους, Τους βλέπουμε να τρέχουν χαρούμενοι, να αγκαλιάζονται και να φιλιούνται κάτω από την λεζάντα μια κινητής τηλεφωνίας. Έπειτα κάτω από την λεζάντα μιας άλλης παρακολουθούμε νέους επίσης να κάθονται γύρω από μια φωτιά δίπλα στην θάλασσα χαμογελαστοί στεφανωμένοι από φανταστικά ηλιοβασιλέματα. Μετά βλέπουμε ζευγάρια ξαπλωμένα στο κρεβάτι να μιλάει ο καθένας στο δικό του τηλέφωνο με κάποιον άλλον. Επίσης οικογένεια ολόκληρη με το κάθε μέλος να κρατάει ένα κινητό και να μιλάει με κάποιον εκτός του σπιτιού. Δηλαδή παρατηρούμε το εξής παράδοξο οι πρωταγωνιστές των διαφημίσεων που αναφέραμε δεν μιλάνε με αυτούς που είναι κοντά τους, αλλά με αυτούς που είναι μακριά τους.

Αυτή η ψευδο-κοινωνικότητα μέσα στην οποία ριζώνει η μοναχικότητα αφορά τις διαφημίσεις της κινητής τηλεφωνίας, οι οποίες αντιγράφουν μια πραγματικότητα που δεν γίνεται αντιληπτή με “ γυμνό” μάτι. Θα πρέπει να την εξετάσουμε από πιο κοντά για να διαπιστώνουμε αυτή την αλήθεια.

Τι γίνεται λοιπόν με όλες αυτές τις διαφημίσεις; Πως παρουσιάζονται οι εταιρίες της κινητή τηλεφωνίας; Βγάζουν τον κόσμο στους δρόμους. Ενώνουν τους νέους, ενώνουν ζευγάρια και οικογένειες. Βοηθάνε στην ανάπτυξη του διαλόγου, της επικοινωνίας!! Έρχονται να οδηγήσουν και να προσφέρουν την λύση στο αιώνιο πρόβλημα του ανθρώπου, όσον αφορά τη μοναξιά, την απόσταση και ποιο γενικά την επικοινωνία. Δεν νομίζω όμως ότι είναι έτσι τα πράγματα, και δεν νομίζω για ένα ακόμα λόγο, διότι οι εταιρίες πια δεν πουλάνε κινητά τηλέφωνα.

Για να επανέλθουμε όμως στο λόγο της διαφήμισης παρατηρούμε ότι η διαφημιστική καμπάνια θέλει να πείσει τον νέο, να εισέλθει σ' ένα κόσμο συναισθηματικής αφθονίας. Δηλώνει ότι πολεμά τη μοναχικότητα, τη μοναξιά, τη βαρεμάρα του εαυτού, αποκρύβοντας τις βασικές παθογένειες μια τέτοιας κατάστασης, δηλαδή ότι η πραγματικότητα του κόσμου της κινητής τηλεφωνίας είναι ο προάγγελος της μοναχικότητας μέσα από το μηχανισμό εξάρτησης που ενεργοποιεί.

Η απόσταση και η μοναξιά

Τα προβλήματα τα οποία έρχεται να απαλείψει η κινητή τηλεφωνία - έχοντας σαν στόχο της καμπάνια της πάντα τους νέους - είναι η “απόσταση” που φέρνει τη “μοναξιά”. Έρχεται να την καταπολεμήσει καταργώντας τις “αποστάσεις”, προσφέροντας την επικοινωνία και την χαρά της κοινωνικότητας, η οποία τόσο λείπει από τις σχέσεις. Συγχρόνως θέλει να δημιουργήσει την εντύπωση ότι προσφέρει την δυνατότητα της αυτονόμησης τους από την οικογένεια, την οποία, αυτονόμηση, τόσο πολύ έχουν ανάγκη.

Άρα ο λόγος των διαφημιστικής καμπάνιας εστιάζεται σε αυτά τα χαρακτηριστικά που λειτουργούν στις ανθρώπινες σχέσεις, δηλαδή:
α) τον φόβο της μοναξιάς,
β) την ανάγκη της κοινωνικότητας,
γ) την ανάγκη της σημαντικότητας του εαυτού, του κύρους του.
δ) και τέλος προσφέρει την αίσθηση της διαφοροποίησης, της αυτονομίας και της διάκρισης από τους άλλους.

Παρακολουθώντας λοιπόν τις διαφημίσεις έχεις την εντύπωση ότι η κινητή τηλεφωνία κάνει τα πάντα για να φέρει τους ανθρώπους κοντά, να καταργήσει την απόσταση και την μοναξιά. Με αυτή την προσπάθειά της έρχεται να καλύψει το γεγονός ότι, για να λειτουργήσει χρειάζεται την απόσταση. Δηλαδή όσο πιο μακριά είναι ο ένας χρήστης από τον άλλον τόσο η κινητή τηλεφωνία μπορεί να λειτουργήσει στον διαμεσολαβητικό της ρόλο. Χωρίς απόσταση είναι άχρηστη. Έχει ανάγκη την απόσταση, όπως έχει ανάγκη και την μοναχικότητα και κατ' επέκταση, την μοναξιά του χρήστη.

Μόνο οι κοινωνικές καταστάσεις που χαρακτηρίζονται από την απόσταση και την απομόνωση του χρήστη της προσφέρουν την δυνατότητα στην κινητή τηλεφωνία να εισχωρήσουν σαν διάμεσο δηλώνοντας ότι έρχεται να τις καταργήσει. Έτσι από την φύση της δεν μπορεί να πάει ενάντια στο συμφέρον της που είναι η απόσταση. Με λίγα λόγια μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν θέλει στην ουσία να καταργήσει την απόσταση και να απαλύνει την μοναξιά, αλλά να τις αναπαράγει, διότι μόνο αναπαράγοντας τες θα μπορεί να λειτουργεί σαν διάμεσο.

Η αναπαραγωγή της απόστασης και της μοναξιάς έχει να κάνει με το κοινωνικό περιβάλλον του χρήστη. Δηλαδή, για να καταλάβουμε πρέπει να φανταστούμε ότι ο χρήστης λειτουργεί σε δύο χώρο/χρόνους. Από την μια, αυτόν του κοντινού πραγματικό του περιβάλλοντος, φίλους, οικογένεια, κ.λ.π. και από την άλλη, αυτόν του επικοινωνιακού χώρο/χρόνου που κατασκευάζει η κινητή τηλεφωνία δηλαδή μια εικονική πραγματικότητα που έχει σχέση με τον “κόσμο” αλλά και την φυσική και συναισθηματική απόσταση των χρηστών. Έτσι ενώ βλέπουμε κάποιον να μιλάει, να επικοινωνεί στο τηλέφωνο, χαρούμενος και γελαστός στο χώρο/χρόνο της εικονικής πραγματικότητας, την ίδια στιγμή πρέπει να σκεφτούμε ότι δεν επικοινωνεί “ζωντανά” με κάποιον από το κοντινό πραγματικό του περιβάλλον του.

Η κατασκευή του εικονικού χώρο/χρόνου “ ελευθερίας” του χρήστη μακριά από το κοντινό πραγματικό του περιβάλλον, φαίνεται ότι παρέχει στο χρήστη την φαντασίωση της αποδέσμευσης και της αυτονομίας. Εάν ενδιαφερθούμε να μάθουμε ποια αίσθηση έχει αντίστοιχα το κοντινό περιβάλλον του χρήστη από την ενασχόληση του με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα ακούσουμε εκφράσεις όπως είναι στο “κόσμο του”, “ έχει κατεβάσει τα ρολά”, “ δεν μιλάει με κανένα”.

Έτσι ο χρήστης απομονώνεται από το κοντινό του περιβάλλον έχοντας την εντύπωση ότι “ενώνεται” με κάποιον άλλον που δεν είναι κοντά. Με αυτό τον τρόπο νομίζει ότι κερδίζει την αυτονομία του. Έχουμε λοιπόν την απομόνωση του χρήστη από αυτούς που είναι κοντά και την ένωση με αυτούς που είναι μακριά. Η απομόνωση από το οικογενειακό ή κοντινό περιβάλλον (πραγματικό), οδηγεί σε μια μοναξιά η οποία καλύπτεται από την ψευδαίσθηση της παρουσίας αυτών που είναι μακριά, (εικονικό). Άρα όσο πιο κοντά είμαι με αυτούς που είναι μακριά, τόσο πιο μακριά είμαι με αυτούς που είναι κοντά. Κάπως έτσι οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας αναπαράγουν αυτό που δηλώνουν ότι μάχονται, την απόσταση και την μοναξιά.

Όμως γιατί να λειτουργεί έτσι για τον χρήστη ώστε οι μακρινοί “φίλοι” να είναι πιο σημαντικοί από τους κοντινούς;
Η απάντηση νομίζω ότι έχει να κάνει με την εικόνα εαυτού που μπορεί να δώσει στους μακρινούς “φίλους” ο χρήστης για τον εαυτό του, κάτι που οι κοντινοί μπορούν να διαπιστώσουν από κοντά. Άρα η απόσταση, βοηθάει να αναπαραστήσουμε τον εαυτό μας εικονικά με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύψουμε τις ελλείψεις που νομίζουμε ότι έχουμε πραγματικά και δεν θέλουμε να τις αντιληφθούν οι άλλοι. Στηρίζεται λοιπόν στην μη αποδοχή του εαυτού και στην προσπάθεια κατασκευή μιας “τεχνητής” εικονικής ταυτότητας” η οποία είναι διαφορετική από την “πραγματική” Δίνει την δυνατότητα της αναπαράστασης του εαυτού, όπου η πραγματικότητα παραχωρεί την θέση της στο μύθο-εικόνα τόσο για την κοινωνία όσο και για το άτομο. Με λίγα λόγια η κινητή τηλεφωνία και το smartphone μας παρέχουν μια φυγή από την πραγματικότητα βουτώντας μέσα στην αναπαράστασή της !

Ο απεριόριστος χρόνος ομιλίας

Τι ωραία που ακούγεται αυτή η παροχή που μας γίνεται από την κινητή τηλεφωνία, τελευταία, “απεριόριστος χρόνος ομιλίας”. Το “απεριόριστος” περικλείει την ελευθερία, την αυτοδιάθεση, περικλείει επίσης τον χρόνο με τον άλλον, τον διαλογικό χρόνο μαζί του. Δημιουργεί μια έξαψη, μια χαρούμενη αναστάτωση, “απεριόριστος χρόνος”, ποιος δεν ζητά απεριόριστο χρόνο σε μια κοινωνία όπου ο χρόνος είναι περιορισμένος από απεριόριστες αναγκαιότητες;

Μοιάζει η κινητή τηλεφωνία να μας προσφέρει ένα απεριόριστο διαλογικό παράδεισο με αυτούς, που όπως είπαμε, είναι μακριά μας (εικονικά), προσπαθώντας να αποτρέψει την κόλαση του διάλογου με αυτούς που είναι κοντά μας (πραγματικά). Βέβαια ο “ζωντανός” διαλογικός χρόνος με αυτούς που είναι κοντά μας, φίλους, οικογένεια, δεν υπόκειται στους περιορισμούς της οικονομίας και δεν μπορεί να ονομαστεί “απεριόριστος” ή περιορισμένος. Έτσι το πρώτο που νομίζω ότι πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι, όταν η κινητή τηλεφωνία μιλάει για απεριόριστο χρόνο σημαίνει ότι... αυτός είναι περιορισμένος !!

Ο χρόνος ομιλίας μέσω της εταιρία είναι ένα εμπορικό προϊόν και κοστίζει. Ο χρόνος μέσω αυτής γίνεται χρήμα. Είναι ένας εμπορευματοποιημένος χρόνος και σαν τέτοιος είναι περιοριστικός. Με την έννοια του κόστους οι εταιρίες εισάγουν τον ελέγχου του χρόνου και την κατεύθυνσή του. Με την σειρά του ο διάλογος μέσω της κινητής τηλεφωνίας γίνεται ένα εμπορεύσιμο προϊόν που πραγματώνεται μόνο μέσω της απόστασης και μπορεί να ελεγχθεί μέσω της προσφορά του. Έτσι ο απεριόριστος χρόνος ομιλίας είναι ένας καθαρά ελεγχόμενος χρόνος.

Στο βαθμό που ο “ζωντανός” διάλογος αποτελεί το μοναδικό δρόμο ολοκλήρωσης του ανθρώπου μέσα από τους άλλους και βοηθάει στην απόκτηση της συνείδησης τόσο της διαφορετικότητας, όσο και της ομοιότητας με αυτούς, ο τηλεφωνικός διάλογος, ο “τεχνικός”, θα τον ονόμαζα, δεν είναι παρά ένα συμπλήρωμα του ζωντανού διαλόγου εγείροντας περιοριστικούς όρους και καθορίζοντας τις συνθήκες σύμφωνα με το συμφέρον του μέσου.

Στον τηλεφωνικό διάλογο δεν έχουμε να κάνουμε με ένα “ελεύθερο” διάλογο αλλά μάλλον με ένα διάλογο ο οποίο καταλήγει σε μονόλογο. Η προσπάθεια του έγκειται να αντικαταστήσει τον “ζωντανό” διάλογο εφόσον αυτό του αποφέρει ένα κέρδος και για να το πετύχει αυτό χρειάζεται να διατηρήσει την μοναχικότητα του χρήστη, κάνοντας τον να νομίζει ότι αυτό που ζει είναι η κοινωνικότητα. Έτσι ξαναγυρνάμε στην υπόθεση που είχαμε κάνει ότι η κινητή τηλεφωνία ενώ φαίνεται ότι θέλει να καταργήσει τις αποστάσεις τις δημιουργεί, ενώ θέλει να καταργήσει την μοναξιά του χρήστη την αναπαράγει.

Από το διάλογο στο μονόλογο.

Η κινητή τηλεφωνία προτείνει τα προϊόντα της προβάλλοντας την απελευθερωτική τους δράση με την δημιουργία ενός κόσμου όπου η επικοινωνία κερδίζει την θέση που της ανήκει. Για αυτό προβάλει και την νέα γενιά κινητών που ακούνε στο όνομα smartphone. Στις ιδιότητες του νέου αυτού τεχνολογικού προϊόντος η τηλεφωνική λειτουργία μπαίνει σε δεύτερη μοίρα και όλα τα άλλα στην πρώτη. Έτσι ενώ παλιά μιλούσαμε για την επικοινωνία με τον άλλον -ακόμα μιλάμε στην χώρα μας- τα smartphone εσωκλείουν λειτουργίες τις οποίες τις ανακαλύπτουμε όταν πλέον δεν μπορούμε να τις αποχωριστούμε.

Η τελευταία γενιά των κινητών έρχεται να πραγματοποιήσει αυτό που φέρνει μεγαλύτερα κέρδη στις εταιρίες, την μετατροπή του διαλόγου μέσω του κινητού, σε μονόλογο μέσω του smartphone.

Άρα ερωτήματα που τίθενται όπως, η λειτουργία του κινητού τηλεφώνου το οποίο εξελίχτηκε σε smartphone έχει σχέση με την επικοινωνία ή με κάτι άλλο;

Η χρήση του γίνεται για να έρθουμε πιο κοντά στον άλλον, ή να φύγουμε πιο μακριά του και το χειρότερο να φύγουμε και πιο μακριά από εμάς τους ίδιους;

Γεγονός είναι ότι τα καινούργια κινητά τηλέφωνα τα smartphone που είναι στα χέρια μας δεν είναι απλά ένα κινητό τηλέφωνο, αλλά κάτι πολύ περισσότερο το οποίο δεν μας βοηθά απλά να έρθουμε σε επικοινωνία με κάποιον που είναι μακριά (εικονικό), αλλά... να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα μας, (πραγματικό).

Αυτό που παρατηρούμε στους χρήστες του smartphone είναι ότι κάνουν χρήση η οποία επιβάλλει μια συμπεριφορά που μερικές φορές εκφράζει μια ανικανότητα ελέγχου. Παρατηρούμε δηλαδή πολλούς χρήστες να έχουν πάντα στα χέρια τους την συσκευή τους και να απασχολούνται με αυτή χωρίς μέτρο, όπου και να βρίσκονται. Να την ανοίγουν και να “χάνονται” μέσα σε αυτή αποκομμένοι από το εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον. Το παρατηρούμε κατά την διάρκεια των μετακινήσεων τους, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στους δρόμους, στις καφετέριες, όπου δίνουν ραντεβού στους φίλους, αλλά ο καθένας να είναι χαμένος στο μικρό του εκράν. Επίσης στα εστιατόρια, στην εργασία, την ώρα που βρίσκονται με την οικογένεια.

Με το smartphone είσαι παντού και πουθενά θα μπορούσαμε να πούμε. Είσαι πάντα συνδεδεμένος, με “αυτό” που είναι μακριά (εικονικό) και αποσυνδεδεμένος με “αυτό” που είναι κοντά σου, δίπλα σου (πραγματικό). Με αυτό τον τρόπο φαίνεται ότι είσαι συνεχώς απασχολημένος, φαίνεται ότι δεν υπάρχει νεκρός χρόνος. Πάντα ψάχνεις αυτό για το οποίο δεν θα έψαχνες, αν δεν θα σου δίνεται η δυνατότητα να το ψάξεις.

Ακολουθείς τους φίλους και τους άγνωστους στο Facebook, και σε ακολουθούν και αυτοί, παίζεις παιχνίδια, βλέπεις βίντεο και μετά από όλα αυτά μπορεί και να τηλεφωνήσεις σε κάποιον για να του πεις τα ηλεκτρονικά σου κατορθώματα. Το ζήτημα είναι ότι δεν αντιλαμβανόμαστε την αλλαγή που συμβαίνει στην καθημερινότητα μας και το σπουδαιότερο την εξάρτησή μας από αυτό το μηχάνημα.

Το smartphone είναι το εισιτήριο για την συμμετοχή στο (εικονικό) κόσμο, ανοίγοντάς διάπλατα τις πόρτες του, όντας απομονωμένος μέσα στο φτωχικό σου (πραγματικό) δωμάτιο. Φαίνεται ότι ανοίγει τις πόρτες στην διασημότητα, στο κύρος, στην διάκριση που μπορεί να αναζητά ο καθένας μας(εικονικά), αλλά όλα αυτά δεν έχουν με ένα καθεαυτό διάλογο αλλά με ένα μονόλογο (πραγματικά). Δηλαδή όλες αυτές οι εντυπώσεις του εαυτού δεν προέρχονται από μια πραγματική αλληλεπίδραση με το κοινωνικό περιβάλλον όσο από την αλληλεπίδραση με ένα φανταστικό εικονικό περιβάλλον όπου κάθε χρήστης μπορεί να “διαμορφώσει” στη μικρή του οθόνη.

Η εθιστική συμπεριφορά

Κατ αρχάς το smartphone όπως κάθε ναρκωτικό παρέχει στον χρήστη μια δύναμη και μια ελευθερία. Του παρέχει την εντύπωση ότι μπροστά του ανοίγεται ένα καινούργιος ορίζοντας δυνατοτήτων, αλλά και ικανοτήτων όπου το προϊόν γίνεται απαραίτητο όπως και η ναρκωτική ουσία. Έτσι μετατρέπεται σε αντικείμενο εξάρτησης και υποδούλωσης, περιορίζοντας την ελευθερία του εξαρτώντας την ευτυχία του από αυτό.

Σε αυτή την περίπτωση Το smartphone επιβάλει μια συμπεριφορά στον χρήστη παρόμοια με την συμπεριφορά που επιβάλει ένα ναρκωτικό. Επίσης όπως συμβαίνει με τη ναρκωτική ουσία, συμβαίνει και με το smartphone, ποτέ δεν φανταζόμαστε όταν το πρωτοδοκιμάζουμε τι είδους, ή τι μορφής εξάρτηση μπορεί να μας δημιουργήσει. Η διαφήμιση των smartphoneς δεν φανερώνει τις κρυφές ιδιότητες του προϊόντος, στις οποίες συγκαταλέγονται η απομόνωση, το άγχος, η στέρηση και τελικά η εξάρτηση από αυτό. Ο χρήστης δεν μπορεί να φανταστεί την δύναμη που έχει το smartphone σαν συσκευή. Έχει την εντύπωση όπως για το ναρκωτικό, ότι το ελέγχει ο ίδιος, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι ελέγχεται από αυτό.

Ο Michel Lejoyeux καθηγητής της ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ντενι Ντιντερό γράφει "ότι για να μπορέσουμε να ισχυριστούμε ότι μια συμπεριφορά είναι εθιστική, πρέπει ο υποκείμενο να λειτουργεί με τρόπο παρορμητικό. Να του είναι δύσκολο να ελέγξει τον συναισθηματικό του κόσμο, και να είναι αναγκασμένο να καταφύγει σε χρήση ενός προϊόντος το οποίο θα δημιουργήσει μια εσωτερική ομοιόσταση, προσπαθώντας να κατευνάσει την ένταση και να αποκομίσει ευχαρίστηση. Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να ενισχύσουμε τον ισχυρισμό μας ότι αν το υποκείμενο καταφεύγει σε αυτό τον τρόπο κατ εξακολούθηση, έχοντας γνώση της νοσηρότητας της συμπεριφοράς του τότε... έχουμε να κάνουμε με εθισμό"1

Στον ορισμό του Michel Lejoyeux που αναφέραμε πάρα πάνω ας κρατήσουμε δυο βασικά στοιχεία:
α) τον κατευνασμό της εσωτερικής έντασης.
β) την ευχαρίστηση (ηδονή).

Και τα δυο είναι στοιχεία που μας παραπέμπουν στην χρήση των ναρκωτικών. Ο κατευνασμός της εσωτερικής έντασης έχει σχέση με τα ναρκωτικά τόσο με την διοχέτευση μέσω αυτών του άγχους που κυριεύει το άτομο, αλλά και την αναζήτηση της ευχαρίστησης. Με τον ίδιο τρόπο και η παρουσία της συσκευής σαν ένα “μαγικό” όργανο προσφέρει την φυγή από το άγχος, και από τις αντιξοότητες που συναντά στην ζωή του ο χρήστης, ανοίγοντας τον εικονικό του κόσμο μόνο με μια απλή κίνηση (χάδι) πάνω από την συσκευή.

Πολλοί θεωρητικοί προσπάθησαν να συσχετίσουν το αίσθημα του άγχους από την απουσία του smartphone με το αίσθημα της εγκατάλειψης στην σχέση με τον άλλον, και ειδικά με την μητέρα. Αυτό όμως που καταλαβαίνουμε εδώ είναι ότι η εγκατάλειψη έχει σχέση με αυτό που αναφέραμε παραπάνω, την αίσθηση της μοναξιάς. Σε αυτή την περίπτωση η αίσθηση της εγκατάλειψης είναι γενική και απρόσωπη. Η μοναχικότητα φαντάζει για το άτομο μια εξορία στο δικό του πλανήτη στον οποίο είναι ο μοναδικός κάτοικος. Εξόριστος στην δική του ζωή που δεν έχει μάθει να βλέπει την σημαντικότητα της.

Η έλλειψη λοιπόν της κοινωνικότητας μέσα από την απουσία του smartphone και αντίστοιχα, η παρουσία του εικονικού κόσμου μέσα από αυτό, έχουν να κάνουν με αυτήν ακριβώς την αίσθηση. Έτσι το smartphone τον ενώνει με τον κόσμο που είναι “μακριά” (εικονικό), διαχωρίζοντας τον από τον δικό του κόσμο, που είναι “κοντά” (πραγματικό). Η ικανοποίηση όμως της ένωσης με το μακρινό (εικονικό) κόσμο κρύβει, την απομόνωση από το κοντινό κόσμο (πραγματικό) του χρήστη. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά της ένωσης και τον αποχωρισμού είναι επίσης χαρακτηριστικά των ναρκωτικών ουσιών.

Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με μια νέα εξάρτηση η οποία έχει σχέση με την ύπαρξη του smartphone. Οι επιστήμονες την ονομάζουν nomophobie. Η μορφή αυτή της φοβίας και της εξάρτησης πήρε το όνομά της από την αγγλική έκφραση “no mobile-phone” και την ελληνική λέξη phobia και έχουμε το “no mobile-phonephobia”. Για συντομία την ονομάζουν nomophobie και υποσημειώνουν ότι δεν πρέπει να το συγχέουμε με τον φόβο των νόμων.

Η φοβία αυτή εκφράζει τον υπερβολικό άγχος της απώλειας του κινητού τηλεφώνου και έχει ταξινομηθεί σαν μορφής εξάρτησης σε μια μεγαλύτερη γκάμα εξαρτήσεων τις οποίες τις ονομάζουν “ Επικοινωνικές παθολογίες” που περιλαμβάνει προβλήματα εξάρτησης που παρατηρούνται στην χρήση των νέων επικοινωνιακών μέσων όπως είπαμε το κινητό το smartphone, το ίντερνετ κ.λ.π.

Τα συμπτώματα της σε περίπτωση αποχωρισμού του κινητού εκφράζουν ένα οξύ και συνεχές άγχος, το οποίο φθάνει στο πανικό, δημιουργώντας ξεροστομία, δυσκολία αναπνοής, αδιαθεσία, τρέμουλο και ταχυκαρδίες και οι επιστήμονες δεν κρύβουν το γεγονός ότι ο χρήστης μπορεί και να εισαχθεί σε νοσοκομείο.

Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά την ψυχολογία του χρήστη διαπιστώνουμε:

α) Αίσθημα πλήρους ικανοποίησης, εφορίας από την χρήση. Αίσθηση δύναμης από την παρουσία της συσκευής και το αντίθετο, ερεθιστικότητα από την έλλειψη, ή την μη φόρτισης της.

β) Ανάγκη από συχνό άγγιγμα της οθόνης. Συνεχής επιβεβαίωση ότι λειτουργεί. Πολλές φορές ο χρήστης κάνει ότι πληκτρολογεί για να αποφύγει μια δύσκολη κατάσταση δίνοντας την εντύπωση ότι είναι απασχολημένος

γ) Παρατηρείται δυσκολία συγκέντρωσης στην δουλειά, στο σχολείο, κ.λ.π. Κατά την διάρκεια της χρήσης.

δ) Έλλειψη ανοχής με συνεχή και επίμονη χρήση.

ε) Ανάγκη να μεγαλώσει ο χρόνος χρήσης, ακόμα και στιγμές όπως αυτές του φαγητού, του ύπνου, της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής.

ζ) Καταθλιπτικά συμπτώματα και εκνευρισμός όταν το άτομο στερείται του κινητού του και δεν μπορεί να μπει στο ινερνετ.

η) Αποτυχία περιορισμού της χρήσης, ακόμα και όταν είναι ενήμερο των προβλημάτων του.

Έχουμε επίσης και οργανικά συμπτώματα που έχουν σχέση με τις αρθρώσεις των χεριών, με πόνους στην πλάτη από της στάση του σώματος, καθώς και με προβλήματα τα οποία παρουσιάζονται στην όραση.


Οι τελευταίες έρευνες στις Ηνωμένες πολιτείες απέδειξαν ότι το 63% των πολιτών δεν μπορούν να περάσουν μια ώρα χωρίς το smartphone και ένας στους δέκα δεν μπορεί να αντέξει για δέκα λεπτά χωρίς αυτό!

Στην Γαλλία το 22% των πολιτών παραδέχτηκε ότι δεν μπορεί να αντέξει μια μέρα χωρίς το κινητό του τηλέφωνο.
Μια άλλη έρευνα στην Αγγλία αυτή την φορά έφερε στην επιφάνεια το γεγονός ότι 53% των χρηστών ( 76% στους νέους 18-24 χρονών) όταν χάσουν το κινητό τους, ή δεν έχει μπαταρία ή δεν υπάρχει κάλυψη δικτύου, νιώθουν πανικό.

Η ίδια έρευνα δείχνει ότι 58% των ανδρών και 48% των γυναικών νιώθουν στρες όταν δεν έχουν το κινητό μαζί τους.

Επίσης όσον αναφορά τους νέους περισσότερο από το μισό των ερωτηθέντων στην Αγγλία ηλικίας 18-30 ετών θεωρούν ότι το smartphone έσωσε την ζωή τους, καθώς επίσης το 62% προτιμά την χρήση του smartphone περισσότερο από το να χρησιμοποιήσει τον χρόνο για να σκεφτεί.

Με όλα αυτά καλά είναι να σκεφτούμε ότι:

Ο εθισμός δεν είναι πάντα μια κατάσταση την οποία η νεοφιλελεύθερη κοινωνία θέλει να εξαλείψει, να καταπολεμήσει, αλλά περισσότερο, έχω την εντύπωση, ότι θέλει να διατηρήσει και να αναπαράγει με “νόμιμους” τρόπους. Σε αυτή την περίπτωση η εθιστική συμπεριφορά θα αποτελεί τον κανόνα επιβίωσης ενώ η χωρίς εξαρτήσεις συμπεριφορά, θα φαίνεται σαν εξαίρεση και ίσως να θεωρείται και ύποπτη.

Κερεντζής Λάμπρος