Η έκσταση
Θρησκεία και Ναρκωτικά

«Το ναρκωτικό, ή, γίνεται το σήμα κατατεθέν για την συμμετοχή σε μια άλλη πραγματικότητα ασύγκριτα καλύτερη, δονούμενη και αληθινή. Έτσι η παρουσία του μετατρέπει την καθημερινότητα σε μια μηδαμινή πραγματικότητα».

Η έννοια της «άλλης πραγματικότητας» είχε μια διαχρονική ισχύ. Έχει να κάνει με μια κατάσταση όπου από παλαιότατων χρόνων κρατούσε την θέση της δίπλα από την πραγματικότητα και αποτέλεσε και αποτελεί το περιεχόμενο όχι μόνο των ναρκωτικών ουσιών, αλλά και το μυθικό ζητούμενο κάθε πολιτισμού, το οποίο εκφραζόταν μέσα από την θρησκευτική μυθολογία του.


Η “έκσταση” αποτελούσε και αποτελεί τον βασικό στόχο της προσπάθεια του ατόμου να ξεφύγει από τα στενά όρια τα οποία τοποθετεί ο χρόνος και ο χώρος. Η “έκσταση” φανέρωνε και φανερώνει την ύπαρξη μιας άλλης πραγματικότητας. Μια κρυφή, ιερή πραγματικότητα που η όραση, η γεύση ή αφή και γενικά οι αισθήσεις δεν μπορούσαν να την αντιληφθούν παρά μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες όπου μόνο οι μυημένοι μπορούσαν να καταλάβουν και να την μεταφέρουν στο πολύ τον κόσμο.


Η «Έκσταση». Η μυθική της σημασία χάνεται μέσα στους αιώνες και η ύπαρξή της δημιουργεί εκείνο τον παράλληλο χώρο και χρόνο, όπου τα πάντα αποκτούν μια άλλη σημασία, απελευθερωμένη από την επίγεια πραγματικότητα.


Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν και είχαν χρησιμοποιήσει πολλές ουσίες υπό μορφή ναρκωτικού σε διάφορες τελετές όπου πρόσφερε την ευχαρίστηση. Το νέκταρ που κατανάλωναν οι θεοί, λένε ότι παρασκευαζόταν στην βάση από φυτά παραισθησιογόνα. Στα Ελευσίνια μυστήρια υπήρχαν μαρτυρίες από τον Σοφοκλή, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη ότι έκαναν χρήση παραισθησιογόνων των οποίων η σύνθετη κρατείτο μυστική. Αλλά και από τον πατέρα της ιατρικής τον Ιπποκράτη μαθαίνουμε πρώτη φορά για την ύπαρξη του χυμού του όποιου, το οποίο χρησιμοποιεί για θεραπευτικούς σκοπούς. Επίσης ο Ιπποκράτης φτιάχνοντας ένα κράμα από κρασί και κάνναβη δημιούργησε μια παραισθησιογόνα ουσία, την οποία χρησιμοποιούσε σαν αναισθητικό στις εγχειρήσεις που έκανε.


Οι Ινδιάνοι λίγο αργότερα, μασάγανε φύλα κόκας τα οποία περιόριζαν την πείνα, την κούραση και αύξαναν την αντοχή του οργανισμού. Στην Αφρική παρόμοιες ουσίες έρχονταν να παίξουν τον ίδιο ρόλο, όπως το κουκούτσι, θα λέγαμε, της κόλλας. Στην Κίνα χρησιμοποιούν την ντάτουρα, η οποία χαρακτηρίζεται σαν μυστήριο παραισθησιογόνο, το οποίο ανάλογα με την δόση χρησημοποιήτε για ιατρικούς λόγους από την τότε ιατρική, αλλά και σαν μέσο σε θρησκευτικές τελετουργίες χάρις στο δημιουργικό μεθύσι που προσέφερε. Και φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε το κρασί και την χρήση του τόσο στους αρχαίους Έλληνες όσο και στην Εβραϊκή θρησκεία. Και στο χριστιανισμό όπου το κρασί γίνεται αίμα του Ιησού.
Έτσι το ναρκωτικό είχε πάντα σχέση με την θρησκεία αλλά και την ιατρική. Από το ένα γεωγραφικό πλάτος του πλανήτη μέχρι το άλλο, από την μια κουλτούρα μέχρι την άλλη, από την μια εποχή στην άλλη, οι παραισθησιογόνες ουσίες κυριαρχούν είτε μέσω της θρησκείας ή της ιατρικής..


Σε εκείνες τις εποχές, αυτές οι ουσίες ήταν φυσικές,. Προέρχονταν από την φύση, αποτελούσαν κομμάτι της φύσης όπου η κατανάλωση τους πάντα υπήρχε και ήταν επιθυμητή. Ήταν μια συλλογική πρακτική τις περισσότερες φορές, μέσα σε οριοθετημένο πλαίσιο και με την καθοδήγηση ενός μάγου, ιερέα, δάσκαλου, γιατρού.
Αυτά τα διαχρονικά νοητικά συλλογικά στερεότυπα του κάθε πολιτισμού έχουν σχέση με τον μύθο, το φανταστικό, την άλλη πραγματικότητα όπου η θρησκεία έπαιξε τον βασικό τροφοδότη τους. Νοητικά συλλογικά κατασκευάσματα των οποίων η κοινωνική λειτουργία ήταν και είναι τόσο σημαντική ώστε αν δεν υπήρχαν δεν θα έπαιρνε μορφή και νόημα η κοινωνική πραγματικότητα.


. Η θρησκεία, είναι η προσπάθεια του ανθρώπινου νου να ερμηνεύσει το άγνωστο, να του δώσει μορφή, να του δώσει σιγουριά, να βάλει τάξη στην ανασφάλεια της αταξίας που αντιπροσώπευε η ίδια του η παρουσία Η μυθολογία, ο μύθος, η θρησκεία αποτελούσαν το βασικό παράγοντα γύρω από την οποία εκφραζόταν αυτή η ανάγκη. Όλα αυτά δεν είναι παρά ένας τρόπος ερμηνείας της πραγματικότητας του ανθρώπου από τον άνθρωπο, κάτω από το βάρος της μικρότητας του μπροστά στην φύση.


Η θρησκευτική μυθολογία, έντυσε την πραγματικότητα με νοήματα Από την προϊστορία, την ιστορία, μέχρι την σύγχρονη εποχή, η θρησκεία καθόριζε το φαντασιακό, το έξω-πραγματικό, το μεταφυσικό, το καλό και το κακό. Έτσι αυτές οι πρωτόγονες θρησκείες δημιουργούσαν τελετές επικοινωνίας με το θείο μέσω μιας άλλης οδού που εκφραζόταν με την ηδονή, το ταξίδι, την “έκσταση” .Η έκσταση, ήταν η είσοδος σε ένα άλλο κόσμο όπου η πραγματικότητα αποκτά άλλες διαστάσεις, φανερώνει μια προσπάθεια υπέρβασης της ζωής και του θανάτου, υπέρβασης του επίσημου χρόνου, του χρόνου φυλακή, του επίσημου χρόνου της εργασίας.
Οι πρωτόγονες θρησκείες ένωναν την πραγματικότητα με το υπέρ- πέραν της συνείδησης με στόχο, ο άνθρωπος να αντιληφθεί ότι και αυτός είναι κομμάτι από το μυστήριο της φύσης, Τελετουργίες που δεν σταμάτησαν ποτέ αλλά άλλαξαν, τελετουργίες που απελευθέρωναν ενέργεια και δύναμη ανθρώπινη, μέσα από ηδονιστικές συλλογικές καταστάσεις όπου η ελευθερία και η παρεκτροπή της συμπεριφοράς δεν ήταν κάτι το άρρωστο, αλλά κάτι το ιερό, που άνοιγε τις θύρες του εαυτού και τον έκανε συμμέτοχο των απροσδιόριστων δυνάμεων του σύμπαντος. Τα παραισθησιογόνα κάθε εποχής και περιοχής ήταν τα διαβιβαστικά μέσα για αυτές τις τελετουργικές καταστάσεις.. Βοηθούσαν την είσοδο στον κόσμο άλλων διαστάσεων, πέρα από αυτές που αντιλαμβάνεται ο καθημερινός νους.


Το ιερό μεθύσι λειτουργούσε συνεκτικά για την κοινωνία, αποτελούσε κομμάτι αναπόσπαστο από την πραγματικότητα της .

Πρέπει ωστόσο να διαχωρίσουμε μέσα στο ιερό μεθύσι την καταληψία και το ταξίδι. Αυτές οι δύο μορφές δεν οδηγούν στις ίδιες μεταβαλλόμενες καταστάσεις της συνείδησης. Έτσι η μέθη της καταληψίας εισαγόμενη από ναρκωτικά όπως το αλκοόλ, την ντάτουρα, μερικά καπνά, την ηντόγκα (σε μεγάλες ποσότητες)και από άλλα φυτά του ίδιου τύπου, προκαλούν επεισόδια αμόκ, ξεχωρίζοντας από την κατάργηση όλων των ικανοτήτων του ατόμου για κριτική αποτίμηση των καταστάσεων. Ο καταναλωτής νομίζει ότι αυτό που αντιλαμβάνεται έχει πράγματι συμβεί και η κριτική του αίσθηση έχει εξαφανιστεί από την μνήμη και την εμπειρία. Αυτή η μορφή καταληψίας συναντάται περισσότερο στην Αφρική.
Αντιθέτως, η μέθη του ταξιδιού, επιτυγχάνεται με την χρήση από οραματικά ναρκωτικά, διότι αυτά ενώνουν με τρόπο θεαματικό την αντίληψη και την προσωπικότητα του ατόμου το οποίο επιδίδεται σε τέτοιου τύπου εμπειρία"
1


Όλα αυτά όμως, μέχρι την επικράτηση της μονοθεϊστικής θρησκείας. Από εκείνη την στιγμή η χρήση ουσιών απαγορεύεται και στην θέση του μπαίνει ο πόνος. Και οι τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες, Χριστιανισμός, Ιουδαϊσμός, Ισλαμισμός, αρνούνται και απαγορεύουν την λήψη ουσιών, παρόλο που στις αρχές είχαν αποδεχτεί την παρουσία τους. Ενώ η χρήση ναρκωτικών λειτουργούσε σαν μέσο για να δημιουργηθεί ένα κοινωνικός δεσμός, ο οποίος επηρέαζε τις διαθέσεις και βοηθούσε την δημιουργία σχέσης με τον άλλον κόσμο τον φαντασιακό. Με την εμφάνιση του μονοθεϊσμού, η λειτουργία τους θεωρείται παράνομη, τους αφαιρείται η θεϊκή, θα λέγαμε, μαγική συνεισφορά τους. Συγχρόνως η Ιατρική έρχεται να κατατάξει αυτές τις ουσίες στους κόλπους της, στο φαρμακευτικό οπλοστάσιό της, μακριά από την μαγεία και το μυστήριο,. Γίνεται ο διαχωρισμός ανάμεσα σε φάρμακο και ναρκωτικό. Διαχωρισμός ανάμεσα σε αρρώστια και υγεία. Το ναρκωτικό απογυμνωμένο από την θρησκευτική του σημασία, απογυμνωμένο από την τελετουργική του χρήση και την δυνατότητα μύησης σε ένα αθέατο θρησκευτικό κόσμο, δηλαδή χάνοντας την λειτουργία του και την σημασία του σαν πέρασμα, σαν ταξίδι, σε αυτό το κόσμο. Διατηρεί μόνο την ιδιότητα της καταληψίας η οποία συνδέεται με τον δαίμονα. Συγχρόνως καταργείται η συλλογικότητα της οραματικής κατάστασης και ο χρήστης απομένει μόνος με τον εαυτό του Ο χριστιανισμός θεωρεί αυτού του είδους της καταστάσεις σαν δαιμονικές καταστάσεις και καθορίζει την επικοινωνία με το ιερό, μόνο μέσα από την στέρηση και τον εξαγνισμό της ψυχής. Μόνο μέσα από τον πόνο και την τιμωρία.


Τόσο στο χριστιανισμό, λοιπόν όσο και στις προ του χριστιανισμού κοινωνίες ο χρόνος είναι χωρισμένος σε δυο διαφορετικές μορφές όσο αναφορά την διάρκεια του. Στον «επίγειο χρόνο» και στον «ιερό χρόνο» «Μέσα από το Μυστήριο το Πάθος και την Ανάσταση ο χριστιανός καταργεί τον επίγειο χρόνο και τον προσαρμόζει στον μυστικό πρωτογενή χρόνο»2 Ο ιερός χρόνος δεν είχε να κάνει με τον επίσημο χρόνο της καθημερινότητας. Ερχόταν να μειώσει την σημασία του του καθημερινού χρόνου και να κατατάξει τα βιώματα της καθημερινότητας σε ανεφ' σημασίας γεγονότα. Ο ιερός χρόνος είναι ο χρόνος αφιερωμένος στο θεό και ο θεός κατοικεί σε νοητικές κοιλάδες ποτισμένες από αίμα και μίσος. Μόνο μέσα από την πίστη και την προσευχή, ο πιστός ψάχνει αυτού του είδους την φυγή, την εκστατική κατάσταση όπου η πραγματικότητα χάνει το νόημά της και μειώνεται η παρουσία της, μέσα από την απομονωτική διάθεση την οποία επιβάλλει. Με αυτό τον τρόπο, η θρησκεία επέβαλε έναν άλλο δρόμο προς στην έκσταση. Είναι ο δρόμος τις στέρησης ο δρόμος του πόνου και ο δρόμος της μετάνοιας.


H«έκσταση», είναι το πέρασμα σε μια άλλη πραγματικότητα, που αποτελούσε θρησκευτικό χωρόχρονο τον οποίο μπορούσε κανείς να τον επισκεφθεί μόνο μέσω της θρησκείας. Αυτός ο χώρος, ο χώρος της «έκστασης», που ήταν ένας χώρος φυγής, μιας άλλης ηδονής, γίνεται τώρα μέσω της μονοθεϊστικής θρησκείας, ένας χώρος και χρόνος τιμωρίας. Τιμωρίας της σάρκας και εξύψωσης της ψυχής Ένας χώρος ασφαλείας από την μεριά της ψυχής, αλλά ανασφάλειας από την μεριά του σώματος.


Από την μια, λοιπόν μπορούμε να έχουμε μοναχούς να αυτό-μαστιγώνονται ψέλνοντας εδάφια από την βίβλο, και από την άλλη τοξικομανείς στυμμένους πάνω από την σύριγγα,. Για τον μοναχό, όπως και για τον χρήστη, ο ένας μέσα από τον ιερό πόνο, και ο άλλος μέσα από ψυχικό, ανοίγουνε τις πύλες τις «άλλης πραγματικότητας», τις πύλες των παραισθήσεων, των καινούργιων διαστάσεων του χώρου, του χρόνου, του ίδιου τους του εαυτού. Για τον μοναχό οι πράξεις του είναι ιερές, απελευθερωτικές, διότι αποτελούν το μέσο για την επικοινωνία με το θείο. Για τον χρήστη οι πράξεις του, αποτελούν τις τελετουργικές διαδικασίες του περιθωρίου και λειτουργούν σαν απελευθερωτικές ασχέτως αν είναι δεσμευτικές, και μόνιμες. Και οι δύο ο καθένας με τον δικό του τρόπο, από τον καθημερινό χρόνο προσπαθούν να ξεφύγουν.
Αυτό το μείγμα από την ζωή του θανάτου, από την χαρά της λύπης, από την ευχαρίστηση του πόνου, από την ζεστασιά της παγωνιάς, από την αίσθηση της αναισθησία. Αυτή η συνύπαρξη αντίθετων συναισθημάτων, καταστάσεων, μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με το "ξεπέρασμα" των ορίων της πραγματικότητας, για το οποίο, η θρησκεία καθώς και τοξικομανία έχουν συνεργαστεί για αυτό το "ξεπέρασμα" και αποτελεί το περιεχόμενο της έννοιας της “έκστασης”
Κερεντζής Λαμπρος "Τοξικά οιικογενεια σενάρια"
πίνακας: Annouchka Brochet

1 Michel Roseenrweig “Les drogues dans le histoire”
2 Mircea Eliade «Mythes reves et mysteres»

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα