Η παιδαγωγική έχει …ιστορία
Οι
παιδαγωγικοδιδακτικές αντιλήψεις δεν
πέφτουν όμως απ’ τον ουρανό ούτε
γεννώνται στα σοφά κεφάλια των παιδαγωγών.
Παράγονται κοινωνικά, νομιμοποιούνται
και υιοθετούνται (ή αμφισβητούνται) απ’
τους παιδαγωγούς και προκρίνονται ως
αυτονόητες και αναμφισβήτητες αλήθειες.
Τα όσα διδάσκονται στο σχολείο είναι
συνάρτηση των αντιλήψεων που επικρατούν
σε κάθε ιστορική εποχή σχετικά με:
- Τη γνώση
- Τη μάθηση
- Τη διδασκαλία
Σχεδόν
τηλεγραφικά θα αναφερθούμε σε τρεις
διακριτές περιόδους, όπως αυτές μας
είναι γνωστές τόσο από την Παιδαγωγική
όσο και από την κοινωνιολογία της
εκπαίδευσης
Ερβαρτιανή
παιδαγωγική
Αντίληψη για τη γνώση: Η γνώση είναι
αντικειμενική (θετικισμός), παράγεται
στα Πανεπιστήμια από τους ΄΄οργανικούς
διανοούμενους΄΄ και μεταβιβάζεται από
κάποιον που ξέρει (δάσκαλο) σε κάποιον
που δεν ξέρει (μαθητή). Η αποκτημένη
γνώση λειτουργεί ηθικοπλαστικά και
διαμορφώνει τον πολίτη του έθνους-κράτους.
Αντίληψη για τη μάθηση: ο μαθητής
παρακολουθεί ΄΄με σταυρωμένα χέρια΄΄,
αποστηθίζει τη γνώση και την
επαναποδίδει επακριβώς, υποτάσσεται
και
πειθαρχεί στο δάσκαλο, τιμωρείται
με σωματικές ποινές ΄΄για το καλό του΄΄.
Η μάθηση θεωρείται ως μια κοπιαστική
διαδικασία.
Αντίληψη για τη διδασκαλία: Η διδασκαλία
θεωρείται ως τέχνη και τεχνική μετάδοσης
της επιστημονικής γνώσης στο μαθητή.
Τα διδακτικά περιεχόμενα θεωρούνται
αυτονόητα. Αναλυτικό Πρόγραμμα δεν
υφίσταται, πέρα από γενικόλογες
διακηρύξεις εθνικοθρησκευτικού
χαρακτήρα. Ο δάσκαλος λιώνει για να
φωτίσει το μαθητή. Ο δάσκαλος εδώ
θεωρείται Αυθεντία σε σχέση με τη γνώση.
Νέα Αγωγή
Η Νέα Αγωγή αμφισβητεί τον γνωσεοκεντρικό
χαρακτήρα του ερβαρτιανού σχολείου. Το
αποκαλεί βιβλιοκεντρικό (Buchschule),
απομνημονευτικό (Lernschule)
και τιμωρητικό ίδρυμα (Straffanstalt
)
Η αντίληψη για τη γνώση μεταβάλλεται
όχι ως προς τον τρόπο παραγωγής της αλλά
ως προς την απόκτηση και την
εφαρμογή-αξιοποίηση στην καθημερινή
ζωή. Η αποκτώμενη γνώση πρέπει να έχει
επιχειρησιακό χαρακτήρα. Το σχολείο
πρέπει να συνδεθεί με τη ζωή. ΄΄Ξερή΄΄
γνώση δεν έχει νόημα
Αλλάζει η αντίληψη για τη μάθηση. Αποκτά
ιδιαίτερη σημασία ο τρόπος με τον οποίο
ο μαθητής υποδέχεται τη γνώση. Αυτό
οδηγεί στην ανάπτυξη της Ψυχολογίας
στις αρχές του 20ού αιώνα. Η διερεύνηση
του τρόπου με τον οποίο μαθαίνει ο
άνθρωπος, στοχεύει στη διαμόρφωση
κινήτρων για να αποκτήσει ο μαθητής το
δικό του δρόμο προσέγγισης της γνώσης.
Ο κοπιαστικός χαρακτήρας της μάθησης
αίρεται μερικώς.
Διδασκαλία: Ο δάσκαλος πρέπει να
ενεργοποιήσει τις εσωτερικές δυνάμεις
του μαθητή, να δημιουργήσει γι’ αυτό
το κατάλληλο περιβάλλον (διαμόρφωση
της τάξης και παιδαγωγικό κλίμα), έτσι
ώστε ο μαθητής να πειραματίζεται, να
ανακαλύπτει και να δημιουργεί. Ο δάσκαλος
εποπτεύει-καθοδηγεί ώστε η γνώση και
οι Κώδικες που αποκτά ο μαθητής να είναι
οι κυρίαρχοι και οι κοινωνικά αποδεκτοί.
Ο δάσκαλος θεωρείται αυθεντία ως προς
την εποπτεία-καθοδήγηση
΄΄Μετανεωτερική΄΄
ή ΄΄μεταμοντέρνα΄΄ παιδαγωγική
Η
γνώση αποκτά χαλαρό χαρακτήρα. Ως γνώση
ορίζεται ο ιδιαίτερος τρόπος με τον
οποίο ο μαθητής συσχετίζει τα δεδομένα
και ερμηνεύει τα πράγματα. Ιδιαίτερη
σημασία αποκτούν οι προϋπάρχουσες
εμπειρίες των μαθητών, οι ανάγκες και
τα ενδιαφέροντα, οι ιδιαίτερες κλίσεις,
οι επιθυμίες και οι προτιμήσεις.
Η
μάθηση αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία,
κάτι ανάμεσα στη διασκέδαση και την
εκπαίδευση (διασκαίδευση). Επιλεκτική
ανάγνωση του γνωστικού αντικειμένου
με αισθητικά κριτήρια.
Η
διδασκαλία χαρακτηρίζεται από τη
δημιουργία ευχάριστης, παιγνιώδους
ατμόσφαιρας για τη συγκινησιακή-αισθητική
πρόσληψη των περιεχομένων, (από ΄΄χρώματα
κι αρώματα΄΄, όπως τονίζουν κάποιοι απ’
τους δημιουργούς του Αναλυτικού
Προγράμματος), συζήτηση, υποθέσεις,
εκτιμήσεις, πιθανές ερμηνείες και
χρήσεις.
Ο
Δάσκαλος δεν μεταβιβάζει αλήθειες, απλά
διασφαλίζει το πλαίσιο και τις
διαδικασίες, παρέχει τις δυνατότητες
και διαμορφώνει το κλίμα για την
΄΄επιλεκτική ανάγνωση΄΄ απ’ την πλευρά
του μαθητή. Δεν καθοδηγεί στο ΄΄σωστό
δρόμο΄΄, αφού καθένας κατασκευάζει τον
κόσμο σύμφωνα με τη δική του οπτική, τα
δικά του κριτήρια, ενδιαφέροντα κ.λ.π.
Θεωρείται Αυθεντία ως προς τη διαμόρφωση
και τη διαχείριση του παιδαγωγικού
περιβάλλοντος.
πηγή:
απόσπασμα από το άρθο
«Νέο
σχολείο»: ούτε νέο ούτε σχολείο
των
Βαγγέλης
Γούλας, Δρ. Παιδαγωγικής Φ.Π.Ψ. Παν.
Ιωαννίνων
Βασίλης
Μουλιανίτης **Δρ. Παιδαγωγικής Π.Τ.Δ.Ε.
Παν. Ιωαννίνων
Κώστας
Γιαννόπουλος *** Δρ. Παιδαγωγικής Φ.Π.Ψ.
Παν. Ιωαννίνων
πίνακας: Francisco de Goya,
Σχόλια