“Η Μικρά Αγγλία”

Η διαλυμένη οικογένεια

και η τραγικότητα της εξουσίας της Μάνας.

Η Ταινία του Π. Βούλγαρη εκτός όλων των άλλων, είναι ένα ψυχοπαιδαγωγικό οικογενειακό δράμα. Στην Ταινία του Π. Βούλγαρη γινόμαστε μάρτυρες μιας οικογενειακής τραγωδίας με πρωταγωνιστή την σχέση Μάνας-κόρης, και όχι μόνο ενός έρωτα που δεν πραγματώνεται. Δηλαδή έχουμε να κάνουμε με την μοίρα των γυναικών σε αυτό τον τόπο.

Μπροστά μας ξετυλίγεται το εφιαλτικό μονοπάτι των οικογενειακών σχέσεων, έτσι όπως διαμορφώνονται από την απουσία του πατέρα και από την αναμφισβήτητη εξουσία της μάνας, η οποία έχει αναλάβει ρόλο πατέρα, αντιπροσωπεύοντας τις αξίες μιας κοινωνίας συντηρητικής και αυταρχικής, όπου το παιδί είναι αναγκασμένο να προσαρμοστεί στους άγραφους νόμους της υποταγής στα σχέδια των άλλων, (γονέων), στην περίπτωσή μας της Μάνας. Σε αυτές τις αξίες η αγάπη αποτελεί μια παιδική, ανώριμη στάση απέναντι στην κοινωνική πραγματικότητα, απέναντι στην κοινωνική ανέλιξη, απέναντι σε ένα μέλλον που οι άλλοι σχεδιάζουν για εμάς.

Τόσο ο ρόλος του πατέρα, όσο και της μητέρας διαμορφώνονται κάτω από το βάρος των κοινωνικών αξιών, έτσι ώστε να αφαιρούν το δικαίωμα της απόφασης και της αυτοδιάθεσης, βάζοντας σε δεύτερη θέση το συναίσθημα και πριμοδοτώντας τον υπολογιστικό διακανονισμό των σχέσεων, καταστρώνοντας τα σχέδια της ζωής των παιδιών, χωρίς να τα λαμβάνουν υπ΄ όψιν.

Εάν κοιτάξουμε την ζωή της μάνας, μιας γυναίκας εγκαταλελειμμένης από τον άνδρα της, μια γυναίκας στερημένης από την παρουσία του, μια γυναίκας η οποία αναλαμβάνει να οδηγήσει τα παιδιά της ( Όρσα, Μόσχα) στο μονοπάτι του πόνου, στο ίδιο μονοπάτι που εκείνη ακολούθησε και το οποίο θεωρούσε το πιο σωστό, για εκείνη αλλά και για τα παιδιά της.

Έτσι ενώ εκείνη γνωρίζει την σχέση της ΄΄Ορσας και του Σπύρου και ότι ο Σπύρος έχει ήδη την έχει ζητήσει σε γάμο και εκείνη έχει αρνηθεί, εντούτοις δέχεται να του δώσει μετά την Μόσχα. Σε αυτό το σημείο διακρίνουμε μια “διαστροφική” στάση της μάνας, της οποίας η τραγικότητα δεν έχει να κάνει με αυτή την στιγμή, αλλά με την ίδια της την ζωή. Εάν δεν έκανε αυτό, εάν άφηνε τα κορίτσια της να ακολουθήσουν τον λόγο της καρδιά τους, τότε θα βρισκόταν εκτεθειμένη απέναντι στην ζωή που αυτή ακολούθησε. Θα βρισκόταν μπροστά σε μια προσωπική συναισθηματική καταστροφή, η οποία στην ουσία αποτελούσε το περιεχόμενο της ζωής της, το οποίο το κάλυπτε με την οικονομική ευμάρεια και την κοινωνική άνεση και θέση που αυτή της έδινε στην κοινωνία της Άνδρου του 1920.

Έτσι με τον ίδιο τρόπο που εκείνη έκανε πέρα το συναίσθημα σαν ένα αντιορθολογικό μονοπάτι που οδηγούσε στην φτώχεια και την παρακμή, στην ιεραρχικά ταξινομημένη κοινωνία, θεωρώντας την υποταγή σαν το βασικό στοιχείο της γυναικείας υπόστασης και της κοινωνικής ανέλιξης, οδήγησε και τα κορίτσια της στο ίδιο μονοπάτι που αυτή είχε περάσει με “επιτυχία”.

Βέβαια αυτή η μητέρα που ήταν κάποτε κοπελίτσα, είχε δεχτεί την ίδια οικογενειακή και κοινωνική βία με αυτή που ετοίμαζε για τα κορίτσια της. Ίσως και αυτή να είχε δεχτεί αυτό το γάμο με έναν άντρα, που μπορεί να μην είχε αγαπήσει, αλλά είχε αποδεχτεί στωικά την παρουσία της απουσίας του. Είχε δεχτεί την “ απαγόρευση ” της επιθυμίας της μπροστά επιθυμία των άλλων, σαν δικιά της επιθυμία. Και με τον ίδιο τρόπο σκεπτόταν ότι έπρεπε να αντιδράσουν και τα κορίτσια της.

Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια επανάληψη των σχέσεων, των γνωστών σχέσεων καταπίεσης και επιβολής που αποτελούσαν και αποτελούν, ίσως ακόμα, βασικό στοιχείο της οικογενειακής συνοχής. Εδώ όμως, πολύ ωραία μας δείχνει το έργο πως η καταπίεση και η επιβολή φέρνει τελικά την άρνηση και την καταστροφή. Διότι αυτό δηλώνει η στάση της Ορσας, η οποία αν και φαίνεται ότι δεν λέει όχι, στην ουσία αρνιέται την κατάσταση που διαμορφώνεται στην ευρύτερη οικογένεια και αυτή η άρνηση, αν και αυτοκτονική αποτελεί ένα πρελούδιο στην ελευθερία του ατόμου, στην αποδέσμευσή του από την κοινωνική πραγματικότητα, την άρνηση να ακολουθήσει την πορεία που είχε ακολουθήσει η μάνα της στην ζωή της, διότι και αυτηνής ο άνδρας είχε “πεθάνει" κοινωνικά και συναισθηματικά και όμως αυτή “συνέχισε” να ζει έτσι, ενώ η Όρσα αρνιέται να συνεχίσει.

Έτσι η Όρσα δεν υποκύπτει, αλλά αντιστέκεται ακόμα και με την καταστροφή του εαυτού της κερδίζοντας την ελευθερία μέσα από τον θάνατο. Μάνα και κόρη αντιπαλεύουν για την αυτοδιάθεση της γυναίκας! Και την μάχη την κερδίζει η Όρσα! Η Όρσα δίνει μια άλλη θέση στην γυναίκα από αυτή που δίνει η μητέρα.

Τώρα η τρίτη γυναίκα, η Μόσχα ζει μέσα σε ένα ψέμα. Το κρυφό της οικογένειας που το ξέρουν η Μάνα και η Όρσα δεν αποκαλύπτεται παρά μόνο για να φανερώσει την τραγικότητα και της δικής της ζωής. Σε αυτό το σημείο η Μόσχα μιλάει για την έλλειψη αποφασιστικότητας και για τις δύο. Για το ότι σαν γυναίκες αποδέχτηκαν την μοίρα που οι άλλοι ετοίμασαν για αυτές, αλλά τώρα ήταν αργά.

Όσον αφορά τους ρόλους των ανδρών, αυτοί βρίσκονται στο απυρόβλητο. Κανείς δεν θα ζητήσει τα "ρέστα" από αυτούς. Βρίσκονται απομονωμένοι στο προσωπικό μονοπάτι της κοινωνικής καταξίωσης και μόνο αυτό τους προσφέρει μια θέση που κανείς δεν θα αμφισβητήσει, κανείς δεν θα κατακρίνει. Έτσι εδώ βλέπουμε περίτρανα την έλλειψη ευθύνης των ανδρών της ιστορίας. Τόσο ο καπετάνιος πατέρας, ο οποίος ζει μια διπλή ζωή, όσο και ο Σπύρος, ο οποίος κινεί τα νήματα του δράματος με το να ζητήσει την Μόσχα σε γάμο, δείχνει το ακαταλόγιστο των ανδρικών συμπεριφορών. Είμαστε μπροστά στην ανδρική ανευθυνότητα που παραμερίζει το συναίσθημα του άλλου, οδηγώντας τον στην τρέλα.

Το έργο λοιπόν μπορεί να θεωρηθεί μια ερωτική ταινία, αλλά στην ουσία, κατά την γνώμη μου, είναι μια ταινία για την τραγικότητα που μπορεί να προσλάβει η θέση της γυναίκας στην κοινωνία.

 Όπως επίσης προβάλει την έννοια της ελεύθερης βούλησης και της αυτοδιάθεσης του εαυτού σαν το βασικότερο στοιχείο στην οργανική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου, όπου η καταπίεση μπορεί να οδηγήσει στο μαρασμό με τρόπο τέτοιο ώστε ο μαρασμός να γίνεται μια επαναστατική πράξη. Μια πράξη αντίστασης.

Κερεντζής Λάμπρος

φωτο:
632 × 357 - clickatlife.gr