Η Μαγική σκέψη



Ορισμός

Η μαγική σκέψη εκφράζει την προσπάθεια του υποκειμένου να ερμηνεύσει την αιτία ενός φυσικού γεγονότος αποδίδοντας του μια σημασία, η οποία δε έχει σχέση με την πραγματικότητα.

Η μαγική σκέψη έχει σχέση λοιπόν με δυνάμεις οι οποίες ξεπερνάν την φυσική εξέλιξη των καταστάσεων και καταλαμβάνουν το χώρο του υπερφυσικού και της δεισιδαιμονίας.

Η μαγική σκέψη, προβάλλει επίσης την τάση του υποκειμένου να ικανοποιήσει κάποια επιθυμία του, ξεπερνώντας τις αντικειμενικές δυσκολίες με την δύναμη της σκέψης, χωρίς να επέμβει πρακτικά.

Η ψυχολογία υποστηρίζει ότι η μαγική σκέψη είναι μια προσπάθεια να υπερνικηθεί το άγχος του αγνώστου.

Έρευνες

Ο φιλόσοφος,κοινωνιολόγος και ανθρωπολόγος Leny-Bruhl περιέγραψε και παρομοίωσε την μαγική σκέψη σαν μια προσπάθεια του πρωτόγονου ανθρώπου να δώσει νόημα και να κατανοήσει το κόσμο εκφράζοντας το τότε υποσυνείδητό του.

Σύμφωνα με τον Pascal Boyen ψυχολόγο και ανθρωπολόγο στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον η μαγική σκέψη έχει σαν βάση το μυαλό, δηλαδή ότι οι σκέψεις του υποκειμένου, ή ένα τελετουργικό των σκέψεων μπορεί να ασφαλίσει την ευνοϊκή έκβαση κάποιων καθημερινών καταστάσεων με σκοπό την αποφυγή της απογοήτευση και της θλίψη. Βέβαια, σημειώνει ο Pascal Boyen ότι η μαγική σκέψη μπορεί να οδηγήσει σε ψυχαναγκασμούς, ή και ντελίριο.

H Emily Pronin καθηγήτρια του πανεπιστήμιου του Πρινστον σε μια έρευνά της απέδειξε ότι οι περισσότεροι οπαδοί του Super Bowl του αμερικάνικου ποδοσφαίρου πίστευα ότι η νίκη ή η ήττα της ομάδας τους οφειλόταν στην δική τους θερμή παρουσία. H Emily Pronin λέει ότι οι άνθρωποι πιστεύουν, σε διανοητικό επίπεδο, στην ψευδή παρουσία μιας εξουσίας διότι μπερδεύουν την πραγματικότητα με την ψευδαίσθηση της.

Για την Jacqueline Woolley ψυχολόγος του πανεπιστήμιου του Τέξας υποστηρίζει ότι η μαγική σκέψη προωθείται από την κουλτούρα κάθε χώρας και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της. Από πολύ μικρό το παιδί μπαίνει στο χώρο της φαντασίας μέσα από τα παραμύθια ή τα πιστεύω της οικογένειας. Μέσα σε αυτά η μαγική σκέψη είναι η πρωταγωνίστρια της εξελισσόμενης πλοκής της εκάστοτε ιστορίας. Και “ μαγικές” προσωπικότητες μπορούν να συντρέξουν το παιδί στις δυσκολίες που συναντά.

Η ψυχανάλυση θα την ορίσει σαν την “υπερδύναμη των ιδεών”, σαν την προβολή του ασυνείδητου η οποία έχει την βάση της στην πατροπαράδοτη κουλτούρα της κάθε περιοχής. Σύμφωνα με τον Φρόιντ η μαγική σχέση κάνει χρήση τόσο της παρομοίωσης των γεγονότων, όπως και της συνάφειας. Παραδείγματος χάριν η σχέση της φύσης και της γονιμότητας, της βροχής- σπέρματος και της γής-γυναίκας, αποτελεί μια παρομοίωση η οποία συναντάται σε σχεδόν όλες της μυθολογίες-θρησκείες, όπως και η προσπάθεια αποφυγής μερικών τροφών οι οποίες θεωρούνται ότι εμπεριέχουν άσχημα χαρακτηριστικά όσον αφορά την διαμόρφωση της προσωπικότητας, τα οποία μπορεί να ιδιοποιηθεί το παιδί.

Πολλές έρευνες έχουν προσπαθήσει να κάνουν γνωστές το τρόπο λειτουργίας της μαγικής σκέψης εκείνο όμως που είναι ενδιαφέρον και αποτελεί το ουσιαστικό στοιχείο της είναι αυτό που λέει ο Daniel M. Wegner καθηγητής της ψυχολογίας στο Χαρβατ ότι “ Για τους ανθρώπους τους οποίους τους διακρίνει μια αβεβαιότητα για τις ικανότητες τους και εμφανίζονται νωθροί στις ενέργειές τους, για αυτούς οι οποίοι αισθάνονται, ή νομίζουν ότι είναι ανεπαρκείς, η μαγική σκέψη μπορεί να είναι ένα αντίδοτο”.

Η Μαγική σκέψη είναι προϊόν της μυθολογίας η οποία επικρατεί σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η μυθολογία αυτή έχει να κάνει με την θρησκεία, αλλά και δοξασίες οι οποίες ξεφεύγουν του επίσημου θρησκευτικού δόγματος αλλά τροφοδοτούνται από αυτό. Τα φυλαχτά π.χ οι εικόνες, το ξεμάτιασμα κ.λ.π.. είναι δείγματα μαγικής σκέψεις, όπως αν επαναλάβω μια ενέργεια για να επηρεάσω την εξέλιξη των καταστάσεων, όπως να φορέσω το ίσο ρούχο, να καθίσω στην ίδια θέσης κ.λ.π..

Η μαγική σκέψη εκτός του ότι προσπαθεί να αποφύγει το άγχος ή και τις κρίσεις, έρχεται επίσης να ελέγξει, να ερμηνεύσει, ακόμα και να αλλάξει την πραγματικότητα. Η μαγική σκέψη σύμφωνα με διάφορες θεωρίες οι οποίες έχουν να κάνουν με θεωρήσεις της πραγματικότητας που αντλούν την ύπαρξή τους από τις ανατολικές θρησκείες και τρόπους σκέψης, δεν εμποδίζει την πραγματικότητα αλλά έρχεται να την βοηθήσει.

Επίσης πολλές φορές στην ψυχοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει μια θεραπευτική τεχνική (βιζουαλιζατιον)και έχει να κάνει με το πνευματικό επίπεδο το υποκειμένου, ή της συλλογικότητας στην οποία απευθύνεται. Σαν θεραπευτική τεχνική στοχεύει την ενίσχυση του υποκειμένου ώστε να ορίσει το μέλλον μέσα από την φανταστική οργάνωση και του θετικού τρόπου προσέγγισής του. Αλλά όπως σε όλες τις καταστάσεις, το μέτρο είναι αυτό που θα μας καταδείξει το μέγεθος και την λειτουργία της μαγικής σκέψης σαν στοιχείο που προάγει την πραγματικότητα ή την εμποδίζει.

Δηλαδή αυτό που έχει παρατηρηθεί είναι ότι όσο πιο περιορισμένη είναι η αντικειμενική γνώση, η πληροφόρηση πάνω στου μηχανισμούς και την λειτουργία της κοινωνικής ζωής τόσο η έλλειψη αυτή αντικαθίσταται από την μαγική σκέψη. Δηλαδή όσο πιο αδύναμο και ανεπαρκές εμφανίζεται το υποκείμενο τόσο μεγαλύτερη έκταση καταλαμβάνει η μαγική σκέψη. Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μαγική σκέψη μπορεί να οδηγήσει σε καταναγκασμό και παραλήρημα.

Συμπεράσματα

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι η μαγική σκέψη είναι η πρώτη μορφή σκέψης του ανθρώπου. Με τον ίδιο τρόπο που αποτελεί το περιεχόμενο με το οποίο το παιδί προσεγγίζει την πραγματικότητα, αποτέλεσε μορφή προσέγγισης για τον πρωτόγονο άνθρωπο, καθώς αποτελεί για τον σύγχρονο.

Κάθε σήμα, λοιπόν της φύσης αλλά και της κοινωνικής ζωής που προκαλεί αβεβαιότητα, άγχος, αγωνία και φόβο, τόσο στο παιδί, όσο στο πρωτόγονο, αλλά και στο σύγχρονο άνθρωπο, η μαγική σκέψη έρχεται να τους παράσχει μια ερμηνεία στην προσπάθεια να τους καθησυχάσει, και να τους δώσει μια διέξοδο από τον φόβο της πραγματικότητας.

Η μαγική σκέψη λοιπόν εκφράζει την επιθυμία της παρουσίας μιας δύναμης, η οποία δεν εξηγείται φυσιολογικά, όμως είναι εκεί για να δημιουργήσει μια ψευδή διέξοδο στο υποκείμενο που αισθάνεται ανήμπορο να την αντιμετωπίσει.

Και τέλος, το μέτρο είναι αυτό που θα μας καταδείξει το μέγεθος και την μορφή λειτουργίας της μαγικής σκέψης σαν στοιχείο που προάγει την πραγματικότητα ή την εμποδίζει.

Κερεντζής Λάμπρος

πηγές:

http://www.psychomedia.qc.ca/fonctionnement-psychologique/2007-01-27/pensee-magique-et-superstition-nuisibles-chez-l-adulte
http://www.internetactu.net/2012/04/25/les-bienfaits-de-la-pensee-magique/
https://www.cairn.info/revue-cliniques-mediterraneennes-2012-1.htm

Στο επόμενο:
Μαγική σκέψη και η Πραγματικότητα των Μνημονίων.

Πίνακας:Max Ernst

Σχόλια

Ο χρήστης Unknown είπε…
η μαγική σκέψη είναι η προσπάθεια του υποκειμένου να σκάσει ένα χαμόγελο σε μια πραγματικότητα αφόρητη
Ο χρήστης Ιωάννης Ψάρρας είπε…
Αγαπητέ Κε Καρεντζή, σας προτείνω το βιβλίο του Παναγιώτη Κονδύλη: Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΣΚΕΨΗ, εκδ. Γνώση,νομίζω ότι βάζει πολύ γερές βάσεις στο θέμα, που 'τρέχει' πολύ στο σύγχρονο μεταβατικό πολιτισμό, στη χώρα μας, με τον 'ένδοξό της βυζαντινισμό' και σε κάθε συναισθηματικά εστιασμένο-πολωμένο υποκείμενο τόσο στην καθημερινότητα , όσο και στις απανταχού της επικράτειας συνεδρίες, είτε ατομικές, είτε ομαδικές, με εκτίμηση, Ιωάννης Ψάρρας.

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα