Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

Εφηβεία 3

Το κύρος του γονέα

Η κρίση του γονέα

Στην εφηβεία, η επικοινωνία με το οικογενειακό περιβάλλον διαταράσσεται. Η στάση και το ύφος του εφήβου αλλάζουν. Δηλώνουν μια διαφορετικότητα την οποία μπορούν και την εκφράζουν ακόμα και με την σιωπή.

Σε συναισθηματικό επίπεδο, ο έφηβος από την μια θέλει να είναι κοντά στους γονείς και από την άλλη θέλει να απομακρυνθεί, να πάρει μια απόσταση. Από την μια αποζητά την απεξάρτηση από τους γονείς και από την άλλη την φοβάται.

Ταλαντεύεται ανάμεσα στην εξάρτηση και την ανεξαρτησία και αυτή η κατάσταση διαπερνά όλη την περίοδο της εφηβείας. Η οικογένεια επίσης, βιώνει αυτές τις αλλαγές και προσπαθεί να διατηρήσει την επικοινωνία με τον έφηβο. ο οποίος φαίνεται κλειστός και απρόσιτος, τις περισσότερες φορές.

Τα θέματα που απασχολούν τον έφηβο και τους γονείς δεν είναι τα ίδια. Οι γονείς σκέπτονται πιο ρεαλιστικά και τα ερωτήματα τους, έχουν να κάνουν με το μέλλον του. Αν θα πετύχει στις σπουδές του, αν βρει μια καλή εργασία, αν θα προσαρμοστεί στον κόσμο, αν θα βρει την θέση του. Οι έφηβοι θέτουν ερωτήματα περισσότερο με υπαρξιακό περιεχόμενο, και αναφέρονται στο εδώ και τώρα. Όπως; πια είναι η σημασία της ζωής και του θανάτου; Για ποιο λόγο να συμμετέχεις σε ένα κόσμο που δεν προσφέρεται καμιά θέση;κ.λ.π. Τα ερωτήματα τίθενται από την αρχή, όπως τα είχαν θέσει και οι γονείς τους όταν ήταν στην εφηβεία.

Αυτό δηλώνει ότι γονείς και παιδιά βλέπουν τον κόσμο από διαφορετική πλευρά. Τα παιδιά βρίσκονται στο ξεκίνημα και οι γονείς στην μέση του δρόμου. Την στιγμή που ο έφηβος λαχταρά να μεγαλώσει και να ενηλικιωθεί, οι γονείς του θέλουν να μικρύνουν, ή αλλιώς μπαίνουν σε μια ηλικία κρίσης και αναστοχασμού των πεπραγμένων και του θανάτου που κάνει αμυδρά την παρουσία του. Αυτές οι δύο διαφορετικές τάσεις εκδηλώνονται και κάνουν την ατμόσφαιρα στην οικογένεια, τεταμένη και την επικοινωνία αδύνατη. Μέσα σε αυτή την κατάσταση στη οικογένεια, δεν εμφανίζεται μόνο η κρίση της εφηβείας, αλλά και η κρίση θα λέγαμε, της ωριμότητας των γονέων.

Αυτή η διαφορά οπτικής λόγο της ηλικίας, δείχνει ότι αν και έχουν τους ίδιους προβληματισμούς μερικές φορές με τα παιδιά τους, οι απαντήσεις που δίνουν, επηρεάζονται από το ηλικιακό στάδιο που διανύουν και την κρίση που το συνοδεύει, όπου η σχέση με το παιδί τους αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της κρίσης.
Είναι λοιπόν δύσκολο να απαντοίν οι γονείς, στις “επιθέσεις” του εφήβου και συγχρόνως να διαχειρίζονται την δικιά τους κρίση ωριμότητας.

Η Παρουσία του γονέα

Ο έφηβος κριτικάρει το οικογενειακό περιβάλλον, αμφισβητεί το κύρος του γονέα, αμφισβητεί τον λόγο του, του κάνει κριτική, αλλά αυτό δεν πρέπει να τις εξετάσουμε σαν ατομικές ενέργειες αλλά σαν ενέργειες, σαν συμπεριφορές οι οποίες αποτελούν ένα κομμάτι από την συνολική συμπεριφορά της οικογένειας και ειδικά την συμπεριφορά των γονέων απέναντι στον έφηβο.

Η συμπεριφορά κάθε μέλους της οικογένειας επηρεάζεται και επηρεάζει, διαμορφώνει και διαμορφώνεται από τις συνθήκες που επικρατούν μέσα σε αυτή.

Δηλαδή πρέπει να εξετάσουμε την συμπεριφορά του εφήβου μέσα στο πλαίσιο που εκδηλώνεται, δηλαδή αυτό των οικογενειακών αλληλεπιδράσεων, για να καταλάβουμε αν η κριτική π.χ., που ασκεί στην οικογένεια δεν είναι, παρά μια απάντηση στην κριτική που η οικογένεια κάνει στον έφηβο.

Αυτή την εντύπωση έχω αποκομίσει από την επαγγελματική μου δραστηριότητα. Δεν έχω πετύχει έφηβο που να μην δέχεται μια πίεση από το οικογενειακό του περιβάλλον. Με τον έναν η τον άλλο τρόπο η οικογένεια επεμβαίνει διορθωτικά, συμβουλευτικά. Πως θα ντυθεί, με ποιόν θα βγει, ποιους κάνει παρέα, πως πρέπει να είναι με το κορίτσι του ή με το αγόρι της. Εάν συμπεριλάβουμε και τα θέματα εκπαίδευσης τότε η παρουσία του γονέα γίνεται πιο επιτακτική, προσπαθεί να του δημιουργήσει στόχους, ετοιμάζει προσδοκίες και χωρίς να το καταλάβει εισβάλλει στην ζωής του ανεπανόρθωτα .

Ναι αλλά πως ένας γονέας θα βάλει όρια;

Μα εδώ είναι το ζήτημα, διότι όλες οι παραπάνω επεμβάσεις δεν γίνονται από τον γονέα με σκοπό τα όρια, αλλά με στόχο την συμμετοχή στην ζωή του εφήβου. Συνήθως η συμπεριφορά των γονέων δεν αποσκοπεί στα όρια, διότι δεν βάζει όρια, με τον φόβο μην καταπιέσει τα παιδιά της. Προσπαθεί αυτά τα όρια να τα φορτώσει στο φιλότιμο του εφήβο, στη συνείδησή του παρά στην απαγόρευση.

Το φιλότιμο, η φιλοτιμία σε οικογενειακό επίπεδο, είναι γεμάτη με ενοχή. Το θέμα της ενοχής είναι ένα βασικό συναίσθημα που δεν επιτρέπει στο άτομο να ζητήσει την αυτονομία του. Για αυτό το λόγο η φιλοτιμία μπορεί να κάνει τα μέλη της οικογένειας να αποδεχτούν καταστάσεις που δεν τους αρέσουν.

Γονέας φίλος
Γονέας εχθρός

Πολλοί γονείς, λοιπόν για να διατηρήσουν αυτή την επαφή με τον έφηβο προσπαθούν να αρέσουν, παλινδρομώντας μπροστά του, υιοθετώντας μια στάση εφηβική δίπλα του και συμμετέχοντας στην “επανάσταση του” σαν φίλοι. Μια τέτοια όμως στάση δεν ασφαλίζει καθόλου τον έφηβο.

Δεν έχει αποδειχθεί ότι ο έφηβος ωριμάζει καλύτερα όταν υποτιμάται το κύρος και η θέση του γονέα. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει.

Ο έφηβος φαίνεται σαν να το πολεμάει αλλά στην ουσία δεν επιθυμεί να νικήσει τον γονέα. Να το φθάσει θέλει και να ταυτιστεί με ένα πρότυπο που μπορεί και διατηρεί το κύρος του. Αν το νικήσει τότε μένει μόνος και απροστάτευτος, χωρίς δικλείδα ασφαλείας.

Θυμάμαι ένα πατέρα σε μια συνεδρία οικογενειακής θεραπείας που γύρισε προς τον γιο του 17 χρονών και είπε “ξέρω ότι με λυπάσαι και με συχαίνεσαι”. Δεν κρύβω ότι τρόμαξα όταν άκουσα τα λόγια του και κοίταξα τον έφηβο που κόντευε να κλάψει. Ο πατέρας αυτός, για δικούς του λόγους αυτό-υποβιβαζόταν μπροστά στο παιδί του με τέτοιο τρόπο ώστε το κύρος του και συγχρόνως η ασφάλεια που μπορούσε να μεταδώσει από την παρουσία του, καταρρακωνόταν αφήνοντας τον έφηβο ξεκρέμαστο μπροστά σε μια απειλητική κοινωνία.

Και δεν πετύχαινε μόνο αυτό, αλλά συγχρόνως έσπερνε την ενοχή για την ύπαρξη αυτών των συναισθημάτων μέσα στην ψυχή του παιδιού του, ορίζοντας τον σαν δημιουργό και όχι σαν αποδέχτη αυτών των συναισθημάτων.

Σε αυτή την περίπτωση διακρίνουμε την ανάγκη του πατέρα να πιαστεί από το παιδί του και όχι την ανάγκη του παιδιού από εκείνον.

Σε μια άλλη περίπτωση μια μητέρα ήξερε όλη την συναισθηματική ζωή της κόρης της και είχε γίνει τόσο φίλη που της ήταν πολύ δύσκολο να της αρνηθεί κάτι, ή να της βάλει όρια.

Και στο ένα και στο άλλο παράδειγμα η στάση του γονέα όχι μόνο ασφαλίζει τον έφηβο αλλά τον αποδιοργανώνει, τον αποδομεί.

Πολλοί είναι επίσης οι γονείς κρατάνε μια αυστηρή στάση προσπαθώντας να διατηρήσουν το κύρος τους μέσα από την άσκηση εξουσίας η οποία μπορεί να ξεπεράσει τα θεμιτά όρια..Αλλά και με αυτού του είδους τις συμπεριφορές, ο γονέας χάνει το κύρος του, μέσα από την απολυταρχικότητα του .

Και στην μία και στην άλλη περίπτωση οι γονείς δεν επιτρέπουν στον έφηβο να εκφραστεί και να διαχειριστεί την ζωή του. Επεμβαίνουν με το πρόσχημα του “εσύ δεν ξέρεις” και ασκούν έλεγχο, με άσχημο τρόπο, μέσα και έξω από την οικογένεια. Μια τέτοια αντιμετώπιση ίσως έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία ενός φοβισμένου και συγχρόνως “¨εσωτερικά επαναστατημένου” εφήβου .

Για να κρατήσει λοιπόν ένας γονέας την επαφή με τον έφηβο δεν πρέπει να σκύψει το κεφάλι στις επιθέσεις του, ούτε να του απαντήσει με βία. Πρέπει να διατηρήσει την υπομονή του και να είναι πάντα εύκαιρος να απαντήσει στο κάλεσμά του, διότι και η επίθεση στην ουσία ένα κάλεσμα είναι από την μεριά του εφήβου/ης. Πρέπει να κρατήσει, να σταθεί, διότι ο έφηβος, αυτό ακριβώς ζητάει, να είναι παρόν γονέας και περισσότερο ο πατέρας, διότι η παρουσία του πατέρα είναι πολύ σημαντική για την οριοθέτηση και την δόμησή του.
Αυτό που πρέπει να θυμούνται οι γονείς είναι:
Ότι
α) Η αδυναμία του γονέα, γίνεται αδυναμία του παιδιού.
β) Η αυταρχικότητα του γονέα γεννά τον φόβο και την βία, στο παιδί.
γ) Το κύρος δεν στηρίζεται πάνω στην δύναμη, ή στην αδυναμία, αλλά στο σεβασμό.

Όταν ο γονέας χάνει το σεβασμό και μένει ο φόβος ή, η λύπη για το άτομό του, τότε το παιδί αισθάνεται απροστάτευτο και ευάλωτο όχι μόνο από την κοινωνία αλλά και από τον ίδιο γονέα..
Άρα οι γονείς πρέπει να δίνουν μια προοπτική στην αντιμετώπιση της εφηβείας. Να είναι έτοιμοι, να έχουν προετοιμαστεί. Και δυστυχώς αυτή η προετοιμασία δεν ξεκινά με την εφηβεία, αλλά έχει ξεκινήσει από πολύ πιο πριν με την στάση του γονέα στην ζωή του παιδιού του, από τότε που ήρθε στο κόσμο.

Δεν πρέπει να ξεχνάνε.

ότι η εφηβεία είναι

α) Ένα σοβαρό στάδιο για την κατάκτηση της αυτονομίας.

β) Οι γονείς είναι το μέσο και όχι ο στόχος, για αυτή την περιπέτεια του παιδιού, που λέγεται ζωή.

Άρα,
Οι γονείς βοηθούν περισσότερο,
α) Όταν μπορούν να αμφισβητήσουν τον μέχρι τώρα, τρόπο σκέψης τους.
β) Όταν μπορούν να είναι διαλλακτικοί και ν΄ αντιμετωπίζουν την διαφορετικότητα του παιδιού τους, σαν πηγή ωριμότητας του εαυτού τους.

πίνακας:Γουναρόπουλος Γεώργιος