Η αρετή στους αρχαίους Έλληνες





Νοησιαρχία είναι η άποψη που δίνει το προβάδισμα στη νόηση και όχι στο συναίσθημα ή τη βούληση ( αλλά ούτε στη διαίσθηση ή την ενόραση). Η σημασία της πλησιάζει ή και ταυτίζεται με τη σημασία του ορθολογισμού. 

Νοησιαρχικός ήταν ο Αριστοτέλης αλλά και ο Σωκράτης, που δίδασκε ότι η αρετή είναι κάτι το διδακτόν. Επομένως και η ηθική διδάσκεται και αφομοιώνεται από τον άνθρωπο.

 Ο νοησιαρχικός χαρακτήρας της αρχαίας ελληνικής ηθικής φανερώνεται ιδιαίτερα στην έννοια που έχει η <<φρόνηση>> (κυρίως στον Αριστοτέλη, τον Σωκράτη, τους στωϊκούς και τους κυνικούς), η οποία ταυτίζεται γενικά με τη <<σοφία>>, δηλαδή τη γνώση του ηθικού κριτηρίου, για παράδειγμα της ιδέας της δικαιοσύνης, αλλά και με το ηθικό σθένος (:ανδρεία). 

Η σοφία και η γνώση αυτή που κάνει τον άνθρωπο να έχει φρόνηση επεκτείνεται από τον ηθικό χώρο και στην ουδέτερη πρακτική δραστηριότητα, έτσι που σωστός και φρόνιμος είναι αυτός που δε σφάλει (δεν αμαρτάνει) στον πρακτικό του βίο. 
 
Με αυτόν τον τρόπο το ήθος δένεται με τη γνώση και την αντίληψη και στερεώνεται με την ευφυΐα και τη σοφία. Η <<έλλογη αρετή>> είναι δώρο της Ελλάδας στην ανθρωπότητα, δεδομένου ότι η λέξη <<αρετή>> σήμαινε για τους Έλληνες μια ιδιαίτερη επάρκεια και ικανότητα προς κάποιο συγκεκριμένο επάγγελμα που απαιτούσε γνώση, νοημοσύνη, κατανόηση. Κατ' επέκταση αρετή σήμαινε ήθος και χρηστότητα αλλά και ομορφιά σωματική.

Κατά τον Αριστοτέλη ο νους του ανθρώπου είναι ο σπινθήρας του θεού μέσα του και η πνευματική του ζωή που ανταποκρίνεται προς το νου είναι ζωή θεία - σε σχέση με τη σωματική ζωή των αισθήσεων. 

Η έρευνα της αλήθειας πλησιάζει και εξομοιώνει τον άνθρωπο προς τη θεότητα. Δεν πρέπει, λοιπόν, να ακούμε αυτούς που μας συμβουλεύουν να μας ενδιαφέρουν ως ανθρώπους τα ανθρώπινα και ως θνητούς τα θνητά, αλλά απεναντίας να προσπαθούμε να γίνουμε αθάνατοι και να ζούμε σύμφωνα με το πολυτιμότερο μέρος του εαυτού μας που είναι ο Λόγος. 

Γιατί αυτή η θεία αρχή μέσα μας, ο νους, όσο και αν είναι μικρή ως προς τον όγκο της είναι υπέρτερη και μάλιστα πολύ υπέρτερη ως προς τη δύναμη και την αξία από οτιδήποτε άλλο. Και ακόμα φαίνεται πως αυτό το θείο στοιχείο είναι η κατεξοχήν ουσία του ανθρώπου, αφού είναι το κυριότερο και το πιο υπέροχο. Και η ζωή σύμφωνα με το νου είναι η πλέον άριστη και η πλέον ευδαίμονα.

Ο Πλάτων στο διάλογό του <<Πρωταγόρας>> αποφαίνεται ότι η αρετή είναι γνώση και πρακτική ικανότητα για τη ζωή στην κοινωνία· άρα διδάσκεται. Επισημαίνει λοιπόν:
  • Η αρετή είναι διδακτή. << Ου φύσει ουδέ από αυτομάτου, αλλά διδακτή και εξ επιμελείας παραγίγνεται>>
  • Η σοφία είναι το <<μέγιστον των μορίων>> της αρετής
  • Είναι αισχρό να μη παραδέχεται κανείς ότι η σοφία και η επιστήμη είναι το κράτιστο των πραγμάτων από όσα μπορεί να διαθέσει ο άνθρωπος.
  • ην επιστήμη τη νικούν τα πάθη μόνον εκεί όπου υπάρχει έλλειψη επιστήμης.
  • Η πιο μεγάλη αμάθεια είναι να ηττάται κανείς από τα πάθη του.
  • Είναι αμάθεια να είναι κανείς κατώτερος του εαυτού του.

Τόσον ο Πλάτων όσο και ο Αριστοτέλης διακρίνουν δύο γενετικά είδη αρετής: τη διανοητική και την ηθική. Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος έχει προβάλλει ιδιαίτερα την πολιτική αρετή σα σκέψη και δράση, σαν έκφραση της ώριμης ανθρωπιστικής και κοινωνικής συνείδησης και σαν ταυτότητα πολιτιστική.

Επειδή το << ηθικώς δέον ή το αγαθόν>>, που αποτελεί την ιδεολογική δομή της αρχαίας ελληνικής ηθικής, μπορεί να το πραγματοποιήσει ο άνθρωπος που είναι ελεύθερος και όχι δούλος, αυτός που είναι προικισμένος με γνώση, με δύναμη, με ομορφιά, με οικογενειακές περγαμηνές και κοινωνική αναγνώριση, η ηθική αυτή κατηγορήθηκε για αριστοκρατική. Είναι δύσκολο να σταθεί ψηλά στον ηθικό χώρο ένας δούλος, ένας φτωχός, ένας απαίδευτος. 

Η μετασωκρατική, όμως, φιλοσοφία επειδή στράφηκε στον εσωτερικό πλούτο της ψυχής, άρχισε να παραμερίζει το αριστοκρατικό στοιχείο και πολύ αργότερα στα χρόνια της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού έχουμε την ανάπτυξη μιας παιδείας σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, γεγονός που συνετέλεσε στη μεγαλειώδη ανάπτυξη του πολιτισμού.

Τσιράνοβιτς Χρήστος
Φυσικός Ραδιοηλεκτρολόγος
καθηγητής 1ου ΕΠΑ.Λ. Αγρινίου


πηγή: http://www.tetradio.gr/html/modules/pico1/index.php?content_id=57#top_of_pico_body

ΦΩΤΟ: Graffiti του καλλιτέχνη C215

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα