Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

(Άρθρο στην εφημ. ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ, αρ. φυλ. 2, Μάρτιος 2004)

Τα αυτονόητα:
Υπάρχουν διαφορές:
.- Στην νοηματοδότηση της ύπαρξης
.- Στις αντιδράσεις
.- Στις επιλογές
.- Στις αξίες
.- Στις εκτιμήσεις
.- Στους χαρακτήρες
.- Στα ήθη
.- Στα συμπλέγματα
.- Στα πάθη
.- Στην αισθητική
.- Στον προσδιορισμό των λόγων – νοημάτων
.- Στην αυτοδιάθεση
.- Στις ικανότητες – δεξιότητες
.- Στα ενδιαφέροντα
.- Στον τρόπο ζωής … … …
Τελικά, υπάρχουν τα πρόσωπα!
Υπάρχουν κοινωνίες:
Συμβίωση
Συνύπαρξη
Επικοινωνία
Συνεργασία
Ανταγωνισμός
Αλληλεγγύη
Διαλεκτική
Εκμετάλλευση
Κατανόηση
Ανοχή
Μίσος – Αγάπη
Ρυθμιστικοί κανόνες
Νόμοι
Ασφάλεια … … …
Τελικά, μάζα – αγέλη ή κοινωνία προσώπων;
Πρόσωπα :
Μοναδικά - Ανεπανάληπτα - Αυτεξούσια - Διαφορετικά - Πραγματώνονται μόνο σε σχέση .-
Κοινωνία :
Οργανισμός συνειδητών μελών - Δεν είναι η αγέλη - Δεν είναι η μάζα - Δεν είναι ο όχλος .-
Το πρόβλημα :
Πώς γίνεται πρόσωπα αυτεξούσια, ελεύθερα, διαφορετικά, ιδιαίτερα, να κάνουν κοινωνία, δηλαδή συνειδητά συμφωνημένη σχέση, χωρίς να παύσουν να είναι πρόσωπα, χωρίς να αυτοκαταργούνται με τον αναγκαίο αυτοπεριορισμό;
Πώς μπορούν να συλλειτουργούν συμβιβασμός και δικαίωμα αυτοδιάθεσης;
Πώς γίνεται το δικαίωμα στη διαφορά να μη καταστρέφει την συνοχή της κοινότητας;
Πώς γίνεται να συνυπάρχουν Ελευθερία και Νόμος;
Απάντηση :
Από τη στιγμή που οι έννοιες ελευθερία και νόμος δεν είναι έννοιες αντίθετες ούτε αλληλοαναιρούμενες γίνεται να συνυπάρχουν και μάλιστα η δεύτερη προϋποθέτει την πρώτη: Η ελευθερία φέρνει τα όρια – νόμους! Ελευθερία, δηλαδή, ελεύθω + όρια = έλευση ορίων, οριοθέτηση, νομοθεσία!
΄Όμως το πρόβλημα θα παραμένει, εφόσον τίθενται τα όρια – νόμοι αφ’ υψηλού, από πάνω προς τα κάτω, από τον ισχυρό προς τον αδύναμο, με ιδιοτέλεια και σκοπιμότητες, από την εξουσία προς τους υπηκόους. Τα όρια – νόμοι ναι μεν είναι ΄΄φυσικά΄΄ επακόλουθα και κοινωνικά απαραίτητα, μόνο όμως όταν λαμβάνεται υπόψη η ανθρώπινη φύση, η λειτουργία του ανθρώπινου γίγνεσθαι, η οντολογία του ανθρώπινου προσώπου και βέβαια η διαφορετικότητα. Έτσι, το πρόβλημα δεν είναι αυτός καθ’ εαυτός ο Νόμος, αλλά ο ΄΄παρά φύσιν Νόμος΄΄, αυτός που παραβλέπει τον όντως άνθρωπο, αυτός που στερείται ανθρωπιάς!
Πολύ καλά, ικανοποιητικά, ο Ανθρωπισμός έχει προσδιορίσει την ανθρώπινη φύση, έχει νοηματοδοτήσει τις έννοιες ισονομία, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια, αυτοδιάθεση, αυτοπροσδιορισμός. Βέβαια, υπάρχουν και τα ανθρώπινα πάθη συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση, άλλα από αυτά δημιουργικά, ζωογόνα, και άλλα καταστροφικά. Και ως καταστροφικά θεωρούνται, σε τελευταία ανάλυση, αυτά που εκπορεύονται από μια νοοτροπία και ένα θεωρητικό υπόβαθρο, τέτοιο, που ΄΄απανθρωποποιούν΄΄ τον άνθρωπο (sic), που καταργούν ΄΄την ανθρωπιά του ανθρώπου΄΄, που απαξιώνουν το πρόσωπο! Επομένως ο Νόμος που ΄΄νομιμοποιεί΄΄ αυτά τα καταστροφικά πάθη και τα συμπλέγματα (=αυτά, που μπλοκάρουν την λειτουργία της ανθρωπιάς), αυτός ο Νόμος πραγματικά βρίσκεται σε αντιδιαστολή με το ανθρώπινο είναι, με το αυτεξούσιο, με την ελευθερία. Και αυτός ο νόμος δε μπορεί παρά να εκφράζει μια φασιστική στάση, αφού ο φασισμός «αναπτύσσεται και αναζητεί τη συγκατάθεση εκμεταλλευόμενος και επιδεινώνοντας το φυσικό φόβο απέναντι στη διαφορετικότητα», (Ουμπέρτο Έκο), και άρα ο φασισμός δε μπορεί να διαχειριστεί την διαφορετικότητα. Οπότε ζητούμενο είναι πλέον η καλλιέργεια και ανάπτυξη ενός κοινωνικού και πολιτικού Ήθους τέτοιου, που να διαφυλάσσει το πρόσωπο, να του συμπαραστέκεται στο να κατορθώσει την ανθρωπιά του, που να καταξιώνεται μέσα από τη διαχείριση του αυτεξούσιου!
Όμως, υπάρχει και το ερώτημα, πώς γίνεται η διαφορετικότητα να μη διασπά τη συνοχή της κοινωνίας, να μη δημιουργεί πρόβλημα στην πραγμάτωση των σκοπών και στη διατήρηση εκείνων των βασικών ηθικών - πολιτισμικών αρχών, που είναι κυρίαρχες και αποδεκτές στη συγκεκριμένη θεσμισμένη κοινωνία; Όταν οι περισσότεροι έχουν αποδεχτεί συγκεκριμένους σκοπούς -λόγους, συγκεκριμένα νοήματα – ήθη, συγκεκριμένες συμπεριφορές - αξίες – αρχές, δεν είναι ευνόητο, ότι αυτός που διαφοροποιείται σε όλα αυτά, λειτουργεί όντως διασπαστικά – καταστροφικά στην κοινωνική συνοχή, στην ενωτική και ομόψυχη εικόνα της κοινωνίας;
Με μια πρώτη ματιά φαίνεται ότι θα πρέπει να δοθεί καταφατική απάντηση:
Ναι, δεν μπορεί να συνυπάρχει η κοινωνική συνοχή με την διαφορετικότητα! Επομένως, αφού η κοινωνία δεν πρόκειται να πάψει να υφίσταται, θα πρέπει να πάψουν να υφίστανται οι διαφορετικότητες! Και είναι πολύ φυσική η επιθετική αντίδραση της κοινωνίας απέναντι στις λογής – λογής διαφορετικότητες, αφού θα πρέπει να ερμηνευθεί αυτή η αντίδραση ως άμυνα, ως άρνηση να συναινέσει στην αυτοκατάργησή της! Είναι όμως έτσι;
Κατ’ αρχήν, αν αφανίζονταν οι διαφορετικότητες, οι κοινωνίες θα ήταν καταδικασμένες σε μιαν αβάσταχτη και θανατερή στασιμότητα:

Το διαφορετικό λειτουργεί ως καταλύτης, ως μαγιά για τις κοινωνικές ζυμώσεις, για την πρόοδο και την ανάπτυξη, τόσο την πνευματική – πολιτισμική όσο και την υλική – οικονομική!

Μόλις που πρέπει να το πούμε, ότι το διαφορετικό είναι ο άλλος πόλος, ο απαραίτητος για να εκδηλωθεί η Λειτουργική Διαλεκτική, αυτή που καταξιώνει και δίνει ουσία και υπόσταση στις συγκρούσεις και τις αντιθέσεις, καθώς τις καθιστά κύριο παράγοντα στη σύσταση της ύπαρξης, του κόσμου όλου! Αν δεν υπάρξει κατάθεση του διαφορετικού, της διαφορετικής άποψης, της άλλης στάσης, αν όλα είναι όμοια, δεν πρόκειται να υπάρξει δημιουργία, δεν πρόκειται ποτέ να γεννηθεί το νέο, αφού το νέο έτσι και αλλιώς είναι διαφορετικό από το παλιό και για να γεννηθεί χρειάζεται απαραίτητα το διαφορετικό.

Τα όμοια δεν μπορούν να γεννήσουν τίποτα, μόνο να επαναλαμβάνονται βαρετά με μίαν ανία μέχρι θανάτου!

Ό,τι υπάρχει, υπάρχει επειδή συναντιούνται τα αντίθετα, τα διαφορετικά, επειδή λειτουργεί η Διαλεκτική, αυτή που διαχειρίζεται την ενέργεια και ζωοποιεί και καθιστά ζωντανή την ουσία των όντων. Χωρίς αυτήν τα πάντα θα ήσαν ανενεργά, άπνοα, νεκρή φύση, αφού η ενέργεια σ’ αυτόν τον κόσμο εκδηλώνεται μόνο κατά την συνάντηση των αντιθέτων – διαφορετικών, εκδηλώνεται διαλεκτικά.
Είναι όμως και το θέμα των αρχών της κάθε κοινωνίας, της ποιότητας του πολιτισμικού της υπόβαθρου : Υπάρχουν, άραγε, τέτοιες αρχές, τέτοια ήθη, τέτοιοι λόγοι, που, εφόσον θα συνιστούσαν το πνευματικό υπόβαθρο σε μια κοινωνία, θα την καθιστούσαν κατάλληλο κήπο όπου θα μπορούσαν να ανθίσουν όλα τα λουλούδια; Λένε κάποιοι ότι η πραγματικά δημοκρατική κοινωνία είναι σα μια κουρελού, (Κ. Ζουράρις), πολύχρωμη και παρδαλή. Υπάρχουν τα πάντα, δεν πνίγονται ούτε καταπιέζονται, ώστε να αφομοιωθούν, τα διαφορετικά. Η αντιπαράθεση των αντιθέτων, των εναντίων, είναι ισότιμη και ισόκυρη. Μόνη η πειθώ είναι αυτή που θα μπορεί να οδηγήσει είτε στη σύνθεσή των διαφορετικών είτε στην επικράτηση του ορθότερου, με ελεύθερη τη συμφωνία και συναίνεση.

Επομένως, είναι αυτονόητο, ότι μια κοινωνία, της οποίας η πολιτισμική ατμόσφαιρα διαπνέεται από τις βασικές ανθρωπιστικές αρχές της ισοτιμίας, της ισονομίας, της ελευθερίας της έκφρασης, του αυτοπροσδιορισμού, της αυτοδιάθεσης είναι η κοινωνία που ανέχεται, που μπορεί να διαχειρισθεί την διαφορετικότητα, αυτήν που καταξιώνει την ανθρώπινη ύπαρξη, το ανθρώπινο πρόσωπο.-