H ΔΙΑΠΟΜΠΕΥΣΗ






Μια ελληνική παράδοση
 
Κάνουν μεγάλο λάθος όσοι αποδίδουν την παντοειδώς διαπόμπευση των κατηγορουμένων στην ανθρωποβόρα διάθεση των σύγχρονων μέσων ενημέρωσης. Η συνήθεια είναι πολύ παλιά και επιβάλλεται ως ένα είδος πρόσθετης ποινής. Η τηλεόραση και οι εφημερίδες δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να μεταφέρουν στην εποχή μας ένα πανάρχαιο θεσμό. Ο Κυριάκος Σιμόπουλος, που μελέτησε την ιστορία των βασανιστηρίων από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα, κατέληξε στο σαφές συμπέρασμα:

"Η διαπόμπευση, η ατιμωτική δηλαδή περιαγωγή καταδίκου στους δρόμους και η παράδοσή του στη χλεύη, τους ονειδισμούς αλλά και τις βάναυσες επιθέσεις του όχλου, ήταν το κατ' εξοχήν βυζαντινό βασανιστήριο. .. Δεν ήταν "ιδία ποινή", αποκλειστικά δηλαδή η διαπόμπευση, αλλά προσθετική, συμπληρωματική και εφαρμοζόταν πριν από την τελική τιμωρία - πριν από τη φυλάκιση, τον ακρωτηριασμό, την εκτύφλωση ή τη θανάτωση. 

Αποτελούσε μια κοινωνικοποιημένη ποινή που την εκτέλεσή της ανέθετε η εξουσία στο λαϊκό πλήθος, επιβάλλοντας έτσι τη δημοσιότητα του κολασμού. Με απώτερο σκοπό τον εκφοβισμό, τον παραδειγματισμό και την εκδικητική εκτόνωση των μαζών. Ηταν ακόμα ένας καλομελετημένος από την αυτοκρατορική εξουσία ψυχολογικός αντιπερισπασμός. Εριχνε κάθε τόσο βορά στο εξαθλιωμένο πλήθος τους δικούς της εχθρούς, ως δήθεν υπαίτιους των δεινών του. Ο λαός γινόταν συμμέτοχος και συνένοχος. Μετατοπιζόταν έτσι η προσοχή του από τη θλιβερή καθημερινότητα και απομακρύνονταν οι κίνδυνοι λαϊκών εξεγέρσεων που παρέσυραν κάπου κάπου θρόνους, παλάτια και δυναστείες". ("Βασανιστήρια και εξουσία", Αθήνα 1987, σ. 255).

Ο Φαίδων Κουκούλες έχει αφιερώσει στη διαπόμπευση ειδικό κεφάλαιο του πολύτομου έργου του "Βυζαντινών βίος και πολιτισμός" (εν Αθήναις 1949, τ.Γ, σ. 184-208). Παρατηρεί ότι η πρόσθετη αυτή ποινή έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική εποχή (Σπάρτη, Βοιωτία, κάτω Ιταλία, Μικρά Ασία) είτε είναι κατάλοιπο ακόμα παλαιότερης συνήθειας:

"Η πρόσθετος ποινή της διαπομπεύσεως κατά τους βυζαντινούς χρόνους επεβάλλετο εις άτομα πάσης κοινωνικής τάξεως, ως και αμφοτέρων των φύλων. Ούτως επομπεύοντο ου μόνον πολίται της κατωτάτης κοινωνικής τάξεως, εις διάφορα περιπεσόντες παραπτώματα, αλλά και άρχοντες, πολιτικοί ή στρατιωτικοί, πολλάκις ανώτερα κατέχοντες αξιώματα, προς δε και βασιλείς ακόμη. Ουδ' εξηρούντο της άτιμου περιαγωγής, μάλιστα εις εποχάς εκκλησιαστικών ερίδων, και οι κληρικοί, ου μόνον οι μοναχοί και οι του κατωτέρου κλήρου, αλλά και επίσκοποι και δη και πατριάρχαι. Και στρατιώται δ' εν των στρατοπέδω πλημμελήσαντες επομπεύοντο, ως και γυναίκες..." (σ. 188).

Η αρνητική έννοια της λέξης πομπή προέρχεται ίσως από τα αρχαία "εξ αμάξης" σκώμματα είτε από την απέχθεια των χριστιανών προς τις πομπές των ειδωλολατρών κατά τις οποίες περιέφεραν αγάλματα. Απ' αυτή την έννοια προέρχεται και η νεότερη έκφραση "μπομπή" και "μπομπεύω". Παράλληλα, οι Βυζαντινοί για να υποδηλώσουν τη διαπόμπευση χρησιμοποιούσαν και το ρήμα "θεατρίζω" από τη λέξη θέατρο = θέαμα (πρβλ. "γίνομαι θέατρο").

Η σειρά των εγκλημάτων που επέσυραν διαπόμπευση είναι ατέλειωτη. Περιλαμβάνονται όλα σχεδόν τα αδικήματα του ποινικού δικαίου και ιδιαίτερα κατά των ηθών. "Κατά τους μετά την άλωσιν χρόνους γνωρίζομεν ότι και αμελείς μαθηταί δημοσία επομπεύοντο" (Φ. Κουκουλέ, ό.π., σ. 191). Προηγείτο συνήθως η μαστίγωση του παραβάτη, το ατιμωτικό κούρεμα (πρβλ. "άει κουρέψου"), το μουντζούρωμα του προσώπου με καπνιά ή και με πίσσα (πρβλ. "Λούκι Λουκ"), Μετά τον ανέβαζαν σ' ένα ζώο, κατά προτίμηση γάιδαρο, και τον είχαν στραμμένο προς την ουρά, την οποία έπρεπε να κρατά. Από το λαιμό του κρέμονταν κουδούνια για να ειδοποιείται το φιλοθεάμον κοινό (πρβλ. "του κρέμασαν κουδούνια"). 

Αν τα βασανιστήριο είχαν αποκάνει τον διαπομπευόμενο, τον περιέφεραν πάνω σε φορείο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η παρατήρηση του Φ. Κουκουλέ ότι η διαπόμπευση επεβάλλετο από τους εκάστοτε ισχυρούς στους θρησκευτικούς (ή ιδεολογικούς) τους αντιπάλους: "Κατά τους πρώτους χρόνους του χριστιανισμού, ότε μεγάλη υπήρξεν η καταφορά κατά των οπαδών της νέας θρησκείας, συχνά απαντώμεν και διαπομπεύσεις χριστιανών, δι' ουδέν άλλο έγκλημα εγκαλουμένων ή διότι επίστευον εις τα διδάγματα του Ναζωραίου. Αλλά και το αντίθετον συνέβαινεν: όταν δήλα επεκράτησεν ο χριστιανισμός, δεν ήτο σπάνιον, καταδιωκόμενοι οι εθνικοί, αυτοί μεν να διαπομπεύονται, τα δε βιβλία αυτών και αι εικόνες των θεών των δημοσία να καίωνται" (ό.π., σ. 190).

Πηγή: http://www.iospress.gr/ios1992/ios19920719b.htm

πόνακας: Kristian Figarty

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα