Η ενοχή
Σύμφωνα με την ψυχανάλυση


κοινωνικοποίηση 17

Το συναίσθημα της ενοχής γεννάται από ένα λάθος, πραγματικό ή φανταστικό.
Εάν τα πραγματικά ή φανταστικά λάθη, μας φέρνουν ενάντια στα κοινωνικά “πρέπει”, μπορούμε να εκφράσουμε αυτή την αντίθεση δια μέσου μιας συμπεριφοράς η οποία κυριαρχείται από ένα ασυνείδητο ή συνειδητό συναίσθημα της ενοχής . Σύμφωνα με τον Φρόιντ το συναίσθημα αυτό εξαρτιέται από υποκειμενική αίσθηση του λάθους και βρίσκει την πηγή του στο Οιδιπόδειο σύμπλεγμα .
Έτσι μπορούμε να αισθανόμαστε το αίσθημα της ενοχής με δύο τρόπους είτε κάνοντας κάτι, είτε μην το κάνοντας
Η ενοχή εκφράζεται λοιπόν είτε με την πράξη είτε με την απραξία.

Σύμφωνα με την Melanie klein και τον D.W. Vinnicott πρέπει να ξαναγυρήσουμε στην σχέση του βρέφους με την μητέρα του. Αυτή είναι μια αμφίθυμη σχέση. Αμφιθυμική, διότι το βρέφος νιώθει συγχρόνως πρώτα το φόβο από την συγχώνευση με την μητέρα, και μετά την τάση του να θέλει να φύγει από κοντά της, καθώς η ζωή το σπρώχνει να μεγαλώσει και να απομακρυνθεί από αυτή. Σε αυτή την κατάσταση η ενοχή γεννιέται, από την μια από το φόβο μην παραμείνει κολλημένο σε αυτή και από την άλλη από το φόβο μήπως χάσει την ευχαρίστηση που του προσφέρει. Από την μία, λοιπόν το παιδί, επειδή η μητέρα αποτελεί την πηγή ευχαρίστησης για αυτό, την αγαπάει και θέλει να είναι το μοναδικό αντικείμενο της αγάπης της, και από την άλλη φοβάται μήπως απορριφθεί, λόγω της τάσης του να απομακρυνθεί από αυτή. Υπάρχει λοιπόν η έλξη από την μητέρα και ο φόβος της απόρριψης από αυτή.
Αυτή λοιπόν η σύγκρουση εκφράζεται κάπως έτσι:
Από την μια, δεν θα είναι αγαπητό από την μητέρα εάν δηλώσει ότι θέλει να γίνει ανεξάρτητο από αυτή. Και από την άλλη δεν μπορεί να είναι αγαπητός από αυτή και να γίνει ανεξάρτητος.
Αυτό συνοψίζεται στο είναι ή δεν είναι αγαπητός. Το παιδί αισθάνεται ότι υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο συναισθήματα και αναρωτιέται αν μπορεί να υπάρξει μακριά από την μητέρα του.
Η ενοχή λοιπό γεννάται από αυτό το αμφιθυμικό συναίσθημα. Εάν αυτό το φυσιολογικό συναίσθημα, μπορεί η μητέρα να το διαχειριστεί σωστά και αργότερα, αν πράξει το ίδιο και ο πατέρας, τότε αυτό το αίσθημα της ενοχής δεν θα αποτελεί μια πηγή προβλημάτων στην μετέπειτα ζωή του. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει η μητέρα να γαλουχήσει και συγχρόνως να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ασφάλειας για το παιδί.

Επίσης το παιδί βιώνει άσχημα την τάση του προς την απόλαυση την οποία προσφέρει η μητέρα του διότι συγχρόνως, αυτή είναι που του την απαγορεύει. Παραδείγματος χάριν κατά την διάρκεια του θηλασμού, η μητέρα αποτελεί την πηγή της ικανοποίησης του. Μόλις η μητέρα σταματήσει το θηλασμό, το παιδί βρίσκεται βαθιά απογοητευμένο από αυτή. Αυτή η ματαίωση μπορεί να κάνει το βρέφος να αντιδράσει. Μπορεί να το κάνει επιθετικό και να εκδηλώσει αυτή την επιθετικότητα με κλάμα, με ουρλιαχτά και θυμό.
Αυτός ο θυμός και αυτή η επιθετικότητα γεννά στο παιδί το συναίσθημα της ενοχής. Δηλαδή το γεγονός ότι θέλει να κατευθύνει αυτό που το αγαπά και του προσφέρει ευχαρίστηση το κάνει να νιώθει ένοχο.
Σε αυτή την κατάσταση το παιδί μπορεί να αναρωτηθεί: Αυτή την μητέρα που αγαπώ για αυτό που μου προσφέρει, μπορώ να την μισήσω για αυτό που δεν μου προσφέρει; Είμαι φυσιολογικός να αισθάνομαι αυτά τα δυο αντίθετα συναισθήματα προς αυτό το πρόσωπο;
Εάν η μητέρα μπορεί να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση σωστά, αλλά και ο πατέρας αργότερα, με το να συνεχίσει να είναι είναι κοντά στο παιδί της και να συνεχίσει να προσφέρει τροφή και ευχαρίστηση, με την ίδια ποιότητα και προσοχή που το έκανε Τότε δημιουργεί ένα πέπλο ασφαλείας με την παρουσία, τον λόγο και τις πράξεις της και το παιδί καταλαβαίνει ότι η μητέρα του δεν έχει "καταστραφεί" από τις επιθετικές σκέψεις που κάνει και τις φαντασιώσεις που έχει. Άρα δεν είναι “κακό παιδί” και επιτρέπεται να εκφράζει την αντίθεσή του προς αυτή, χωρίς τον κίνδυνο να την “εξαφανίσει”, αλλά και να “τιμωρηθεί”για αυτό.

Η ενοχή λοιπόν εκφράζει την συναισθηματική αμφιθυμία και πρέπει να θεωρείται σαν ένα στοιχείο φυσιολογικό της προσωπικότητας μας.

Πρέπει οι γονείς να διαχειριστούν σωστά αυτή την αμφιθυμία, διότι αν την διαχειριστούν λανθασμένα, δηλαδή αν η μητέρα αλλάξει την συμπεριφορά της και απομακρυνθεί από το παιδί, και κρατήσει μια στάση απορριπτική, όταν αυτό εκφράσει την αντίθεσή του με θυμό, κλάμα και φωνές τότε πυροδοτεί τη νοσηρή, θα λέγαμε, ενοχή η οποία μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα πρόβλημα στην μετέπειτα ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη.

Για τον Α. Hesnard το αίσθημα της πραγματικής ή φανταστικής ενοχής , αποτελεί την βάση πάνω στην οποία αναπτύσσονται όλες οι μορφές της τρέλας.

πίνακας: Vladimir Kush

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα