ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ: «ΙΣΟΒΙΑ ΚΑΤΑΔΙΚΗ»


ΑΝΝΑ ΛΥΔΑΚΗ
ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ
ΣΤΟ ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Στιγματισμένος είναι ο διαφορετικός, ο ξένος, ο αλλόθρησκος, ο πρώην εξαρτημένος, ο αποφυλακισμένος, ο ασθενής (σωματικά και κυρίως ψυχικά)... και ο κατάλογος διαχρονικά και διατοπικά δεν φαίνεται να έχει τέλος. Το στίγμα δεν είναι πάντα ένα σημάδι φανερό όπως ήταν στην αρχαία Ελλάδα, τότε που «ουλές ή καψίματα γίνονταν στο σώμα και δημοσιοποιούσαν ότι ο φορέας τους ήταν δούλος, εγκληματίας ή προδότης – ένα κηλιδωμένο πρόσωπο, τελετουργικά μολυσμένο, ένα άτομο προς αποφυγήν, ιδιαίτερα σε δημόσιους χώρους» (Ε. Goffman, Στίγμα. Σημειώσεις για τη διαχείριση της φθαρμένης ταυτότητας,
εισ., μετ. Δ. Μακρυνιώτη, επιμ. Κ. Λιβιεράτος, Αλεξάνδρεια 2001).

Η διαφορά όμως σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι εκλαμβάνεται ως μειονεξία και η ετερότητα στιγματίζει και περιθωριοποιεί. Και ο στιγματισμένος, ο φέρων το βάρος του στίγματος της καταγωγής, της πολιτισμικής διαφοράς, μιας πράξης, που εκλαμβάνεται ως ένδειξη χαρακτήρα και ως απόρροια εγγενούς γνωρίσματος του πράττοντος, ή μιας ασθένειας εύκολα γίνεται το εξιλαστήριο θύμα επέχοντας τη θέση του αποδιοπομπαίου τράγου, που έφερε πάνω του τις αμαρτίες όλων, και του φαρμακού των αρχαίων, φαρμάκι και φάρμακο συγχρόνως για τους άλλους:

Σε μια κοινωνία που αναζητεί πάντα κάποιον άλλον, έξω από τον εαυτό της, για να προβάλλει πάνω του όλες τις «αμαρτίες» και τα «ελαττώματα», τις δικές της αντιφάσεις και αντινομίες, ο στιγματισμένος αποτελεί ένα σφαγιάσιμο θύμα για να στρέψει πάνω του «μια βία που απειλεί να πλήξει τα μέλη της, αυτά που πάση θυσία θέλει να προστατεύσει. (...)

Εξαπατούμε τη βία μόνο στον βαθμό που δεν της στερούμε ολότελα το θήραμα, στον βαθμό που της επιτρέπουμε να αδράξει κάτι στα νύχια της» γράφει ο R. Girard ( Το εξιλαστήριο θύμα. Η βία και το ιερό , μετ. Κ. Παπαγιώργης, Εξάντας), και αυτό το κάτι που της επιτρέπουμε να αδράξει είναι συνήθως ο διαφορετικός.

Με τον τρόπο αυτόν αποκαθίστανται οι ισορροπίες και διασφαλίζονται η συνοχή και η διατήρηση του κοινωνικού σώματος. Στο πλαίσιο του ιδεολογικού αυτού σύμπαντος τα ΜΜΕ κατέχουν κυρίαρχο ρόλο προβάλλοντας στο έπακρον την κατασκευασμένη διαφορά και προσφέροντας τη δυνατότητα στα μέλη της ευρύτερης κοινωνίας να βελτιώσουν τη δική τους εικόνα εαυτού, ευρισκόμενοι από την πλευρά των «καλών» και «ηθικών», των «σωστών» και των «κανονικών», να αισθανθούν δηλαδή ότι αυτοί αποτελούν το «υγιές» μέρος της κοινωνίας.

Αυτές οι διχαστικές πρακτικές που φανατίζουν, διαχωρίζοντας το απόλυτα καλό από το απόλυτα κακό, διαιωνίζουν και τονίζουν τα στερεότυπα θέτοντας στο περιθώριο εκείνους που τίθενται προς τη μεριά «του σκότους». Και πολλές φορές η ετικετοποίηση και ο στιγματισμός λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, καθώς οι φέροντες το στίγμα υιοθετούν τη νέα ταυτότητα που τους αποδίδεται, ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες υπό τις οποίες επιθυμούν να δημιουργήσουν τους όρους της κοινωνικής τους ύπαρξης.

Πράγμα που σημαίνει στην ουσία καταστρατήγηση του ανθρώπινου δικαιώματος να ορίσουν τον εαυτό τους σύμφωνα με τη συνείδησή τους, να επιλέξουν τον τρόπο ζωής και έκφρασής τους, να δημιουργήσουν ο καθένας τη δική του προσωπική ιστορία.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα