Το ζευγάρι και η σημασία της Διάρκειας.





Το ζευγάρι

Οι οικογενειακές σχέσεις, ξεκινάνε, τουλάχιστον στην εποχή μας, με την ερωτική συνάντηση  δυο υποκειμένων τα οποία έρχονται σε επαφή και δημιουργούν μια διαπροσωπική σχέση. Όλες όμως οι ερωτικές σχέσεις δεν γίνονται ζευγάρι. Το ζευγάρι ξεκινά την ύπαρξή του όταν τα μέλη του σκέπτονται και υιοθετούν την ιδέα... ότι αποτελούν ζευγάρι. Όταν αμυδρά ξεκινά ένας, από κοινού σχεδιασμός, ο οποίος εκφράζει και αποτελεί μια συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση τόσο για αυτούς που συμμετέχουν σαν μέλη, όσο και αυτούς που βρίσκονται απ’ «έξω» και την παρατηρούν. Όταν αρχίζει να δημιουργείται το «έξω» και το «μέσα» της σχέσης.

 Το ζευγάρι εκφράζει την ανάγκη του υποκειμένου να ανήκει κάπου. Αποτελεί ένα θεσμοθετημένο χωρόχρονο που εισάγει το υποκείμενο σε μια κοινωνική ομάδα. Είναι ένας χώρος/χρόνος μιας περαιτέρω κοινωνικοποίησης. Το ζευγάρι, μετά από την οικογένεια καταγωγής, αποτελεί την περεταίρω εξέλιξη της κοινωνικοποίησης του υποκειμένου. Συγχρόνως όμως χρησιμεύει και σαν χώρος ηρεμίας και αναγκαίας «απομόνωσης».  Το ζευγάρι περιβάλλει τα μέλη του και τα προφυλάσσει προφυλάσσοντας τις διεργασίες της σχέσης. Κατασκευάζει τα νέα του σύνορα με τον έξω κόσμο. Το να είναι κανείς μέλος ενός ζευγαριού αποτελεί ένα καινούργιο κεφάλαιο στην προσωπική του ιστορία. Μέσα στους κόλπους του, αποκτά την δυνατότητα να «δει» διαφορετικά τον εαυτό του. Σαν μέλος ζευγαριού το υποκείμενο αποκτά την αίσθηση μιας νέας διάστασης στην σχέση του με την κοινωνία.

Το ζευγάρι δημιουργείται με ένα σκοπό κοινό, ο οποίος όμως μπορεί να μην αναφέρεται ξεκάθαρα αλλά αρχίζει να ξετυλίγει την παρουσία του σιγά, σιγά σαν προσδοκία . Φαίνεται ότι στην αρχή αποτελεί ένα κοινό, αλλά ανομολόγητο σχέδιο, στο οποίο το κάθε μέλος συμμετέχει.  Ο κοινός στόχος είναι αναζήτηση της ασφάλειας των μελών του μέσα από την δοκιμασία διατήρησης της διαφορετικότητας τους. Το Ζευγάρι κατασκευάζεται από αυτή ακριβώς την συναισθηματική εμπλοκή και αναζήτηση της. Αποτελεί τον τόπο αυτής της συναισθηματικής κατάθεσης του καθένα και ορίζεται σαν το σημείο επαφής τους.

Ο κοινός στόχος της κατασκευή του ζευγαριού ξέχωρα από την ερωτική έλξη, φαίνεται να είναι η αποφυγή της ανασφάλειας, με την αναζήτηση της αποδοχής από τον άλλον. Ο τρόπος με τον οποίο το κάθε μέλος εκφράζει αυτή την ανάγκη, το διαφοροποιεί από τον ή την σύντροφο του. Έτσι το ζευγάρι γίνεται ο τόπος μιας ψυχικής επαφής ο οποίος συνκατασκευάζεται από  την ετερότητα των υποκειμένων. Από την κατάθεση της ίδιας προσδοκίας όσο αφορά την ασφάλεια και την αποδοχή, αλλά με διαφορετικότητας προσέγγισης του κάθε μέλους, που το φέρνει πιο κοντά στον εαυτό του.

Η αναζήτηση της συναισθηματικής ασφάλειας που ψάχνει το κάθε μέλος μέσα στην σχέση, εκφράζει το βίωμα του στην οικογένεια καταγωγής του. Εκφράζει αυτό που έχει δεχτεί σαν προσφορά από την οικογένεια καταγωγής του και αυτό που μπορεί να προσφέρει. Έτσι οι προσδοκίες περιλαμβάνουν την προβολική διαδικασία του κάθε μέλους προς τον άλλο, η οποίες εξαρτώνται από με τις ανάγκες που έχουν διαμορφωθεί στην οικογένεια καταγωγής του. Ανάλογα την εκπλήρωση των προσδοκιών, το υποκείμενο αισθάνεται ασφάλεια, ή ανασφάλεια η οποία αναδεικνύει την σημαντικότητα της ύπαρξής της σχέσης για το ίδιο. Έτσι συναισθηματική επένδυση κυμαίνεται ανάλογα την προβαλλόμενη προσδοκία η οποία αποκρυσταλλώνει τις ανάγκες του υποκειμένου και το επίπεδο του άγχους που εμπεριέχουν. Κάπου στο βάθος, η αγχωτική ανάγκη του άλλου που διαπιστώνει το υποκείμενο, έχει σχέση με την στέρηση που έχει βιώσει. Η αντίληψη αυτού το προσωπικού γεγονότος βοηθάει στην κατανόηση του ίδιου του εαυτού, όσο και την κατανόηση της ανάγκης του άλλου.

Με άλλα λόγια, το ζευγάρι, ούτε λίγο, ούτε πολύ, αποτελεί το χώρο/χρόνο της συνάντησης του υποκειμένου  με τον άλλον. Η συνάντηση αυτή διαπερνά το είναι του περιλαμβάνοντας τόσο την σωματική, αισθητική, συναισθηματική διάστασή του όσο και την διανοητική, προσδίδοντας του την ευκαιρία να  διαπιστώσει τις ομοιότητες, ή όχι με τον άλλον που φανερώνει την συγκεκριμενοποίηση της δικής του διαφορετικής παρουσίας. Η ομοιότητα είναι αυτή που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια κοινή δράση ενώ η διαφορετικότητα τις προϋποθέσεις για την ατομική. Στο βαθμό που η διαφορετικότητα μπορεί και λειτουργεί σαν παράγοντας συγκρότησης του ζευγαριού, λειτουργεί σαν παράγοντας επιβεβαίωσης του υποκειμένου μέσα σε αυτό.

Η σχέση είναι ένα διαμεσολαβητικό όχημα που μεταφέρει τα μέλη της, προς δύο στοχεύσεις. Η πρώτη είναι η προσωπική στόχευση, θα λέγαμε, η οποία έχει να κάνει με την κατανόησης του ίδιου του εαυτού. Έχει να κάνει με την προσπάθεια πραγμάτωση του μέσα στο πλαίσιο του ζευγαριού. Έτσι τα μέλη της ενώ φαίνονται ενωμένα στην ουσία μέσα από αυτή την ένωση ψάχνουν ασυνείδητα να πραγματώσει το καθένα τον εαυτό του, μέσα από την ικανοποίηση των αναγκών του. Για να το πετύχουν όμως αυτό πρέπει να φροντίσουν την σχέση.  Η φροντίδα εκφράζει την δεύτερη στόχευση  της σχέσης, την διατήρηση του ζευγαριού. Η στόχευση αυτή θεωρείται κοινή και περιλαμβάνει την προσπάθεια επικοινωνίας, αποδοχής και προσέγγισής των μελλών της.

Η διαφορετικότητα λοιπόν κατασκευάζεται μέσα από την προσπάθεια της συλλογικότητας. Μόνο μέσα από αυτή  μπορεί να κτιστεί η ατομικότητα. Η σχέση λοιπόν αποτελεί μια συν-κατασκευή που χρησιμεύει και στους δύο, αλλά ο καθένας για δικό του στόχο που εμπεριέχει σαν κοινό στόχο, την διατήρηση της σχέσης. Έτσι η κατάσταση αυτή αποτελεί μια ανακάλυψη και για τα δύο μέλη, τόσο του ίδιου τους του εαυτού, όσο και του άλλου.

Η διάρκεια

Στην περίπτωση του ζευγαριού δεν έχουμε να κάνουμε με μια φαντασία ή ένα όνειρο. Έχουμε να κάνουμε με μια συνειδητή κατάσταση, με μια συναισθηματική εμπλοκή δύο προσώπων, η οποία στηρίζεται στην έλξη τόσο σε ερωτικό όσο και σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο. Το ψυχοκοινωνικό επίπεδο το εξετάσαμε λίγο παραπάνω. Στο ερωτικό τομέα το ζευγάρι οργανώνει την σεξουαλικότητα των μελών του διαμορφώνοντας την επιθυμία τους  να μείνει ο ένας μαζί με τον άλλον που σημαίνει και την διατήρηση της ικανοποίησης και της μονιμότητας της ασφάλεια από την λειτουργία του.  

Εάν ανατρέξουμε σε αυτό που έλεγε ο Φρόιντ, ότι «το αντικείμενο δεν βρίσκεται αλλά ξαναβρίσκεται», δηλαδή η αναζήτηση του αντικείμενου της αγάπης, έχει να κάνει με μια επανεύρεση της αγάπης παρά με μια ανακάλυψή της. Και εάν σκεφτούμε την σεξουαλικότητα η οποία, στην παιδική ηλικία υπήρξε με μια μορφή καταπιεσμένη από τα απαγορεύεται, ή την σεξουαλικότητα της εφηβείας όπου προσεγγίστηκε από το έφηβο χωρίς μια αίσθηση της συνέχειας, το αντικείμενο της ικανοποίησης δεν παρείχε την δυνατότητα επεξεργασίας των συναισθημάτων, διότι δεν πρόσφερε την ασφάλεια της συνέχειας.

Το ζευγάρι είναι εκείνο που έρχεται να προβάλει το χαρακτηριστικό της διάρκειας το οποίο εισάγει καινούργια χαρακτηριστικά όσο αναφορά το αντικείμενο της ικανοποίησης. Η διάρκεια της σχέσης  προσδίδει μια σιγουριά στο υποκείμενο. Προσφέρει την δυνατότητα  να προβάλει το «εσωτερικευμένο αντικείμενο», που για την ψυχανάλυση έχει να κάνει με την πρωταρχική σχέση με την μητέρα, στο, ή στη σύντροφο. Η παρουσία του άλλου και η αναγνώρισης της έλξης προς αυτόν, εισάγει το υποκείμενο σ’ ένα προτσές αλλαγής του αρχικά «εσωτερικευμένου αντικειμένου» που όπως αναφέραμε, ήταν η μητέρα.

Η συνάντηση του «εσωτερικού αντικειμένου» με το εξωτερικό, βοηθά το υποκείμενο να αναγνωρίσει τις διαφορές και να μπει στην διαδικασία της αντικατάστασης του αρχικού αντικείμενου. Δηλαδή διαφοροποιεί την σχέση κάθε μέλους με το «εσωτερικευμένο αντικείμενο» και επιτρέπει την συνεργασία των συντρόφων στην κατασκευή κάτι καινούργιου. Η συνεργασία των συντρόφων απομακρύνει το υποκείμενο από την παλιά του κατάσταση και στάση και τον οδηγεί σε μια καινούργια, όπου από μια καινούργια θέση ορίζει και καθορίζει το ερωτικό αντικείμενο τόσο σαν «εσωτερικό» όσο και σαν εξωτερικό. 

Αυτή η απομάκρυνση και η κατασκευή του καινούργιου γίνεται πάνω στα ερείπια του παλιού που είναι χωρισμός από τους γονείς και η πλήρης απομάκρυνση από την μητέρα. Έτσι το ζευγάρι σαν εργαστήριο συνάντησης του εσωτερικού και εξωτερικού αντικειμένου, οδηγεί στην ωρίμανση μέσα από την αναγνώριση του άλλου, σαν άλλου και του εαυτού σαν διαφορετικού. Γι αυτό το λόγο το ζευγάρι δεν αποτελεί μόνο μια συνκατασκευή σε εξωτερικό όσο και «εσωτερικό» επίπεδο.

Η σεξουαλικότητα διαφοροποιεί την σχέση από τις σχέσεις στην οικογένεια καταγωγής. Η σεξουαλικότητα του ζευγαριού απομακρύνει το υποκείμενο από την παιδικότητα του. Η έλλειψή της το παλινδρομεί σε παλαιότερα στάδια ανάπτυξή του.  Δηλαδή η σεξουαλική ικανοποίηση, η ένωση των σωμάτων, η τρυφερότητα της επαφής πυροδοτεί μια  ψυχική λειτουργία επαναπροσδιορισμού των σωματικών αλλά και συναισθηματικών ορίων που ορίζουν την ταυτότητας του υποκειμένου. 

Στην ερωτική σχέση, το σώμα του άλλου έρχεται να ενωθεί με αυτό του υποκειμένου αποτελώντας ένα ερωτικό αντικείμενο που διαμορφώνεται και επαναπροσδιορίζεται σαν τέτοιο. Μέσα από αυτό τον επαναπροσδιορισμό το υποκείμενο βρίσκει την έκτασή του, τόσο σαν σώμα που ποθείται όσο και σαν σώμα που ποθεί. Επίσης καθορίζει την διαφορετικότητα του διότι σαν ερωτικό αντικείμενο για τον άλλον ανακαλύπτει και συγκροτεί την «έκταση» της ύπαρξής του, που αποτελεί στοιχείο της συγκρότησης της ταυτότητας του.

Η συγκρότηση αυτή σαν βάση της έχει την απόλαυση. Ενώ η επιθυμία της απόλαυσης είναι αυτή που αποζητά την επαφή και την ένωση με τον άλλον, η επιβεβαίωσή της γίνεται επιστέγασμα της διαφορετικότητας από αυτόν μέσα από την ένωση μαζί του. Έπειτα η απόλαυση πάντα ήταν ενοχοποιημένη και σαν λέξη αλλά και σαν αίσθηση. Πάντα επικρατούσε μια ταραχή της επιθυμίας και μια ενσωματωμένη κοινωνικά άρνηση της αποδοχής της, της πραγμάτωσής της. Το ζευγάρι  και αργότερα ο γάμος ερχόταν να προασπίσουν την επιθυμία της απόλαυσης, προσφέροντας της μια κατεύθυνση και μια «νομιμότητα», προσφέροντάς της μια διάρκεια. Έτσι η διάρκεια αποτελεί απαραίτητο παράγοντα για να επιτευχθούν τα παραπάνω. 

Η εξασφάλιση της συνέχειας της ερωτικής πράξης «μέσα» στην σχέση ενισχύει την εσωτερική ασφάλεια του υποκειμένου και ενδυναμώνει την ταυτότητά του. Το ζευγάρι λοιπόν σαν οριοθετημένο χωρόχρονος, προσφέρει την προστασία και την συνέχεια της απόλαυσης των μελών, όχι μόνο σε σεξουαλικό επίπεδο, αλλά σε ερωτικό το οποίο περιέχει την απόλαυση της καθημερινότητας με την έννοια της αποδοχής του εαυτού σαν « εσωτερικευμένο αντικείμενο» για τον άλλον και της αγάπης  προς αυτόν, η οποία στοχεύει στην διάρκεια ύπαρξή του και το αντίθετο. Δηλαδή, η διάρκεια της ύπαρξή του εξαρτάται από την απόλαυση που προσφέρει στα μελών του.

Κερεντζής Λάμπρος

Πίνακας: Ron Hicks


Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα