Η Παιδαγωγική σχέση
Το σχολείο 1
Εκπαίδευση. Η εφαρμογή των μέσων εκείνων που εξασφαλίζουν την εκπαίδευση και την ανάπτυξη της ανθρώπινης ύπαρξης
Σχέση ( μεταξύ προσώπων) Χώρος εξάρτησης και αλληλεπίδρασης
(Dictionnaire Robert)
Η αγωγήΟ χώρος του σχολείου, αυτός του όπου συντελείται το έργο της Παιδαγωγικής Παιδαγωγώ λοιπόν σημαίνει εκπαιδεύω, μορφώνω, καταρτίζω, αλλά και επιμελούμαι προσέχω και νοιάζομαι. Δηλαδή η παιδαγωγική επιστήμη αναφέρεται και στην μόρφωση και εκπαίδευση του ατόμου, αλλά και στην παιδεία του που σημαίνει την διαμόρφωση της προσωπικότητας και της κοινωνικής του στάσης. Έτσι λοιπόν η άσκηση της παιδαγωγικής λειτουργίας αποτελεί τον βασικό παράγοντα λειτουργίας του εκπαιδευτηρίου, είτε αυτό είναι σχολείο, γυμνάσιο, η , λύκειο. Ο όρος Παιδαγωγώ είναι σύνθετη λέξη από το αρχαίο ρήμα άγω που σημαίνει οδηγώ, και τον παίδα, το παιδί. Άρα παιδαγωγώ σημαίνει οδηγώ το παιδί. Ο Σημερινός εκπαιδευτικός λοιπόν, πρέπει να ασκεί σήμερα, είτε το θέλει , είτε όχι δύο λειτουργίες,και της μόρφωσης αλλά και της διαμόρφωσης της συνείδησης του μαθητή. Πρέπει να ασχολείται με το γνωστικό όσο και το συναισθηματικό κομμάτι της λειτουργίας του. Με το μορφωτικό αλά και το κομμάτι της αγωγής Στην ουσία η λειτουργία του δεν παύει ποτέ να είναι μια παιδαγωγική λειτουργία, και ο ρόλος του καθαρά παιδαγωγικός, σε κάθε εκδήλωσή του, στο χώρο του σχολείου
Η σχέση
Η σχέση ενήλικου ανήλικου είναι πάντα μια παιδαγωγική σχέση. Η παιδαγωγική σχέση αποτελεί το μέσον αλλά και το στόχο της εκπαίδευσης.
Ως παιδαγωγικό μέσο,
διότι μέσα από αυτή μπορεί να λειτουργήσει η μετάδοση γνώσεων και στάσεων στην ζωή.
Και ως παιδαγωγικός στόχος
διότι η δημιουργία σχέσεων με διάρκεια και συνέπεια επιδρά στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του μαθητή και τον βοηθά να βρει την θέση του μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
Η παιδαγωγική σχέση, δηλαδή συναισθηματική εμπλοκή του παιδιού και του εφήβου/ έφηβης μέσα σε αυτή, αποτελεί το πύρινα της κοινωνικοποίησης. Με αυτά τα χαρακτηριστικά η παιδαγωγική σχέση είναι ένας αναμφισβήτητα, σημαντικός στόχος, η επίτευξη του οποίου διευκολύνει την μετάδοση των γνώσεων και την επιτυχία των υπόλοιπων παιδαγωγικών στόχων. Στη σχέση ενηλίκου/ ανήλικου εκπροσωπεί την ολότητα των αλληλεπιδράσεων, δηλαδή αντιπροσωπεύει την βιωματική πλευρά της σχέσης, η οποία δεν αναφέρεται σε ένα απομονωμένο χαρακτηριστικό του ατόμου, όπως ο βαθμός αντίληψη, η ο βαθμός εξυπνάδας του, αλλά στο σύνολο των βιολογικών οργανικών, νοητικών, ψυχολογικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών που καταθέτει το άτομο και με τα οποία λειτουργεί μέσα σε αυτήν και κατ’ επέκταση μέσα στο κοινωνικό παιχνίδι, δηλαδή την κοινωνία. Αυτό ισχύει τόσο για το μαθητή όσο και για τον καθηγητή. Η παιδαγωγική σχέση είναι η «πράξη» του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι η στιγμή όπου συναντιούνται το άτομο και το παιδαγωγικό σύστημα με εκπρόσωπο τον καθηγητή. Είναι η στιγμή της μετάδοσης μέσα από την σχέση, όλων εκείνων των χαρακτηριστικών που χρειάζεται το άτομο σαν προσόντα στην κοινωνικοποίησή του. Δηλαδή δια μέσου της παιδαγωγικής σχέσης, ο καθηγητής συνοδεύει, βοηθάει και καθοδηγεί το άτομο προς ένα νέο συσχετισμό, με το περιβάλλον, σε μια καινούργια σχέση με την κοινωνία αλλά και με τον εαυτό του.
Βασικός στόχος της παιδαγωγικής σχέσης είναι η αυτονομία του ατόμου Η αυτονομία σημαίνει την «ανάληψη» του εαυτού του. Αναλαμβάνω, σημαίνει σηκώνω στα χέρια τον εαυτό μου, ανταποκρίνομαι στις υποχρεώσεις μου. Άρα ο τελικός στόχος μιας κοινωνίας αλλά και ενός εκπαιδευτικού συστήματος, είναι η προσφορά προς τους πολίτες/ μαθητές μέσα από τα μέσα τα οποία παρέχει για την ανάπτυξη της δυνατότητας αυτονόμησης τους. Όσο πιο αυτόνομο είναι το άτομο τόσο πιο κοινωνικοποιημένο είναι. Κοινωνικοποίηση σημαίνει την δημιουργία σχέσεων με το κοινωνικό περιβάλλον, βασισμένες στην ισότητα και την αυτονομία, δηλαδή στην δυνατότητα του ατόμου να αυτοκαθορίζεται και ενεργεί αυτόνομα στην σχέση του με την κοινωνία.
Η Παιδαγωγική σχέση είναι, όπως είπαμε σχέση ανήλικου/ ενήλικα, που στην περίπτωσή μας την απαρτίζουν ο καθηγητής και ο μαθητής. Ο καθηγητής σε αυτή την σχέση, είναι ο βασικός μεταφορέας του παιδαγωγικού έργου. Η θέση του δίπλα στον έφηβο/ έφηβη του προσφέρει την ιδιαιτερότητα και μεγάλη υπευθυνότητα να είναι αυτός ο οποίος παράγει και καθορίζει την παιδαγωγική σχέση. Από αυτόν παίρνει μορφή η σχέση. Ο ρόλος του παιδαγωγού κτίζεται γύρω από την ικανότητα του να αναλάβει τον ρόλο του ενήλικα. Δηλαδή γύρω από τον τρόπο μα το οποίο αναλαμβάνει τον εαυτό του. Αυτό δηλώνει, ότι για να μπορέσει ο καθηγητής να οδηγήσει τον μαθητή, μέσω της παιδαγωγικής σχέσης, στην αυτονομία πρέπει ο ίδιος πρώτα να έχει επιτύχει αυτό το στόχο. Διότι τότε μόνο μπορεί να αναλάβει με επιτυχία μια κοινωνική κατάσταση σαν και αυτή. Για να μπορέσει αυτό πρέπει να επιστρατεύσει όλο του το είναι, δηλαδή να συμμετέχει ολοκληρωτικά μέσα στην σχέση. Αυτό τον οδηγεί σε συνεχή αλληλεπίδραση η οποία λειτουργεί και για τον ίδιο με όρους εκπαίδευσης και αλλαγής του ίδιου. Έτσι και ο καθηγητής είναι εκτεθειμένος μέσα στην παιδαγωγική σχέση. Αποτελεί και για αυτόν χώρο εκπαίδευσης, αυτό-εκπαίδευσης θα λέγαμε καλύτερα. « Η εκπαίδευση είναι αναγκαστικά και αυτό-εκπαίδευση, χωρίς αυτή, η εκπαίδευση θα είχε την μορφή της καταστολής».1 Έτσι λοιπόν ο εκπαιδευτικός κατά την διάρκεια της άσκηση της παιδαγωγικής σχέσης, ασκείται και ο ίδιος, και δοκιμάζεται όσον αφορά την σχέση με τον εαυτό του. Έτσι λοιπόν όπως για τον μαθητή έτσι και για τον καθηγητή, η παιδαγωγική σχέση, κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην περαιτέρω προσωπική εξέλιξη και ωρίμανση του. Ο καθηγητής μέσα στην παιδαγωγική σχέση είναι αναγκασμένος να ανακαλύπτει καινούργια μέσα για να μπορεί να καθορίσει την εξέλιξη του άλλου, πράγμα που τον οδηγεί να εξελίσσεται και ο ίδιος όσον αφορά την γνώση του εαυτού του.
Η παιδαγωγική σχέση είναι ο χώρο - χρόνος της γνώσης του εαυτού και της αποδοχής τόσο για τον καθηγητή όσο και για τον μαθητή. Αυτή η γνώση δεν πραγματοποιείται παρά μόνο με την ψυχή του καθηγητή, με την αγάπη, δηλαδή την συμπάθεια. «Για να υπάρξει αυτή, πρέπει να υπάρξει κατά αρχάς η συμπάθεια, η αγάπη για τον εαυτό όχι σαν μια ναρκισσιστική λειτουργία αλλά σαν μια αποδοχή του εαυτού σαν πρόσωπο σε κατάσταση μάθησης, μάθησης απέναντι στην ζωή. Ο καθηγητής μπορεί λοιπόν να θεωρήσει τον μαθητή, σαν αυτόν ο οποίος του παρέχει την ευκαιρία να ζήσει ο ίδιος την προσωπική του εξέλιξη και να ανακαλύψει τους προσωπικούς τρόπους έκφρασης μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα.»2 ο φόβος της αποτυχίας
Η Θέση του καθηγητή, λοιπόν μέσα στην παιδαγωγική σχέση είναι καταλυτική όχι μόνο για τον μαθητή αλλά και για τον καθηγητή τον ίδιο. Πραγματικότητα που λίγοι καθηγητές γνωρίζουν, δηλαδή δεν γνωρίζουν πως η παιδαγωγική σχέση, η σχέση με τον μαθητή καθορίζεται από την αμοιβαιότητα συμπεριφορών όπου η αλληλεξάρτηση είναι το βασικό της στοιχείο. Δηλαδή δεν είναι μόνο οι καθηγητές οι οποίοι επηρεάζουν το μαθητή αλλά και ο μαθητής επηρεάζει τον καθηγητή.
Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με μια διαλεκτική σχέση. Αυτή η διαλεκτική εκφράζεται σε καθημερινή βάση και αποτελεί το βασικό περιεχόμενο στην ζωή του μαθητή, του καθηγητή και γενικά της εκπαίδευσης και του εκπαιδευτικού συστήματος.
1 αναφορά Jaque Ardoino Propos actuel sur l education Gauther Villqrd 1978
2 G Gendrau Action psychoeducatives : Fleurus 1990
Σχόλια