Μια απάντηση στον κύριο Ανδρέα Πετρουλάκη για το άρθρο του «Εναν Αρκά στα μέτρα μας»



Διαβάζοντας το άρθρο που έγραψε ο Ανδρέας Πετρουλάκη στο Protagon στις 4 Ιουλίου (http://www.protagon.gr/apopseis/editorial/enan-arka-sta-metra-mas-44341439400 ) σε σχέση με τον Αρκά, αισθάνθηκα να ξαναμπαίνει το θέμα "τέχνη για την τέχνη". Θεωρώ ότι ο κ. Πετρουλάκης αγνοεί το ρόλο που παίζουν οι κοινωνικές συνθήκες στην διαμόρφωση της, καθώς και στο επηρεασμό του καλλιτέχνη. Όπως φαίνεται επίσης ότι αγνοεί ότι και η ίδια η τέχνη με την σειρά της επηρεάζει τις κοινωνικές συνθήκες και τις διαφοροποιεί.

 Όταν ο κύριος Πετρουλάκης γράφει ότι «  Όσο μοναχική είναι η δημιουργία ενός σκίτσου, άλλο τόσο μοναχική είναι και η ανάγνωσή του», μας βάζει σε σκέψεις. Εδώ η έννοια της μοναχικότητας, έχω την εντύπωση, ότι δεν έχει να κάνει με την εικόνα του μοναχικού σχεδιαστή μπροστά στο σχέδιό του.  Αυτή η μοναχικότητα δεν υφίσταται στην ουσία. Ο καλλιτέχνης ποτέ δεν είναι μόνος του στο βαθμό που καβαλάει μέσα του όλη την κοινωνία. Στο βαθμό που τα δεδομένα αυτής της κοινωνίας τα επεξεργάζεται και μέσα από αυτή την επεξεργασία, δημιουργεί το ατομικό του έργο. 

Στην ουσία το έργο του μπορεί να φαίνεται ατομικό, αλλά εκπορεύεται από μια αντίληψη της συλλογικότητας. Για να λειτουργήσει, η ατομικότητα του  πρέπει να γίνει συλλογική. Δηλαδή να αφεθεί στα ερεθίσματα της κοινωνίας. Μόνο μέσα από  την « κοινωνικότητα» του μπορεί να λειτουργήσει ατομικά.

Επίσης ο κύριος Πετρουλάκης  γράφει : «Σαν να ήταν υποχρεωμένος ο δημιουργός να αποτελεί μονίμως την αναφορά κάποιου συλλογικού υποκειμένου και να βρίσκεται διαρκώς σε εγρήγορση να μην το διαψεύσει. Οι σημαντικοί σκιτσογράφοι όμως δεν συνομιλούν με κανένα κοινό, απλώς υπάρχουν και εργάζονται –αν συμβεί το αντίθετο εγκλωβίζονται στην εικόνα που έχουν άλλοι για αυτούς και αυτοαναιρούνται».

Το αντίθετο! οι καλλιτέχνες, θα έλεγα, ότι βρίσκονται σε μια συνεχή συνειδητή ή ασυνείδητη συνομιλία με το κοινό, με την κοινωνική πραγματικότητα μέσα από την οποία αντλεί το θέμα του. Η διαλογικότητα  μαζί της, τους κάνει να εργάζονται ατομικά. Το έργο τους είναι η απάντηση στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Η διαλογικότητα του καλλιτέχνη με το κοινό, αντιθέτως από αυτό που υποστηρίζει ο κύριος Πετρουλάκης, δεν τον εγκλωβίζει, αλλά τον απελευθερώνει, του δημιουργεί την έμπνευση. Πάντα σαν έργο τέχνης παίρνει θέση στην πραγματικότητα. Είναι μια απάντηση και ένα ερώτημα συγχρόνως στο συνεχές κοινωνικό διάλογο με αυτή.  

Επίσης ο κύριος Πετρουλάκης  γράφει  «Το σκίτσο είναι χάρτινο καραβάκι που ταξιδεύει μόνο του, ερήμην του δημιουργού του, με τη δύσκολη αποστολή να αποσπάσει βλέμματα που αντιλαμβάνονται το κλείσιμο του ματιού και χείλη που ίσως γελάσουν – ο αναγνώστης το βλέπει μόνος του, γελά, δυσαρεστείται, αδιαφορεί αλλά σίγουρα δεν το μοιράζεται, απλώς γιατί δεν μοιράζεται η στιγμή.

Το σκίτσο λοιπόν μπορεί να ταξιδεύει μόνο του, αλλά ο στόχος του είναι να τραβήξει τα βλέμματα της συλλογικότητας, όπως πολύ ωραία λέει, της κοινωνίας που το περιτριγυρίζει. Για να μπορέσει να τα τραβήξει πρέπει να την ακουμπήσει στην ευαισθησία της, δηλαδή να αναφερθεί σε θέματα που την διαπερνάνε. Δεν μπορεί να τραβήξει την προσοχή όταν το θέματα του, δεν εμπεριέχει τον προβληματισμό της συλλογικότητας. Ο αναγνώστης μπορεί να το βλέπει μόνος του, αλλά αυτό που βλέπει τον συνδέει με την συλλογικότητα, δηλαδή τους άλλους αναγνώστες – κοινό. Μέσα από αυτή την φαντασιακή συλλογικότητα το έργο, κάθε καλλιτεχνικό έργο δουλεύει για την νέα συλλογικότητα και μόνο μέσα από αυτή βρίσκει την πραγμάτωση της.

. Εκείνος θα παραμείνει ένας μοναχικός καβαλάρης της επικαιρότητας»: και εδώ δεν θα συμφωνήσω με τον κύριο Πετρουλάκη . Αυτό, το «ο καλλιτέχνης» είναι ο ελεύθερος καβαλάρης, ο απομονωμένος και δεν εγκλωβίζεται από κανένα κοινό, θα έλεγα ότι δεν ισχύει. Ο κάθε καλλιτέχνης είναι προϊόν της εποχής του και εκείνος διαλέγει με ποια πλευρά της πραγματικότητας εντάσσεται ακόμα και όταν θεωρεί τον εαυτό σαν ανένταχτο. Το κάθε καλλιτεχνικό έργο είναι ένας διάλογος, όπως είπα, του καλλιτέχνη με το κόσμο και μέσα από το διάλογο διαμορφώνει την πραγματικότητα του καθώς και τον κόσμο. 

Επίσης το ότι "όπως εσείς δεν δίνετε λογαριασμό γιατί αλλάζετε ιδέες έτσι και ο σκιτσογράφος δεν έχει να απολογηθεί για τη μάχη της καθημερινής του ιδέας". Δεν θα συμφωνήσω και με αυτό, διότι άλλο ο καθημερινός ανθρωπάκος που μιλάει με τους φίλους του σε ένα περιορισμένο χώρο και χρόνο, και άλλο ο καλλιτέχνης που εκθέτει το λόγο του σ’ ένα ευρύτερο κοινό το οποίο επηρεάζεται από ο κύρος του. Άλλη η ισχύ του καθένα...

Σκέπτομαι ότι κανείς δεν είναι "ελεύθερος" στο βαθμό που επηρεάζεται από τις κοινωνικές συνθήκες και προσαρμόζεται σε αυτές. Τον καλλιτέχνη, αυτές οι συνθήκες τον καθορίζουν, αλλά και τις καθορίσει. Ο καλλιτέχνης σύμφωνα με τον Αριστοτέλη είναι παιδαγωγός. Είναι αυτός που θα προκαλέσει την κάθαρση, και ο κύριος  Αρκάς αυτό προσπαθεί να κάνει με το έργο του, ακόμα και αν δεν το αντιλαμβάνεται ή δεν το αντιλαμβάνεσθε και ο κ. Πετρουλάκης.

Ο καλλιτέχνης μπορεί να μην προβάλει κανένα παράδειγμα, αλλά αποτελεί παράδειγμα, είτε το θέλει, είτε όχι. Για να το καταλάβουμε δεν έχουμε παρά να δούμε πως διαμορφώνεται η μόδα στους εφήβους και ποιο ρόλο έπαιξαν, και παίζουν τα συγκροτήματα της ΡΟΚ μουσικής στην εμφάνισή τους, αλλά και στην διαμόρφωση της μόδας και των ιδεών.

Το να παρουσιάζει ο κύριος Πετρουλάκης το καλλιτέχνη, ξεκομμένο από την κοινωνία, ξεκομμένο από το κοινό του δυσκολεύομαι να το καταλάβω. Αυτά που γράφει εναντιώνονται σε βασικούς κοινωνιολογικούς μηχανισμούς μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η κοινωνική συνοχή. Η τέχνη πάντα αποτέλεσε ένα μηχανισμό κοινωνικής συνοχής.  Η τέχνη πάντα ήταν η προσπάθεια της αναπαράστασης της κοινωνίας με στόχο την συνειδητοποίηση πτυχών της πραγματικότητας που είναι "κρυμμένες". Η τέχνη πάντα ήταν και θα είναι μια διαδικασία που απευθυνόταν και απευθύνεται στην συλλογικότητα και όχι στην μοναχικότητα. 

Θα επιμείνω λοιπόν... ότι ο καλλιτέχνης δεν είναι κάποιος μόνος του και το κοινό μόνο του και ανάμεσά τους δεν υπάρχουν αλληλεπιδραστικές δυνάμεις. Αυτοί οι δύο αλληλεξαρτούνται και υπάρχουν μέσα από τον διάλογο που έχουν ανοίξει. Ο καλλιτέχνης λοιπόν σαν κοινωνικό ον είναι ιδεολογικά τοποθετημένος διότι το έργο του έρχεται να επιβεβαιώσει τα νοηματικά περιεχόμενα ιδεολογικών τοποθετήσεων της κοινωνίας και μέσα από αυτή την επιβεβαίωση παίρνει την θέση του στο συλλογικό γίγνεσθαι και αποκτά την φήμη του. Αν δεν υπήρχε αυτή η τοποθέτηση δεν θα συζητάγαμε για τέχνη.

Κερεντζής Λάμπρος

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα