Αξιοκρατία: το αντίθετο της δημοκρατίας;
του Καπυμπάρα
Η λέξη αξιοκρατία, παρόλο που είναι θετικά φορτισμένη στην καθημερινή χρήση, ποτέ δεν μου πολυάρεσε. Από τη μια, είναι το βάρος της ετυμολογίας της που με απωθεί, που αν το καλοσκεφτείς θυμίζει την αριστοκρατία, ενώ απ’ την άλλη, ειδικά απ’ όταν μπήκαμε στη δίνη της οικονομικής κρίσης, έχω βαρεθεί να την ακούω. Η συζήτηση για την αξιοκρατία δίνει και παίρνει στο δημόσιο λόγο είτε πρόκειται για το “έλλειμμα αξιοκρατίας”, που εμφανίζεται ως αιτία για το ότι φτάσαμε εκεί που φτάσαμε είτε για το αίτημα για αξιοκρατία, που προβάλλεται τόσο από αυτούς που ευθύνονται για την κρίση και πλουτίζουν από αυτή (τους οπαδούς του μαυραγορίτικου σλόγκαν “να κάνουμε την κρίση ευκαιρία!”) όσο και από τα αθώα και αρχικά σαστισμένα θύματά της. Πάντοτε ήμουν δύσπιστος απέναντι στις συνταγές που υιοθετούνται από όλους και δεν αφήνουν κανέναν δυσαρεστημένο…
του Καπυμπάρα
Η λέξη αξιοκρατία, παρόλο που είναι θετικά φορτισμένη στην καθημερινή χρήση, ποτέ δεν μου πολυάρεσε. Από τη μια, είναι το βάρος της ετυμολογίας της που με απωθεί, που αν το καλοσκεφτείς θυμίζει την αριστοκρατία, ενώ απ’ την άλλη, ειδικά απ’ όταν μπήκαμε στη δίνη της οικονομικής κρίσης, έχω βαρεθεί να την ακούω. Η συζήτηση για την αξιοκρατία δίνει και παίρνει στο δημόσιο λόγο είτε πρόκειται για το “έλλειμμα αξιοκρατίας”, που εμφανίζεται ως αιτία για το ότι φτάσαμε εκεί που φτάσαμε είτε για το αίτημα για αξιοκρατία, που προβάλλεται τόσο από αυτούς που ευθύνονται για την κρίση και πλουτίζουν από αυτή (τους οπαδούς του μαυραγορίτικου σλόγκαν “να κάνουμε την κρίση ευκαιρία!”) όσο και από τα αθώα και αρχικά σαστισμένα θύματά της. Πάντοτε ήμουν δύσπιστος απέναντι στις συνταγές που υιοθετούνται από όλους και δεν αφήνουν κανέναν δυσαρεστημένο…
Η αξιοκρατία ως άλλοθι
Το πρόβλημα με την αξιοκρατία και τη συζήτηση γύρω από αυτήν είναι ότι ξεκινάει την κουβέντα από τη μέση. Θεωρεί ως αυτονόητο ότι οι θέσεις εργασίας (και αντίστοιχα οι θέσεις ανεργίας) είναι δεδομένες και ως εκ τούτου δεν αναζητά στην ουσία τον “άξιο”· αυτόν που έχει τέλος πάντων τις ικανότητες να κάνει μια δουλειά (ειδικά όταν πρόκειται για μια θέση ευθύνης), αλλά τον “πιο άξιο από τους άλλους” για να καταλάβει μια από τις περιορισμένες σε αριθμό προσφερόμενες θέσεις εργασίας. Έτσι, αντί να αμφισβητεί κανείς μια κοινωνική δομή που πάντα θα παράγει ανθρώπους που περισσεύουν, μπαίνει σε μια διαδικασία ανταγωνισμού, για να βρεθούν οι “άξιοι” που θα βρουν μια θέση στον ήλιο. Όσοι δεν τα καταφέρουν, δεν θα αποτελούν το προϊόν ενός συστήματος που απέτυχε να παρέχει δουλειά και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης σε όλους, αλλά πολύ βολικά, δε θα είναι τίποτ’ άλλο παρά αποτυχημένοι, προσωπικά υπεύθυνοι για την αποτυχία τους.
Ωραίος ο καπιταλισμός, μόνο που ο καπιταλιστής είναι κλειστό επάγγελμα
Βέβαια, η συζήτηση για την αξιοκρατία αφορά μόνο τη βάση της κοινωνικής ιεραρχίας. Πολλές μίζερες συζητήσεις έχουν γίνει π.χ. για το αν όλοι αυτοί οι συμβασιούχοι, που κατέλαβαν τα προηγούμενα χρόνια μια κακοπληρωμένη θέση εργασίας, με σχέση ορισμένου χρόνου και χωρίς ασφάλιση ήταν “άξιοι” (κατά τη γνώμη μου σε κανέναν δεν αξίζει μια τέτοια τύχη) ή μπήκανε με μέσο. Ενώ σήμερα, φτάσαμε να συζητάμε ακόμα και για “αξιοκρατικές” απολύσεις μέσω ΑΣΕΠ. Αντίθετα, την κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας δεν την απασχολούν τέτοια θέματα. Όσοι βρίσκονται εκεί είναι προφανώς de facto “άξιοι” και μπορούν μάλιστα να θέτουν και τα κριτήρια για την αξιολόγηση των άλλων, όταν ψάχνουν για υπαλλήλους. Τα αφεντικά ως γνωστόν, δεν έγιναν αφεντικά με πανελλήνιες ούτε μέσω διαγωνισμού του ΑΣΕΠ.
Case study
Το σύστημα λοιπόν, χρησιμοποιώντας την αξιοκρατία, μπορεί να επιλύει τις αντιφάσεις του με τρόπο που το βολεύει. Για να δούμε πως λειτουργεί αυτή η λογική, θα μπορούσαμε να μελετήσουμε ένα υποθετικό παράδειγμα βγαλμένο μέσα από την καθημερινή ζωή: Ας υποθέσουμε ότι οι δημόσιες τουαλέτες δεν επαρκούν και ότι απέξω σχηματίζονται μεγάλες ουρές με μεγάλο χρόνο αναμονής. Πώς θα μπορούσε να επιλυθεί αυτό το πρόβλημα; Κάποιος κρατικοδίαιτος οπαδός της λογικής της ήσσονος προσπάθειας θα έλεγε να χτίσουμε κι άλλες. Λάθος! Στο σύγχρονο κόσμο δεν μπορεί να κατουράει όποιος θέλει (γι’ αυτό χρωστάμε! από την υπερβολική δημοκρατία που μας κληροδότησε η μεταπολίτευση) θα πρέπει να μπει διαγωνισμός και να επιλέγονται με αξιοκρατικά κριτήρια οι υποψήφιοι που θα μπορούν να διαβούν το κατώφλι της τουαλέτας. Θα επιλέγονται μάλιστα οι πιο …εύστοχοι, ούτως ώστε να μειώσουμε παράλληλα και τις δαπάνες για καθαρίστριες.
Σχόλια