Βίον ανθόσπαρτον




Εάν ανατρέξουμε στην ιστορία θα διαπιστώσουμε ότι σημαντικότερο στις σχέσεις ανάμεσα στον άνδρα και στην γυναίκα για πολλούς αιώνες ήταν η διεξαγωγή του γάμου και όχι η δημιουργία οικογένειας. Στην Αρχαία Ελλάδα, στην Ρώμη, την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία, τη Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και όλο τον αρχαίο κόσμο, καθώς και στο νέο, ο γάμος αποτέλεσε οτιδήποτε άλλο εκτός από την επιθυμία δυο υποκειμένων να θέλουν να ζήσουν μαζί.

Βέβαια η μορφή της οικογένειας τότε δεν έχει να κάνει με την πυρηνική οικογένεια του σήμερα. Η τότε οικογένεια ήταν η διευρυμένη οικογένεια, όπου γονείς και παιδιά έμενα μαζί συνδεόμενοι με την συγγένεια εξ αίματος ή εξ αγχιστείας της οποίας την “εξουσία” είχε μεγαλύτερος ο “Πατέρας” που είχε το και το δικαίωμα να αποφασίζει για την μοίρα των υπολοίπων. Μιλάμε για μια καθαρά πατριαρχική οικογένεια όπου οι γιοί και οι θυγατέρες δεν είχαν το δικαίωμα απόφασης ακόμα και αν ήταν ενήλικες και μνηστευμένοι. Το μέλλον τους καθοριζόταν από το μέλλον της ευρύτερης οικογένειας που ανήκαν. Η εξουσία του Πατριάρχη στηρίζονταν πάντα στην στην διατήρηση και την επέκταση της περιουσίας της οικογένειας που εξασφάλιζε την δύναμη για την επιβίωσή της.

Πάντα το συμφέρον της ευρύτερης οικογένειας είχε να κάνει με την περιουσία. Ο γάμος αποτέλεσε και ίσως αποτελεί ακόμα, ένα μέσο οικονομικής συμμαχίας και πολιτικής δύναμης με στόχο της απόκτηση, και διατήρησης της εξουσίας. Χρησίμευε στην επέκταση της περιουσίας της οικογένειας, όπου αποτελούσε το συμβόλαιο οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας με την σύναψη συμμαχίας με άλλες πλούσιες οικογένειες. Έτσι ολόκληρα βασίλεια στο παρελθόν στηρίχτηκαν στο γάμο, μάλλον... σε πολλαπλούς γάμους για να διατηρήσουν τα προνόμια και την δύναμη τους και το σπουδαιότερο την επέκτασή τους.

Ανάλογα με αυτά τα συμφέροντα ψηφίζονταν νόμοι οι οποίοι επέτρεπαν γάμους ανάμεσα σε μέλη των οικογενειών, δηλαδή ξαδέλφια, αδέλφια, μητέρες με γιους, πατεράδες με κόρες. Γυναίκες που παντρεύονταν αναγκαστικά τον αδελφό, ή και τον πατέρα του άνδρα τους που είχε αποβιώσει, ή το συχνότερο, δολοφονηθεί, και όλα αυτά όχι με κινητήρια δύναμη τον έρωτα όσο το οικονομικό κέρδος. Η περιουσία να μείνει στην οικογένεια.

Το μεγάλωμα της οικονομικής δύναμης και της εξουσίας της οικογένειας απέναντι στις άλλες πυροδοτούσε την συνεύρεση των συζύγων, οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον. Η ιστορία ξεχειλίζει από παραδείγματα όπου στο όνομα του πλούτου και της δύναμης. Βασίλεια ολόκληρα στηρίχτηκαν πάνω στο αίμα και στο έγκλημα τα οποία στεφόντουσαν με το μυστήριο του γάμου. Ο Γάμος λοιπόν ήταν στην υπηρεσία της επέκτασης δικαιώματος επιβολής και εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών της εποχής και την συσσώρευση πλούτου. Η τάση ήταν ο πλούτος αυτός να διατηρηθεί μέσα στην οικογένεια, ή να μεγαλώσει μέσα από την σύμπραξη, συνοικέσιο με μια άλλη οικογένεια.

Η οικογενειακή ομάδα σαν ευρύτερη οικογένεια λειτουργούσε πάντα κάτω από το κράτος ενός φόβου προς το περιβάλλον και διαμόρφωνε την οργάνωση της μέσα και έξω από αυτή βασισμένη στην χωρίς όριο αναγκαιότητα των μελών της να υποταχθούν στις αντικειμενικές συνθήκες που όριζαν οι φατρίες. Το συμφέρον της οικογένειας ποτέ δεν υπολόγιζε την επιθυμία του μέλους, αλλά το μέλος έπρεπε να υπολογίζει στις αποφάσεις τους για το συμφέρον της οικογένειας. Το “ατομικό” λοιπόν δεν υφίσταται και η οικογένεια καθόριζε το μέλλον κάθε μέλους της σύμφωνα με το δικό της μέλλον. Άρα αυτό που είχε σημασία ήταν όλα αυτά που αποτελούσαν το περιβάλλον του γάμου και της οικογένειας και όχι η ίδια η οικογένεια, όχι η επιθυμία των υποκειμένων.

Τα μέλη της οικογένειας από την γέννησή τους ήταν προορισμένα να χρησιμοποιηθούν σε σκοπιμότητες τις οποίες δεν έλεγχαν, αλλά και δεν τους έπεφτε λόγος για αυτές. Στην ουσία τα υποκείμενα ήταν υποταγμένα στην κυριαρχία της ευρύτερης οικογένειας, η οποία λειτουργούσε σαν ένα κράτος που οι υπήκοοι του δεν μπορούσαν να έχουν διαφορετική γνώμη από αυτό που κανόνιζε ο αρχηγός του, ο πατέρας. Πολλές φορές πάντρευαν τα παιδιά, όταν ήταν στην παιδική ηλικία με απώτερο σκοπό την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Οι γάμοι λοιπόν γίνονταν χωρίς την συγκατάθεσή τους, μετά από την απόφαση της ευρύτερης οικογένειας. Η περιουσία, της τότε οικογένειας καθόριζε την μορφή ύπαρξή της και την μορφή ύπαρξης των μελών της.

Ο γάμος από έρωτα λοιπόν ήταν ένα σπάνιο γεγονός στην ιστορία. Υπήρχαν εποχές όπου φαινόταν αδιανόητος ένα γάμος από αγάπη. Ο έρωτας, η αγάπη, η επιθυμία ήταν συναισθήματα τα οποία δεν είχαν σχέση με τον γάμο και την οικογένεια. Αποτελούσαν περιθωριακά συναισθήματα που όχι μόνο δεν βοηθούσαν, αλλά μπορούσαν να γίνουν εμπόδιο στα οικονομικά σχέδια της. Αντίθετα τα στοιχεία που επικρατούσαν, όπως αναφέραμε, ήταν η αναζήτηση της δύναμης και της εξουσίας που μπορούσαν να αποκτηθούν μόνο μέσω της του πλούτου που απορρέει από την συσσώρευση περιουσίας.

Στο τέλος του 18ου αιώνα ξεκίνησαν κάποιες αλλαγές οι οποίες τον 20ο και 21ο αιώνα με την εμφάνιση της πυρηνικής οικογένειας εξέφραζαν την σημαντικότητα της συναισθηματική έλξης στην διεξαγωγή του γάμου. Στην ουσία όμως στην σημερινή εποχή η οικογένεια δεν έχασε αυτό το στοιχείο της, δηλαδή την οικονομική πλευρά της σχέσης, η οποία την κάνει να φαντάζει σαν μια οικονομική σύμβαση. Η οικονομική διάσταση της σχέσης, το οικονομικό συμβόλαιο είναι φυσιολογικό να διατηρεί την ισχύ του. Συντηρεί την σχέση, αλλά πολλές φορές οδηγεί τους συζύγους να υπομένει ο ένας τον άλλον, και ίσως σε αυτή την περίπτωση να χάνει την “φυσιολογικότητα” του.

Πολλοί πελάτες μου αναφέρονται στην δυνατότητα που τους παρέχει ο γάμος να αποταμιεύσουν ή να επενδύσουν οικονομικά με στόχο το μεγαλύτερο κέρδος. Και πολλές φορές το οικονομικό γίνεται στοιχείο αντιπαλότητας και έντασης. Η οικονομική επιφάνεια του κάθε μέλους της συζυγικής σχέσης, φαίνεται ότι αποτελεί μια μορφή ισχύος για τον καθένα, ανάλογα την μορφή της προσδοκίας από την επένδυση που έχει κάνει. Αυτό μας επιτρέπει να αντιληφθούμε ότι ξέχωρα από τα συναισθήματα, ο γάμος ακόμα και σήμερα δεν είναι παρά μια επένδυση που συναγωνίζεται τις επενδύσεις στον επιχειρηματικό τομέα. Μάλιστα πρόκειται για μια μακροχρόνια επένδυση η οποία στηρίζεται στην σχέση των συμβαλλόμενων προσώπων δηλαδή στην αλληλεξάρτηση που δημιουργείται ανάμεσά τους.

Ανάλογα λοιπόν με την “επένδυση” που έχει κάνει ο καθένας και την προσδοκία “κερδών” από αυτή, τα μέλη της, οι σύζυγοι, είναι σε μια συνεχή επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης τους όχι μόνο σε συναισθηματικό, αλλά και οικονομικό επίπεδο. Έτσι λοιπόν όπως συμβαίνει και στις αγορές οι σύζυγοι περνούν από έναν ανταγωνισμό σε μια κατάσταση διμερούς μονοπωλίου εφόσον η παραγωγικότητα του γάμου αποδίδει και κανείς από τους δύο δεν θέλει να την χάσει.

Όταν η οικογένεια φτάνει στο χωρισμό, τότε φανερώνεται το μέγεθος της οικονομική διάστασης του σημερινού γάμου. Τότε γίνεται πιο φανερή η αίσθηση και η σημασία που αποκτούν τα οικονομικά βάρη για το καθένα από τα μέλη της. Από την μια φανερώνεται η σημασία και το μέγεθος της οικονομικής σύμβασης του γάμου, και από την άλλη η δεινή θέση της γυναίκας στο χωρισμό. Αυτό εξαρτάται από τον βαθμό απόσυρσης από τα κεκτημένα της, πριν από το γάμο.

Πάντα η γυναίκα είναι αυτή που “επενδύει” περισσότερα στο γάμο από ότι ο άνδρας, ιδίως όταν αναγκάζεται να εγκαταλείψει το επάγγελμά της. Δηλαδή να εγκαταλείψει εργασία, φιλίες και σχέσεις οι οποίες με τον γάμο περιορίζονται ώστε συναισθηματικά και οικονομικά να εξαρτάται από τον σύζυγό της. Και στην σημερινή εποχή, η γυναίκα συνεχίζει να είναι αυτή η οποία αναγκάζεται περισσότερο, να υπομένει μια κατάσταση, λόγω της οικονομικής εξάρτησής της, από τον άντρα. Αυτή είναι η οποία στο συμβόλαιο του γάμου φαίνεται ότι “χάνει” και βρίσκεται σε πιο δύσκολη κατάσταση από τον σύζυγό της. Σε αυτό το επίπεδο ποιο ισχυρός είναι αυτός που έχει να χάσει τα λιγότερα από την επένδυση και αυτός φαίνεται να είναι ο άντρας. Διότι εκείνος μέσω του επαγγέλματός του επενδύει έξω από αυτόν, αλλά στη σημερινή οικονομική κρίση, ο χωρισμός δεν είναι οικονομικά δυσβάστακτος μόνο για την γυναίκα αλλά και για τον άνδρα!

Τελικά σκέφτομαι ότι δεν χρειάζεται η επιστημονική εξήγηση για να αντιληφθούμε ότι η οικονομία και το χρήμα αποτέλεσαν το βασικό στοιχείο ενός πετυχημένου γάμου. Στο παλιό “καλό” ελληνικό κινηματογράφο ήμασταν μάρτυρες - και ήμαστε ακόμα, στο βαθμό που κάθε βράδυ υπάρχει μια παλιά ταινία στην τηλεόραση - της αντιπαράθεσης ανάμεσα στους γονείς και τα “παιδιά” με στόχο την αποκατάσταση τους μέσω του γάμου. Τα “άμυαλα παιδιά” υποστηρίζουν την ύπαρξη της αγάπη και του έρωτα για ένα ευτυχισμένο γάμο και οι “σώφρονες γονείς” το χρήμα. Οι “σώφρονες γονείς” υποστηρίζουν ότι η σημασία του γάμου και η καταξίωσή των μελών του στην κοινωνία είναι πρωτίστως οικονομική .

Φαινόταν ξεκάθαρα λοιπόν μέσα από την πλοκή των σεναρίων ότι είχαμε να κάνουμε περισσότερο με μια σύμβαση οικονομικής φύσεως, παρά συναισθηματική. Μιας πραγματικότητας, όπου ερχόταν σε αντιπαράθεση η αγάπη και το χρήμα. Για τον ελληνικό κινηματογράφο ο γάμος ήταν η ιερή στιγμή όπου συναντιόνταν η φτώχεια και ο πλούτος. Μέσω του γάμου επερχόταν η επίλυση του κοινωνικού προβλήματος, δηλαδή των ταξικών αντιθέσεων. Το κριτήριο για την επιτυχία του ήταν η εργασία του μέλλοντα γαμπρού, δηλαδή ένας “πλούσιος γαμπρός” ή, η προίκα της νύφης, μια “καλή προίκα”.

Η όλη πλοκή λοιπόν επικεντρωνόταν στην επιλογή του μέλλοντος γαμπρού, ή της μέλλουσας νύφης στην οποία επέμβαση των γονέων, δηλαδή της ευρύτερης οικογένειας ήταν καταλυτική. Έτσι ο γάμος ήταν, όπως παλιά μια οικονομική υπόθεση υψίστης σημασίας για την επιβίωση της σχέσης. Την εξασφάλιζε όχι τόσο το συναίσθημα όσο οικονομική επιφάνεια των μελών του. Μέσα από αυτή την μορφή αναβίωναν όλα τα σλόγκαν που διαπέρασαν μέσα στους αιώνες τον ορίζοντα της σχέσης άνδρα/γυναίκας, και τα οποία διατηρούν ακόμα την διαχρονική δύναμή τους, όπως ο “έρωτας δεν έχει αξία”, “Ο έρωτας δεν γεμίζει το στομάχι”, “Ο έρωτας είναι κάτι περαστικό”, “Η αγάπη έρχεται σιγά σιγά” “ Δεν πειράζει αν δεν τον/την αγαπάς, θα αγαπηθείτε σιγά, σιγά”κ. λ. π.

Έτσι ο “ανθόσπαρτος βίος” εξαρτιόταν και εξαρτάται ακόμα από την οικονομική κατάσταση τους ενός... τουλάχιστον των συζύγων.



Κερεντζής Λάμπρος

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα