Παιδική Επιθετικότητα

κοινωνικοποίηση 23

Άτομο και κοινωνία

Το να μιλήσουμε για την επιθετικότητα του παιδιού ή του εφήβου, μας εισάγει σε ένα ευρύτερο χώρο σκέψης ο οποίος έχει σχέση τόσο με το άτομο όσο και με την κοινωνία ολόκληρη. Δηλαδή η επιθετικότητα αποτελεί κοινωνικό στοιχείο καθώς και ατομικό.

Κατ' αρχάς πρέπει να πούμε ότι η επιθετικότητα αποτελεί μια αντίδραση φυσιολογική, στο βαθμό που αντιπροσωπεύει μια ζωική λειτουργία του ατόμου, αλλά και της εκάστοτε κοινωνίας στην οποία ανήκει. Η επιθετικότητα αποτελεί στοιχείο της ανθρώπινης ικανότητας να επιβιώνει και να αναπτύσσεται μέσα σε ένα ένα δεδομένο περιβάλλον.

 Η επιθετικότητα είναι λοιπόν μια προσαρμοστική λειτουργία του ανθρώπου και έχει σχέση τόσο με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης όσο και με της αναπαραγωγής. Εκφράζει την τάση του ανθρώπου, αλλά και μιας κοινωνίας, να υπάρξει, να διατηρηθεί, και να αναπτυχθεί μέσα από την ενεργητική και δημιουργική της στάση.

Αυτή θα λέγαμε ότι είναι η θετική μορφή της επιθετικότητας, αλλά υπάρχει και η αρνητική μορφή όπου η επιθετικότητα εκφράζει την ανισότητα, την καταπίεση,την βία, την καταστροφή και τον θάνατο.

Η απομόνωση, το κλείσιμο, η έλλειψη αλληλεγγύης, επικοινωνίας αναπαράγουν την επιθετικότητα σε οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό επίπεδο. Από την στιγμή που εμπόδια εγείρονται ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, ενός σχολείου, μιας κοινωνίας, δημιουργούνται ο φανατισμός, ο φονταμενταλισμός, ο ρατσισμός και γενικά ο φόβος του άλλου, ο οποίος αποτελεί τον βασικό παράγοντα εκδήλωσης επιθετικών ενεργειών.

Αυτές τις δύο μορφές έκφρασης της επιθετικότητας, τη θετική και την αρνητική, τις διαφοροποιεί ο βαθμός και ο τρόπος εκδήλωσης, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Το παιδί

Ο άνθρωπος γίνεται επιθετικός όταν δεν μπορεί εκφραστεί, να δημιουργήσει, να εκδηλώσει την ύπαρξη του.Δεν του αρκεί να είναι  ένας απλός εκτελεστής της επιθυμίας των άλλων, αλλά θέλει να γίνει ένα άτομο που παίρνει αποφάσεις και καθοδηγεί την ζωή του σύμφωνα με την προσωπική αντίληψη της πραγματικότητας που ζει.

Πολλοί γονείς παραπονούνται για την συμπεριφορά του παιδιού τους την οποία την χαρακτηρίζουν σαν επιθετική. Ένα παιδί μπορεί πολύ εύκολα να υιοθετήσει μια συμπεριφορά τέτοια, δηλαδή να σπρώξει, να δαγκώσει, ή και να κτυπήσει τα άλλα παιδιά . Αυτή την συμπεριφορά μπορεί να την έχει στο παιδικό σταθμό αλλά και στο σπίτι, με τους φίλους αλλά και με τους γονείς. Μερικές φορές μπορεί να συμπεριφέρεται σε ένα μόνο χώρο επιθετικά και στον άλλον να μένει ήσυχο και παθητικό.

Τα παιδιά αυτά λοιπόν μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα τόσο στον εαυτό τους, όσο και στην οικογένεια αλλά και αργότερα στην ίδια την κοινωνία. Η λίστα της συμπεριφοράς των επιθετικών παιδιών μπορεί να είναι μεγάλη, αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει σε κάθε περίπτωση είναι:

Πρώτον,
να παρατηρήσουμε να καταλάβουμε την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς προσπαθώντας να ανακαλύψουμε τα αίτια
και

δεύτερον,
να βρούμε τρόπους να προσεγγιστούμε και να διαμορφώσουμε αυτή την συμπεριφορά.

Πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι η επιθετική στάση ενός παιδιού δεν είναι ευχάριστη ούτε για αυτό το ίδιο.

Το να σκεφτούμε ότι το παιδί παίρνει μια ευχαρίστηση από αυτή την συμπεριφορά, είναι μια ερμηνεία η οποία θα μας εμποδίσει να το πλησιάσουμε και να το βοηθήσουμε να βγει από αυτή την κατάσταση.  Όπως θα μας επιτρέψει να δικαιολογήσουμε την δική μας επιθετικότητα  εναντίον του!

Θα επιμείνω σε αυτό το σημείο διότι θεωρώ, ότι εμείς οι ενήλικες, πολλές φορές, ερμηνεύουμε την συμπεριφορά των παιδιών με όρους ενήλικα, ξεχνώντας ότι το παιδί δεν γνωρίζει εκ των προτέρων την σημασία, αλλά και τις επιπτώσεις της ενέργειας του. Ξεχνάμε ότι εμείς ήμαστε εκεί για να του μάθουμε να του εξηγήσουμε και να το βοηθήσουν στην δύσκολη προσπάθεια την οποία κάνει να προσαρμοστεί στο κοινωνικό του περιβάλλον.

Τα αίτια

Τα αίτια μια τέτοιας συμπεριφοράς μπορούμε να τα χωρίσουμε θεωρητικά σε δύο αλληλοεξαρτώμενες κατηγορίες:

Σε αίτια τα οποία αναφέρονται στο παιδί όπως:

1) στην δυσκολία του χαρακτήρα του
2) στην έλλειψη συναισθηματικού ελέγχου
3) στην παρορμητική του συμπεριφορά
4) σε χαμηλό διανοητικό επίπεδο
5) σε αντίδραση στους κανόνες
6) στο αίσθημα της αδικίας

Σε αίτια τα οποία αναφέρονται στην οικογένεια:

1) στην αυστηρότητα και την τιμωρία
2) στην έλλειψη ελέγχου
3) στην απόρριψη
4) στην συναισθηματική παγωνιά
5) στην έλλειψη προσοχής
6) στην αδιαφορία
7) στην επιθετικότητα των γονέων
8) στην έλλειψη επικοινωνίας
9) στην οικογενειακή αστάθεια
10) στην αμέλεια
11) στην τοξικομανία και τον αλκοολισμό των γονέων
12) στην μητρική κατάθλιψη.
13) στην βίαιη σχέση γονέων.

Επίσης ένα άλλο αίτιο εκδήλωσης επιθετικής στάσης στο παιδί είναι η καλλιέργεια του ναρκισσισμού του. Αυτό γίνεται στην οικογένεια όταν αναγορεύουμε τα παιδιά σε βασιλιά. Μιλάνε για εκείνα τα παιδιά που τα έχουμε μάθει να έχουν τα πάντα και να αισθάνονται ότι είναι διαφορετικά με την έννοια του ανταγωνισμού και της ανωτερότητας τους, από τα άλλα παιδιά.. Μιλάμε για τα υπέρ-προστατευόμενα παιδιά.

Σε αυτή την περίπτωση καλλιεργούμε τον ναρκισσισμό του, ο οποίος γεννά την νοσηρή διαφορετικότητα, τον ανταγωνισμό και όχι την άμιλλα, την επιθετικότητα και όχι την αλληλεγγύη.

Η Επέμβαση του γονέα

Στην περίπτωση εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς, η επέμβαση του γονέα πρέπει να είναι οργανωμένη και όχι παρορμητική, όπως η συμπεριφορά του παιδιού. Επίσης πρέπει να είναι αποδεχτή και από τους δύο γονείς και όχι μόνο από τον ένα. 

Έτσι,

α) Κατανόηση του γιατί:

Ο γονέα πρέπει κατ' αρχάς να καταλάβει για ποιό λόγο το παιδί του συμπεριφέρθηκε επιθετικά
-για την διεκδίκηση της αυτονομίας του
-από την αίσθηση μιας ματαίωσης
-από μιμητισμό
-σαν απάντηση σε μια επιθετική συμπεριφορά άλλου παιδιού

β) Υπενθύμιση του κανόνα:

Ο γονέας πρέπει να εξηγήσει στο παιδί και να το βοηθήσει να μπει στην θέση του άλλου. Να το κάνει να καταλάβει πως είναι να πληγώνουμε τον άλλον, με παραδείγματα από την καθημερινή ζωή.

γ) Πρόβλεψη της αντίδρασης:

Ο γονέας πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει ποιες καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν την επιθετική συμπεριφορά του παιδιού του.

δ) Ηρεμία και σταθερότητα:

Ο γονέας πρέπει να διατηρεί την ψυχραιμία του και την ηρεμία του για να μπορέσει να επέμβει με επιτυχία και η επέμβαση αυτή να έχει σταθερότητα, κάτι που δημιουργεί ασφάλεια και ηρεμία στο παιδί.
  Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα νεύρα φέρνουν νεύρα.

ε) Επικοινωνία:

Ο γονέας πρέπει να δίνει την δυνατότητα στο παιδί να εκφραστεί και να μιλήσει για τον τρόπο που ενήργησε στην συγκεκριμένη περίπτωση.

δ) Δυνατότητα εκλογή:

Ο γονέας πρέπει να δώσει στο παιδί την δυνατότητα να διαλέξει ανάμεσα σε δυο καταστάσεις προσφέροντάς του την ευχαρίστηση να αποφασίσει το ίδιο.

ε) Επιβεβαίωση της αγάπης:

Τα παιδιά έχουν ανάγκη να ακούν ότι τα αγαπάμε και δεν είναι καθόλου κακό να το λέμε συχνά και να προβαίνουμε σε αυτό διότι η αγάπη φέρνει αγάπη.

ζ) Επιβράβευση:

Δεν πρέπει να ξεχνά να επιβραβεύει το παιδί του για συμπεριφορές θετικές και όχι μόνο να το επιπλήττει όταν κάνει κάτι άσχημο.

η) Οριοθέτηση:

Το παιδί έχει ανάγκη από όρια, διότι μέσα σε αυτά τα όρια τα οποία βάζουν οι γονείς θα μπορέσει να “κτίσει” με σιγουριά την ταυτότητα του.

Γενικά, εκείνο που γεννά την επιθετική συμπεριφορά στο παιδί και αργότερα στον έφηβο είναι τα εμπόδια τα οποία εγείρουν οι γονείς στην αυτονόμηση του παιδιού τους.

Είτε με την αυστηρότητα και την αδιαφορία, είτε με την υπέρ-προστατευτικότητα οι γονείς μπορούν να εμποδίσουν την αυτονόμηση του παιδιού τους.

Όπως μπορούν να το εμποδίσουν να κατανοήσει ότι η αυτονομία υπάρχει μέσα από την ένωση και ότι η ένωση εμπεριέχει την αυτονομία.

Κερεντζής Λάμπρος