Τα όρια
κοινωνικοποίηση 12
Το θέμα των ορίων είναι ένα βασικό θέμα για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου. Οι γονείς έρχονται να θέσουν κάποια όρια, η εκμάθηση των οποίων αποτελεί βασικό παράγοντα επιβίωσης του παιδιού, τόσο σε οργανικό όσο και σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο. Βασικά τα όρια οριοθετούν τον χώρο και τον χρόνο της ανάπτυξης αποτελώντας τα σημεία αναφοράς απαραίτητα, μέσα στα οποία το παιδί καλείται να κτίσει την προσωπικότητα του, την ταυτότητα του.
Τα όρια αποτελούν από την μια εμπόδια και από την άλλη ασφαλή όρια.
Από την μια το παιδί θέλει να τα παραβιάσει και από την άλλη έχει ανάγκη από την προστασία τους. Η σύγκρουση μαζί τους δεν είναι παρά η δοκιμασία των ορίων καθώς και δοκιμασία του ίδιου τους εαυτού. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε να κάνουμε με ένα “παιχνίδι” θα λέγαμε, όπου το παιδί δοκιμάζει την αντοχή τους, η οποία για το ίδιο είναι πολύ σημαντική διότι η αντοχή των ορίων, δηλαδή η σταθερότητα των γονέων μπορεί σε ένα επίπεδο να στεναχωρεί το παιδί διότι δεν έγινε το “δικό του”, αλλά αυτή η σταθερότητα το καθιστά πιο ασφαλή, γνωρίζοντας ότι αυτά τα όρια το προστατεύουν από ένα εξωτερικό κόσμο ο οποίος μπορεί να είναι απειλητικός, εχθρικός. Η σταθερότητα και η αποφασιστικότητα του γονέα σε αυτό το θέμα, βοηθάει το παιδί να γίνει αποφασιστικό και το ίδιο και του δίνει την δυνατότητα να αναπτυχθεί με σιγουριά.
Τα όρια δεν σημαίνουν απαγόρευση
Βέβαια η έννοια των ορίων δεν πρέπει να ταυτίζεται οπωσδήποτε με την απαγόρευση. Όπως δεν πρέπει να ταυτίζεται μόνο με μια διεργασία η οποία απευθύνεται προς το παιδί. Τα φυσικά όρια των ενηλίκων περικλείονται στην εκάστοτε συμπεριφορά τους. Δηλαδή τα όρια είναι ορατά από την παρατήρηση της συμπεριφοράς των ενηλίκων, από την σχέση που αναπτύσσουν σαν ζευγάρι, από την σχέση τους με τους άλλους ενήλικες. Τα παιδιά, όπως έχουμε πει, παρατηρούν επεξεργάζονται, εσωτερικεύουν και μιμούνται αυτά που συμβαίνουν στο περιβάλλον τους. Με αυτόν τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν παρατηρώντας και άλλες καταστάσεις οι οποίες δεν έχουν σχέση κατευθείαν με τους γονείς, αλλά με άλλα πρόσωπα τα οποία τα περιβάλλουν, όπως πρόσωπα της ευρύτερης οικογένειας, φίλοι, ακόμα και ταινίες, σποτ τηλεοπτικά, κ.λ.π
Με αυτό τον τρόπο, πριν ακόμα οι γονείς αναφερθούν σε αυτά και τους συμβουλεύσουν στο πως πρέπει να συμπεριφερθούν σε μια δεδομένη κατάσταση, τα παιδιά μπορεί να γνωρίζουν μέσα από την παρατήρηση που έχουν κάνει, τον τρόπο που οι γονείς οι ίδιοι έχουν αντιδράσει σε συγκεκριμένη κατάσταση.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι το θέμα των ορίων έχει άμεση σχέση με το πως οι γονείς αντιλαμβάνονται τα όρια για τον εαυτό τους.
Ο τρόπος που οι γονείς αντιμετωπίζουν τα όρια, καθορίζει τον τρόπο με τον οποίον τα παιδιά τους θα ανταποκριθούν σε αυτά Τα όρια αποτελούν για τους γονείς, όπως και για το παιδί συνεχώς διαπραγματευτικούς παράγοντες με τον κόσμο.
Τα όρια αλλάζουν
Τα όρια αποτελούν πάντα το βασικό πλαίσιο επικοινωνίας του παιδιού με την οικογένεια σε διαφορετικά στάδια της ανάπτυξή τους. Για αυτό τον λόγο τα όρια αλλάζουν την μορφή τους σύμφωνα με τα διάφορα στάδια ανάπτυξης του παιδιού. Διαφορετικής μορφής όρια μπορούμε να θέσουμε σε ένα παιδί και διαφορετικά σε έναν έφηβο.
Αυτή η κατάσταση απαιτεί από τους γονείς να είναι ικανοί να αλλάζουν και να προσαρμόζονται στις απαιτήσεις των διαφορετικών σταδίων ανάπτυξης του παιδιού.
Πράγμα που απαιτεί από τους ίδιους την δυνατότητα αυτής της αλλαγής σαν προσωπικό στοιχείο της ταυτότητα τους. Γονείς άκαμπτοι, αυστηροί και απαιτητικοί, οι οποίοι δεν αντιλαμβάνονται, ή δεν θέλουν να αντιληφθούν τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στα παιδιά τους, κινδυνεύουν να εφαρμόσουν μια διαπαιδαγώγηση η οποία ίσως να μην επιτρέψει στα παιδιά να δοκιμάσουν τον εαυτό τους σε καινούργιες κοινωνικές καταστάσεις, εφαρμόζοντας οικογενειακά όρια τα οποία απευθύνονται σε παλαιότερα αναπτυξιακά στάδια του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση η συμπεριφορά των γονέων χαρακτηρίζεται από έναν υπέρ- προστατευτισμό ο οποίος μπορεί να εκφράζεται με μια αυταρχική συμπεριφορά, η οποία δεν επιτρέπει στο παιδί την “δοκιμή και πλάνη”, δηλαδή δεν του επιτρέπει να δοκιμάσει , όπως είπα, τον εαυτού μέσα από την πράξη και μέσα από αυτή να αποκομίσει μια εμπειρία προσωπική πάνω στην οποία θα κτήση την προσωπικότητα του Σε αυτή την περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια αυταρχική διαπαιδαγώγηση
Ή αντιθέτως μπορεί οι γονείς να μην θέσουν κανένα όριο, παρεξηγώντας την έννοια της ελευθερίας. Σε αυτή την περίπτωση η “ελευθερία” μπορεί από να εκληφθεί από τα παιδιά σαν αδιαφορία, σαν έλλειψη ενδιαφέροντος για αυτά και την σημαντικότητα που έχουν για τους γονείς τους. Η κατάσταση αυτή μπορεί να δημιουργήσει μια γενικευμένη ανασφάλεια στο παιδί το οποίο θα είναι αναγκασμένο να στηριχθεί στον εαυτό του ή να αναζητήσει διαφορετικού είδους στηρίγματα, τα οποία θα εκφράζουν πάντα την ανάγκη του να οριοθετηθεί, δηλαδή να γίνει σημαντικό για κάποιο άλλον, με κίνδυνο να δημιουργεί πάντα σχέσεις εξάρτησης με άλλα πρόσωπα ή καταστάσεις. Αυτή η μορφή διαπαιδαγώγησης θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε αδιάφορη.
Εκείνη η διαπαιδαγώγηση η οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει τα όρια με μέτρο είναι η δημοκρατική διαπαιδαγώγηση, όπου αποδέχεται το παιδί σαν βασικό συντελεστή στην διαμόρφωση της διαπαιδαγώγησης του.
Σε αυτή την περίπτωση,
η επικοινωνία, ή συμμετοχή, η κατανόηση προσφέρουν στο παιδί την δυνατότητα να εκφραστεί είτε θετικά, είτε αρνητικά μέσα στην οικογένεια, κάνοντας το να αισθάνεται σημαντικό για τους γονείς του, πράγμα που μεταφράζεται σαν σημαντικότητα για τον ίδιο του τον εαυτό .
Σχόλια