Τα οικογενειακά μυστικά, ή, Tι λέω για "εμένα" στον "άλλον".



Το παρελθόν
Η οικογενειακή ιστορία του κάθε μέλους του ζευγαριού λειτουργεί πάντα σαν θεμέλιο για την κατασκευή της σχέσης. Το πόσο γνωστή είναι ή όχι, καθορίζει την ανάπτυξη, ή την καθήλωση της σε στάδια τα οποία μπορεί να νομίζουμε ότι έχουν να κάνουν με την τωρινή σχέση, αλλά σχετίζονται με το παρελθόν των οικογενειακών σχέσεων δηλαδή με την οικογένεια καταγωγής τους.
Κάθε μέλος της σχέσης έχει μια οικογενειακή ιστορία καθώς και μια οικογενειακή μνήμη την οποία φέρνει μέσα στην σχέση. Ο τρόπος λειτουργίας της οικογένειας καταγωγής καθορίζει - στην αρχή - τόσο σε διανοητικό όσο και συναισθηματικό επίπεδο την αντίληψη των καταστάσεων μέσα στην καινούργια οικογένεια.
Οι προσδοκίες από τον άλλον έχουν άμεση σχέση με τον τρόπο που διαμορφώνονταν οι προσδοκίες στην οικογένεια καταγωγής και των μορφή λειτουργία τους. Έτσι το πως πρέπει να είναι κάποιος μέσα στην νέα οικογενειακή σχέση επηρεάζεται από το πως ήταν στην οικογένεια καταγωγής του.
Με τον ίδιο τρόπο το τι λέμε και τι όχι, δηλαδή με ποιο τρόπο επικοινωνούμε και τι θεωρούμε σημαντικό να επικοινωνήσει το ένα μέλος στο άλλο στην νέα οικογενειακή σχέση, έχει επίσης να κάνει με την οικογένεια καταγωγής. Μέσα σε αυτή έχουμε μάθει τι πρέπει λέμε και τι δεν πρέπει, τι πρέπει να κρατάμε κρυφό, ή τι πρέπει να αποφεύγουμε να το αναφέρουμε ακόμα και αν το θεωρούμε σημαντικό.
Τα οικογενειακά μυστικά
Εδώ θα ασχοληθούμε για λίγο με με τα οικογενειακά μυστικά, τα οποία στην βάση τους αποτελούν οικογενειακά στοιχεία του παρελθόντος της οικογένειας και αναφέρονται στους θανάτους, τις ρίζες, την σεξουαλικότητα, τους χωρισμούς, τις αναπηρίες, την ηθική. Τα περισσότερα είναι οργανωμένα γύρω από κάποιο τραυματικό γεγονός, όπως είπα, που μπορεί να είναι ατομικό ή συλλογικό. Δηλαδή έχουν να κάνουν με σημαντικά και σοβαρά συμβάντα, τα οποία μπορεί να στιγματίζουν την εικόνα της κάθε οικογένειας.
Το περιεχόμενο των οικογενειακών μυστικών θεωρείται ότι μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστα συναισθήματα σε όλα τα μέλη της οικογένειας και γι αυτό οι γονείς, πολλές φορές, τα κρατάνε καλά κλειδωμένα μέσα τους και δεν τα αποκαλύπτουν στα παιδιά τους, ή όταν το κάνουν, τα βάζουν να υποσχεθούν ότι δεν θα το “μαρτυρήσουν” ποτέ!
Πρέπει να πούμε ότι υπάρχουν σοβαρά μυστικά στις οικογένειες τα οποία λειτουργούν και μεταφέρονται από τον παππού στον εγγονό με τέτοιο τρόπο ώστε να καθορίζουν την εξέλιξη κάθε μέλους της οικογένειας.
Πρέπει να πούμε επίσης ότι τα μυστικά λειτουργούν με τρόπο συνεκτικό για την οικογένεια, αλλά η συνεκτικότητα αυτή καταντά νοσηρή στο βαθμό που καθορίζει την συμπεριφορά του κάθε μέλους μέσα από την υποταγή του στην “μυστικότητα”.
Τα οικογενειακά μυστικά δημιουργούν μια “πιστότητα” στην οικογένεια και καθορίζουν την μορφή ύπαρξης του μέλους σε αυτή σύμφωνα με τοις όρους που απορρέουν από το ”κοινό” μυστικό. Αυτή η “ένωση” μέσα από το “μυστικό” δημιουργεί σχέσεις αναγκαστικές και ανελεύθερες ως προς την οικογένεια καταγωγής του καθένα. Επίσης μπορεί να πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις αυτή η μυστικότητα και να επεκταθεί και σε θέματα τα οποία δεν θα έπρεπε να κρατούνται κρυφά.
Στην ουσία υπάρχουν γεγονότα τα οποία δεν είναι ανάγκη να θεωρηθούν ενοχοποιητικά, ή να δημιουργούν ντροπή για να θεωρηθούν κρυφά. Σύμφωνα όμως με την οικογενειακή ”μυστικότητα”, ένα γεγονός ακόμα και αν δεν είναι πραγματικά άσχημο, αποκτά μια διάσταση η οποία μπορεί να ερμηνεύεται σαν νοσηρή για την ανάπτυξη της οικογένειας, αλλά και των μελών της ξεχωριστά.
Από γενιά σε γενιά...
Η μεταφορά των οικογενειακών μυστικών από την μια γενιά στην άλλη όταν δεν γίνεται με τον λόγο, γίνεται με την συμπεριφορά, με μια κίνηση, ένα βλέμμα, με μια χειρονομία. Με αυτό τον τρόπο το μυστικό, το κρυφό, μπορεί να πάρει μια συμβολική μορφή και να μεταφέρεται ακόμα και μέσα από την σιωπή, το κλάμα, ή τον θυμό, χωρίς να μπορούμε να καταλάβουμε ή να γνωρίζουμε το περιεχόμενό το!.
Παραδείγματος χάριν ένα κρυφό γεγονός μπορεί να ενεργοποιείται μέσα από μια λέξη, μια εικόνα στην τηλεόραση, με ένα τραγούδι, πράγμα που πολλές φορές δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό αλλά και αν γίνει να μην μπορεί να ερμηνευτεί από τα παιδιά. Έτσι μπορούν τα παιδιά να γίνουν μάρτυρες μιας συμπεριφορά των γονιών τους, ανεξήγητη, κατά την οποία, ενώ είναι ήρεμοι, αποδεικτικοί, τρυφεροί και προσφέρουν την θαλπωρή και την ασφάλεια που έχουν ανάγκη, ξαφνικά, μέσα από μια λέξη, μια εικόνα, μπορεί να αλλάξουν και να γίνουν σκληροί και απορριπτικοί. Αυτό μπορεί να γίνει για μια στιγμή, μια ώρα, αλλά μπορεί και να κρατήσει πολύ.
Δηλαδή η ύπαρξη μιας τέτοιας συμπεριφοράς του γονέα, η οποία επηρεάζεται από ένα μυστικό που δεν γνωρίζει το παιδί, από την στιγμή που οι γονείς υποστηρίζουν ότι δεν συμβαίνει τίποτα, και ότι λάθος έχει καταλάβει το παιδί βρίσκεται εκτεθειμένο απέναντι στον εαυτό του και τους γονείς του. Μπορεί να το κάνει να χάσει την εμπιστοσύνη στις ικανότητα αντίληψης των δεδομένων για τον εαυτό του και του οικογενειακού του περιβάλλοντος.
Η ανικανότητα του παιδιού να ερμηνεύσει την συμπεριφορά του γονέα το οδηγεί σε δυσάρεστα συμπέρασμα των οποίων βασικό πρωταγωνιστή θεωρεί τον εαυτό του ενοχοποιώντας το ίδιο σαν ο υπαίτιος αυτής της ατμόσφαιρας. Δηλαδή, θεωρεί ότι κάτι άσχημο έκανε το ίδιο και για αυτό ο γονέας συμπεριφέρθηκε, η συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο.
Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ένα ρήγμα στην σχέση του γονέα με το παιδί του η οποία εκφράζεται με την έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον γονέα, έτσι ώστε η ισχύς του και το κύρος του να μην λειτουργούν όπως πρέπει και σε τελική ανάλυση το παιδί, να υποτιμήσει την παρουσία του και την φερεγγυότητα του σαν πρότυπο.
Το παρόν
Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες που έχουν μυστικά γίνονται και αυτά με την σειρά τους μυστικοπαθή. Δηλαδή επαναλαμβάνουν τον τρόπο λειτουργίας τους στην καινούργια οικογένεια και αυτό δημιουργεί μια επανάληψη με όλα τα παραπάνω που αναφέραμε σαν αποτέλεσμα της ύπαρξης του κρυφού. Πρέπει επίσης να υπολογίσουμε αυτό που είχαμε αναφέρει για την “πιστότητα” και την αίσθηση ότι προδίδει την οικογένεια καταγωγής που μεγάλωσε και μπορεί να θεωρηθεί αγνώμων από αυτή, όταν αναφέρεται σε γεγονότα που την αφορούν και “πρέπει” να μείνουν κρυφά.
Έτσι, όπως αναφέραμε, ακόμα και αν κάτι δεν θεωρηθεί τόσο σημαντικό για να γίνει μυστικό, εντούτοις βρισκόμαστε μπροστά σε καταστάσεις του “κρυφού” οι οποίες καταλαμβάνουν τον χώρο και τον χρόνο, τόσο της νέας σχέσης, όσο και τα ίδια τα μέλη της. Δηλαδή το ζευγάρι - χωρίς τα μέλη του να το αντιλαμβάνονται - γίνεται ένας νέος χώρος/χρόνος ανάπτυξης του κρυφού, του μυστικού.
Το κρυφό οδηγεί τα μέλη της νέας σχέσης στην αμφιβολία και την ασφάλεια. Τα οδηγεί να αισθάνονται άβολα να μιλήσουν για το παρελθόν, γι αυτό που έχουν βιώσει στην οικογένεια καταγωγής τους. Τα οδηγεί να αποφεύγουν να λένε την γνώμη τους από ενοχή, από ντροπή και από τον φόβο μήπως ο άλλος, είτε το χρησιμοποιήσει εναντίον τους, είτε δεν το θεωρήσει σημαντικό και το υποτιμήσει.
Κατ΄ επέκταση η ύπαρξη του κρυφού μαθαίνει τα άτομα να μην μιλάνε για τον εαυτό τους. Να μην λένε τίποτα γι αυτό που σκέπτονται, για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τις καταστάσεις που τα αφορούν. Τα κάνει να αποφεύγουν τον ίδιο τους τον εαυτό, να τον κρατάνε κρυφό.
Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται η ανυπαρξία του ατόμου, ή, η ύπαρξη μέσα στο φόβο, την αγωνία και την υποταγή. Δημιουργείται η αποφυγή της εκδήλωσης της υπόστασης του, της γνώμης του, της πίστης του, της αντίληψης και τελικά της πραγματικότητας του.
Συμπέρασμα...
Μόνο μέσα από την  ανάδυση, την φανέρωση, την αποκάλυψη της γνώμης, της πίστης, της αντίληψης και τελικά της πραγματικότητας του κάθε ατόμου μέσα στην σχέση και στην οικογένεια, μόνο μέσα από την υπεράσπισή όλων αυτών σαν κάτι μοναδικό, ατόφιο και σημαντικό για το ίδιο και για τους άλλους, μπορεί το “κρυφό” να χάσει την δύναμη της νοσηρότητας που εκπέμπει διαχρονικά από γενιά σε γενιά, από οικογένεια σε οικογένεια.

Κερεντζής Λάμπρος 
πίνακας: http://masmoulin.blog.lemonde.fr/2010/12/

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα