Η υποτροπή, ή, «μια ψιλή δεν πειράζει»
Ο
Χρήστης
Η
πρώτη περίοδο κατά την αποτοξίνωση,
είναι μια μεταβατική περίοδος όπου ο
πρώην χρήστης περνάει μεγάλη ανησυχία,
μεγάλη ένταση και νευρικότητα, ενώ
συγχρόνως εμφανίζεται η απογοήτευσης
στα όρια της κατάθλιψης. Κατά την διάρκεια
αυτής της περιόδου, υπάρχουν σκέψεις
βαριές και αδιέξοδες, σκέψεις
καταθλιπτικές, αλλά αυτή που επικρατεί
είναι να πάει να "πιει" .
Αυτή
την κατάσταση ο κάθε χρήστης την
αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο.
Άλλος πίνει αρκετό αλκοόλ λες και
προσπαθεί με το νόμιμο ναρκωτικό να
καλύψει την έλλειψη του παράνομου.
'Άλλος παίρνει χάπια, άλλος ξαναγυρνάνε
στο χασίσι. Βέβαια σε “στεγνά”
προγράμματα, όπως του ΚΕΘΕΑ, του 18 ΑΝΩ
κ.λ.π., οποιαδήποτε χρήση
άλλου προϊόντος θεωρείται λόγος
εξόδου από το πρόγραμμα αποτοξίνωσης.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πολλοί
χρήστες δεν κάνουν χρήση άλλων προϊόντων για
να ξεφύγουν από την ηρωίνη. Υπάρχουν
και αυτοί που δεν παίρνουν τίποτα την
οποία θεωρούμε σαν καλύτερη λύση, διότι
δεν μεταθέτουν την εξάρτηση από την μια
ουσία στην άλλη, Αυτό συμβαίνει σπάνιο.
Έτσι
ο καθένας που προσπαθεί να αποτοξινωθεί
από την ηρωίνη, με το δικό του τρόπο
προσπαθεί να ξεφύγει από την "στεγνή"
πραγματικότητα, όπου επικρατεί μια
τεράστια αδυναμία ευχαρίστησης, ενώ
ένα απύθμενο κενό απλώνεται μέσα
του, το οποίο δεν είχε να κάνει με την
απουσία της ηρωίνης, αλλά με την απουσία
του εαυτού. Ο πρώην χρήστης απαλλαγμένος
από το ναρκωτικό προσπαθεί να καταλάβει
τι του συμβαίνει. Η προσπάθεια όμως
αυτή σκοντάφτει πάνω στον τρόπο
με τον οποίο αντιμετώπιζε μέχρι τώρα
τον εαυτό του, που έχει σχέση με τον
τρόπο που η οικογένεια τον
αντιμετώπιζε. Συνεχίζουν λοιπόν
να είναι ανήσυχοι και ανασφαλείς να
είναι τρομαγμένοι και περνάει από
το μυαλό τους η σκέψη " Να είχαμε μια
ψιλή τώρα", πράγμα που μεταδίδεται
στο οικογενειακό περιβάλλον το οποίο
γίνεται πιο πιεστικό, πιο αγχωτικό.
Έτσι ο χρήστης και η οικογένειά του την
πρώτη περίοδο της αποτοξίνωσης είναι
πάντα μέσα στο άγχος, την ανησυχία,
και την ενοχοποίηση για το παραμικρό.
Το
να
“πιούνε” θα ήταν η μαγική κίνηση που
θα τους έβγαζε από το καθημερινό πρόβλημα
της ύπαρξης, της “καθαρής” ύπαρξης. Το
να “πιούνε” θα τους βοηθούσε να ξεφύγουν
από το δύσκολο κενό,
από την έλλειψη του νοήματος των πραγμάτων
και των καταστάσεων , από αυτό που είχαν
μάθει να αποφεύγουν και όχι να το
αντιμετωπίζουν. Η αλήθεια όμως ήταν ότι
αυτό που αντιμετωπίζουν σαν “ναρκομανείς”
ήταν και είναι πιο δύσκολο από την
καθημερινότητα που φοβόταν να
αντιμετωπίσουν, της ζωής. Για αυτό
και κάποιοι θεωρητικοί κάνουν την
υπόθεση πως ο χρήστης αναπτύσσει αυτή
την επιθυμία ελέγχου του ναρκωτικού,
αντικαθιστώντας την αποτυχημένη
προσπάθεια του να ελέγξει τις διαπροσωπικές
και οικογενειακές του σχέσεις.
Η
Ουσία
Η
ηρωίνη λοιπόν είναι ένα ερωτικό
αντικείμενο και έχει μια θαυμαστή
ικανότητα να σβήνει τα χνάρια των
βασανιστηρίων, σωματικών και ψυχολογικών
που έχει υποβάλει τον χρήστη. Αφήνει
μόνο το βουβό κλάμα της παγωμένης
ευτυχίας να σκορπά την προσδοκία της
ηδονής. Έτσι η σκέψη “ Μια ψιλή δεν κάνει
τίποτα” στριφογυρίζει σαν μέλισσα γύρω
από το μέλι μέσα στο μυαλό του . Με
αυτή την σκέψη ο πρώην χρήστης ξαναμπαίνει
στην ανταγωνιστική σχέση με την ηρωίνη
και έχει ξεχάσει δια μαγείας τις δυσκολίες
που έχει περάσει στο παρελθόν για να
κόψει. Νομίζει, ακόμα μια φορά, ότι μπορεί
να την ανταγωνιστεί, ότι μπορεί να την
σταματήσει, όποτε αυτός θέλει, διότι
πιστεύει ότι η ηδονή είναι δικιά του
και μπορεί αυτός να την ελέγξει. Με
αυτή την σκέψη, ότι μπορεί να ελέγξει
την χρήση... κάνει χρήση.
Η
σκέψη, «μια ψιλή δεν πειράζει», είναι η
πολιτική της ηρωίνης. Είναι η τακτική
του ερωτικού αντικειμένου η οποία
εμφανίζεται σαν αυτόματη σκέψη μέσα
από την μνήμη της χρήσης ( έρωτα) η οποία
γίνεται αίσθηση που χύνεται μέσα στο
κορμί και κάνει τον οργανισμό να
ανατριχιάσει προσδοκώντας την
παρουσία της. Η
ηρωίνη - το ερωτικό αντικείμενο -
παρακολουθεί χαμογελαστή από μια γωνιά
και περιμένει, περιμένει καρτερικά για
να τον πάρει μαζί της. Να το ξαναβγάλει
στου δρόμους, να τον γυρίσει στα ίδια
στέκια, να το βάλει στα ίδια απρόσωπα
δωμάτια της χρήσης. Και εκείνος ξανά
γυρνά στις γωνιές της πόλης με τον εαυτό
του στα σάβανα της που τα νιώθει χρωματιστά
σεντόνια του έρωτα.
Η
σκέψη, «μια ψιλή δεν πειράζει», είναι
ένα ψέμα, διότι η "Ψιλή" είναι τόσο
μεγάλη και ατελείωτη, διότι διαπερνά
τα χρόνια της ζωής του, καθώς και το
κορμί του, γράφοντας επάνω του και μέσα
του την αδυσώπητη παρουσία της. Μια
"ψιλή" είναι ο κόσμος της ηρωίνης με όλα
τα τελετουργικά ψυχαναγκαστικά
τερτίπια του από τα οποία προσπαθούσε
να απομακρυνθεί. Κάνοντας
μια"ψιλή" ξανά πηγαίνει μαζί της,
ξανά μπαίνει στο κόσμο της, γίνεται
υποχείριό της. Βγαίνει από τα όριά του
και υιοθετεί τα ανύπαρκτα τα δικά
της. Εισέρχεται στο χώρο/χρόνο της πάλι
μπερδεμένος, πάλι τυλιγμένος από την
συνεχή εσωτερική και εξωτερική σύγκρουση.
Η
Οικογένεια
α)
η συνήθεια της εξάρτησης
Βασικά
η ηρωίνη όπως έχει οργανώσει τον χρήστη,
έχει οργανώσει και την οικογένεια του,
κατά την διάρκεια της χρήσης. Η απώλεια
της και η προσπάθεια της αποτοξίνωσης
έρχεται να την“αναστατώσει” να αλλάξει
τα δεδομένα. Έτσι η απώλεια του ναρκωτικού,
η έλλειψη δηλαδή του αντικειμένου
ικανοποίησης και πόνου, κατ΄ αρχάς
επιφέρει μια σημαντική αλλαγή στον
τρόπο συμπεριφοράς του χρήστη, και κατά
δεύτερο λόγο στην συμπεριφορά της
οικογένειας του. Το οικογενειακό
περιβάλλον όπως και ο χρήστης παρουσιάζουν
μια δυσκολία να ξεφύγουν από την συνήθεια
και το τοξικό σενάριο μέσα από το οποίο
έδιναν νόημα στην ζωή τους.
Ο
εφιάλτης έχει γίνει ασφαλής συνήθεια
και το καινούργιο δηλαδή η αποτοξίνωση
δεν μπορεί να γίνει αποδεχτή με την
πρώτη. Η ένταση συνεχίζει να επικρατεί
και η συμπεριφορά εκτός των ορίων δεν
ανήκει μόνο στο χρήστη, αλλά και στους
γονείς. Ο φόβος της χρήσης κάνει τους
γονείς πιο ελεγκτικούς, αυστηρούς και
απαγορευτικούς. Αυτό μεγαλώνει εκ νέου
την ένταση. Όταν γίνεται υποτροπή, η
οικογένεια ξαναγυρνάει στις παλιές της
συνήθειες, που, από ότι φαίνεται δεν τις
έχει εγκαταλείψει καθόλου.
Με
τον ίδιο τρόπο που η οικογένεια είχε
αναλάβει, και προσπαθούσε να ελέγξει
την χρήση, τώρα θέλει να αναλάβουν την
αποτοξίνωση. Με τον ίδιο κτητικό τρόπο,
και με την ίδια διάθεση που οι γονείς
στην προσπάθεια να ελέγξουν τον χρήστη
είχαν κάνει την χρήση “δικιά” τους, με
τον ίδιο τρόπο απαιτούν η αποτοξίνωση
να γίνει δικιά τους. Θέλουν να την
οργανώσουν αυτοί, να την ελέγχουν αυτοί,
και αν και δεν έχουν άδικο γνωρίζοντας
αυτά που έχουν περάσεις, δυστυχώς δεν
μπορούν να καταλάβουν ότι επαναλαμβάνουν
αυτό που κάνανε πάντα, να αναλαμβάνουν
τον άλλον. Να δημιουργούν εξάρτηση την
ώρα που ο χρήστης προσπαθεί να την
“κόψει”
Πρώτα
έρχεται η ψυχολογική υποτροπή και μετά
η υποτροπή. Μια υποτροπή αφορά όλη την
οικογένεια. Στην ουσία όλη η οικογένεια
κάνει υποτροπή . Έτσι η υποτροπή δεν
είχε να κάνει μόνο με την ηρωίνη. Έχει
να κάνει με μια τοξική επανάληψη του
οικογενειακού σεναρίου. Οι σκηνές
παίζονται και ξαναπαίζονται με τις
ίδιες αγωνίες, φόβους, αντιδράσεις, όπως
παλιά. Όπως όταν ο χρήστης ήταν στην
χρήση. Σαν η χρήση να υφίσταται ακόμα
και μετά το σταμάτημα της. ¨Έτσι μπορούμε
να σκεφτούμε ότι η υποτροπή επαναφέρει
την οικογένεια στην παλιά της συμπεριφορά.
Εάν
χρησιμοποιούσαμε τον όρο «παλινδρόμηση»
του Φρόιντ, Που σημαίνει η επιστροφή
του ατόμου, σε προηγούμενα στάδια
ανάπτυξης. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι
η οικογένεια “παλινδρομεί”, δεν
αναπτύσσεται και επανέρχεται στον παλιό
τρόπο λειτουργίας της μέσα από την χρήση
του μέλους της. Θα μπορούσαμε να πούμε
ότι αναβιώνουν τα παλιά χαρακτηριστικά
του ρόλου του καθένα μέλους και
επανενεργοποιούνται οι παλιές διασυνδέσεις
και συμμαχίες μέσα σε αυτή. Είναι θαυμαστό
το πόσο γρήγορα η οικογένεια επιστρέφει
στις παλιές συνήθειες. Πόσο αγκαλιάζει
αυτό που την πονάει.
Η
απώλεια του ναρκωτικού είναι μια αλλαγή.
Μια αλλαγή που είχε να κάνει τόσο με το
χρήστη όσο και την οικογένειας του. Η
οικογένεια είναι μέρος του προβλήματος
και καλό είναι και η ίδια να “αποτοξινωθεί”,
όχι από το ναρκωτικό, αλλά από τους όρους
εξάρτησης που επιβάλει.
β)
Η συγκρούσεις
Από
την μια το προσωπικό δράμα και από την
άλλη το οικογενειακό. Από την μια η
σύγκρουση με τον εαυτό, από την άλλη
σύγκρουση με την οικογένεια. Αυτά τα
δύο δημιουργούν το δικό τους κράμα που
την εκρηκτικότητα του δεν την γνώριζε
κανείς. Έτσι στο σπίτι, κατά την
διάρκεια της αποτοξίνωσης, είναι όλοι
στην αναμονή, όλοι προσέχουν τον πρώην
χρήστη.
Βέβαια
είναι βιαστικοί, θέλουν να τελειώνουν
με αυτή την κατάσταση και είναι σαν,
ακόμα μια φορά, να μην έχουν καταλάβει
την διαχρονικότητα του προβλήματος.
Σαν να μην έχουν καταλάβει ότι το πρόβλημα
είναι μέσα στον τρόπο που λειτουργεί η
οικογένεια, στο τρόπο που τα μέλη της
συσχετίζονται μεταξύ τους.
Δεν
καταλαβαίνουν ότι το πρόβλημα μπορεί
να είναι φωλιασμένο στο παρελθόν της
οικογένεια, σαν ένα διαχρονικό τσιμπούρι
στο σβέρκο της, που της ρουφά το αίμα,
ακόμα και κατά την διάρκεια της
αποτοξίνωσης. Το πρόβλημα έχει σχέση
με την εξάρτηση μέσα στην οικογένεια
που μεταφράζεται σε συνεξάρτηση της
οικογένειας από τον χρήστη, η οποία σαν
λειτουργία μπορεί να επαναφέρει το
πρόβλημα της εξάρτησης. Δηλαδή ξέχωρα
από την σκέψη “Μία ψιλή δεν πειράζει”
υπάρχει και η οικογένεια που φοβάται
για αυτή την “ψιλή” και μέσα από την
ανησυχία της, την κάνει να υπάρχει στην
ατμόσφαιρα σαν μια πιθανή μελλοντική
πράξη .
Έτσι
κατά την διάρκεια της αποτοξίνωσης οι
συγκρούσεις και φωνές συνεχίζουν να
υπάρχουν. Συνεχίζει ο Θυμός, ο φόβος, η
αγωνία και η αντιπαλότητα με τρόπο
τέτοιο ώστε να επαναλαμβάνεται ο
διαμελισμός, ο διαχωρισμός της οικογένειας
σε ομάδες με τον χρήστη στο κέντρο,
προσπαθώντας, όπως πάντα, να βρουν το
δίκιο τους μέσα στην καταστροφή.
Καλό
είναι να γνωρίζουμε ότι σε τέτοιες
καταστάσεις, όπου η δυσαρέσκεια, η
έλλειψη εμπιστοσύνης, η αντιπαλότητα
κυριαρχούν στο συναισθηματικό πεδίο
της οικογένειας... τότε το άγχος ξεπερνά
τα όρια και η ηρωίνη κάνει την παρουσία
της.
“Μου
ήρθε να πιω για εκδίκηση», λένε οι χρήστες
που έκανα μια “ψιλή”, αλλά δεν σταμάτησαν
σε αυτή. Διότι κανείς δεν σταματά σε μια
“ψιλή”. Μπορεί να σταματήσει για μια
μέρα αλλά την επόμενη.... Για εκδίκηση
λένε... η εκδίκηση όμως είναι μια έκφραση
πάθους δηλαδή υπέρμετρου συναισθήματος,
και σαν τέτοια, θεωρούμε πιθανή μια
υποτροπή. διότι η “ψιλή” εμφανίζεται
εκεί που το συναίσθημα ρέει και δεν
μπορεί να συγκρατηθεί. Και όταν το
συναίσθημα είναι εκδικητικό, σε αυτή
την περίπτωση έχουμε να κάνουμε με την
υποτροπή - τιμωρία.
Μια
τιμωρία η οποία εκφράζει την ενοχή που
κουβαλά ο χρήστης. Μια τιμωρία που
περνάει πρώτα από αυτόν και μετά την
εισπράττει η οικογένεια. Μια “ψιλή”
λοιπόν στην πρώτη περίοδο της αποτοξίνωσης
δεν είναι παρά μια τιμωρία που απευθύνεται
σε όλη την οικογένεια . Μια τιμωρία που
φαίνεται σαν ευδαιμονία για τον χρήστη,
αλλά δεν είναι παρά μια είσοδος στην
καταστροφή για την οικογένεια. Το σώμα
του χρήστη ξανά καίγεται και λιώνει
μπροστά στα μάτια της οικογένειας. Η
τιμωρία της για αυτό που είναι και υπήρξε
είναι αυτό το κερί στην μέση του σαλονιού
που τρεμοσβήνει κουβαλώντας το σκοτάδι
και την λύτρωση.
Μια
εκδικητική πράξη είναι η χρήση του
ναρκωτικού. Μια
πράξη ενάντια στον εαυτό, ενάντια στην οικογένεια, ενάντια σ' ολόκληρη την
κοινωνία.
Κερεντζής
Λάμπρος
πίνακας:
Σχόλια