Ψυχιατρείο: Θεραπεία ή τιμωρία ;

 



 Του Γιώργίου Κοκκινάκου

Ό,τι μου μοιάζει το δέχομαι. Ό,τι διαφέρει από μένα το διώ- χνω, δεν το θέλω, μου φέρνει άγχος. Προπατορικό το κουσούρι του ανθρώπου. Από τον Θεό το έμαθε. Όλα θέλει να του μοιάζουν, κατ’ εικόνα και ομοίωσή του. Το διαφορετικό, το ενοχλητικό το αποκλείει, το εγκλείει και το περιθωριοποιεί. Έτσι και με την τρέλα. Την περιορίζει σε έναν τόπο και αυτό είναι ισχυρή απόδειξη ότι εδώ που κατοικούμε εμείς οι «λογικοί» δεν υπάρχουν τρελοί. Βέβαια η κοινωνία αυτό
το καταφέρνει με τη βοήθεια της επιστήμης: Της ιδρυματικής, της προκρούστειας ψυχιατρικής. Για την οποία επίσης, η βιολογική, φαρμακευτική, κατασταλτική εκδοχή της είναι μια πειστική απόδειξη ότι αποτελεί όντως επιστήμη, αφού η «αποτελεσματικότητα» στην αντιμετώπιση των ψυχικά
ασθενών ικανοποιεί την κοινωνία. Άσχετα αν ο χώρος του ψυχιατρείου είναι χώρος μη θεραπείας, χώρος όπου η κάθε διαφορετική συμπεριφορά καταγράφεται ως σύμπτωμα, ως ακατανόητη, ως επικίνδυνη, ως διορθωτέα. Η νοσογραφική απλοποίηση μαζί με ένα πλαίσιο απαγορεύσεων, κανόνων
και κανονιστικών αρχών, μετατρέπει τον έγκλειστο σε άθυρμα του θεσμού. Σε έναν άνθρωπο που χάνει τα πάντα εκτός από τα λογικά του, όπως λέει και ο R. Laig.

Κάθε σύμπτωμα δεν πρέπει να αναγνωστεί αλλά να κατα- σταλεί. Η τρέλα ως τρόπος τού υπάρχειν στον κόσμο δεν κατανοείται αλλά τιμωρείται, ποινικοποιείται. Έτσι από χώρο υποτιθέμενης θεραπείας, το Άσυλο, μετατρέπεται σε χώρο έσχατης κύρωσης, ταπείνωσης και προσβολής για τους έγκλειστους. Στην Κρήτη εδώ και 5 χρόνια δεν υπάρχει ψυχιατρείο. Το ψυχιατρείο Χανίων έκλεισε,
και 5 χρόνια στην Κρήτη λειτουργεί η τομεοποίηση. Κά-θε νομός με τις δομές του δίδει φροντίδα σε όσους ψυχικά ασθενείς την χρειάζονται. Ένα δίκτυο από κέντρα ψυχικής υγείας, ψυχιατρικά τμήματα γενικών νοσοκομείων και άλλες κοινοτικές δράσεις αντικατέστησαν το Άσυλο.

Τέρμα οι μεταγωγές ασθενών με την κλούβα που αποτελούσε προσβολή του πολιτισμού μας και όχι μόνο της ψυχιατρικής επιστήμης. Στην Κρήτη αρχίζει να λειτουργεί ένα νέο ψυχιατρικό παράδειγμα χωρίς ψυχιατρείο. Περίθαλψη για όλους χωρίς αποκλεισμούς, μεταγωγές, επιλογές περιστατικών, παραπομπές και εγκατάλειψη. Ένα μοντέλο ψυχιατρικής φροντίδας μοναδικό στην Ελλάδα και από τα λίγα στον Κόσμο. Αλλά και ένα νέο πλαίσιο πολιτισμού. Με σεβασμό στην διαφορετικότητα, στην ιδιαιτερότητα, στην ιδιομορφία. Στην Κρήτη πραγματώνεται μια ψυχιατρική ανοιχτή, φιλελεύθερη, δημοκρατική και θεραπευτική. Μια ομάδα επαγγελματιών δουλεύοντας για πολλά χρόνια κατόρθωσε να διαμορφώσει τις συνθήκες αυτής της ριζικής ριζοσπαστικής αλλαγής. Το παρόν δεν συγκρίνεται με το παρελθόν. Όποιος σήμερα το συγκρίνει είναι σαν να συγκρίνει το Αμπού-Γκράιμπ με την
ελεύθερη, φυσική ζωή. Όχι ότι δεν έγιναν λάθη ή ότι δεν υπάρχουν προβλήματα. Το αντίθετο. Το νέο μοντέλο θέλει στήριξη, υπεράσπιση, βοήθεια. Θέλει πόρους από την πολιτεία, διαθεσιμότητα από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ανεκτικότητα από την κοινωνία. Όποιος όμως υπερασπίζεται την περίπτωση της Κρήτης, υπερασπίζεται έτσι τη δυνατότητα μιας ανοιχτής, κοινοτικής, φιλελεύθερης, ψυχιατρικής. Χωρίς βία και στιγματικές διαγνώσεις. Χωρίς εγκλεισμό, τιμωρία, καταστολή και καταπάτηση των δικαιωμάτων. Οι Κασσάνδρες προσπαθούν ναμας πείσουν ότι αυτό που έγινε ήδη στην Κρήτη δεν είναι δυνατόν να γίνει. Η ιδρυματική ψυχιατρική παρότι λεκτικά μιλάει για μεταρρύθμιση, πρακτικά υπερασπίζεται και θέλει να κρατήσει τον ηγεμονικό της ρόλο στο χώρο της
ψυχιατρικής. Το αξίωμα του Πουανκαρέ όμως λέει: Όταν υιοθετήσεις μια καινούργια ιδέα χωρίς να πετάξεις την παλιά, στο τέλος θα αναγκαστείς να πετάξεις την καινούργια.

Αυτό έχει πάθει η ιδρυματική ψυχιατρική. Όμως η ψυχιατρική πρέπει να σταματήσει να κλείνει σε παρένθεση ό,τι πραγματικά συμβαίνει μέσα στα ψυχιατρεία στο όνομα της «θεραπείας». Η ψυχιατρική βαρβαρότητα των Ασύλων πρέπει να σταματήσει…
Έχουμε ανάγκη μια άλλη οικονομία του μυαλού, έχουμε ανάγκη ένα νέο ψυχιατρικό παράδειγμα. Διότι σήμερα αντιμετωπίζουμε την τρέλα με έναν τρόπο που μοιάζει πολύ με τρέλα. Με τον εγκλεισμό και την αποκοπή απ’ το κοινωνικό σώμα. Μοιάζει η προσπάθειά μας δηλαδή σαν να προσπαθούμε να βάλουμε ένα μεγαλύτερο κουτί μέσα σε ένα μικρότερο….

Αυτό το νέο ψυχιατρικό παράδειγμα δεν είναι ουτοπία. Στην Κρήτη πραγματώνεται. Όμως θέλει στήριξη για να γίνουν όσα πρέπει να γίνουν, αλλιώς το αίτημα για επαναλειτουργία του Ασύλου θα αναδυθεί ξανά. Όμως όχι επειδή είναι ανάγκη, αλλά επειδή εμείς θα το έχουμε προκαλέσει με τη μη διάθεση πόρων.

Γιώργος Κοκκινάκος,
 ψυχίατρος, πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου ΚΟΙΣΠΕ Χανίων
Δειτε επίσης
http://www.youtube.com/watch?v=mCC76QFchTI 
πίνακας
http://www.arthistoryarchive.com/arthistory/abstractexpressionism/