Michel Foucault

 
  1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ


      Καθώς το βλέμμα της εξουσίας απλώνεται ταχύτατα και διεισδυτικά, τόσο σε έκταση όσο και σε βάθος με το πέρασμα του χρόνου, η ανάγνωση και κατανόηση των θέσεων του Foucault πάνω στις εξουσιαστικές δομές, την ιστορία και την ανάδυση των υποκειμένων τους, αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Όχι τόσο γιατί στο έργο του καθρεφτίζονται οι μικροί εξουσιαστές που όλοι κρύβουμε μέσα μας1, όχι γιατί ξεκάθαρα δείχνει ότι οι καταπιεστικές δομές αναλυόμενες εμφανίζουν το πρόσωπο της καθημερινότητας στους αρμούς τους, αλλά γιατί τεκμηριώνει μια ουσιαστική λειτουργική αντιστροφή: οι μεγάλες αλήθειες της νεωτερικότητας πάνω στις οποίες βασίζονται οι πολιτικές πρακτικές της εποχής μας σπάνια αποκαλύπτουν την πραγματική φύση των διαδικασιών που οδήγησαν στη διατύπωσή τους. Οι μεγάλες αλήθειες της νεωτερικότητας, μερικές φορές δεν είναι τέτοιες!

          Η λειτουργική αντιστροφή, λοιπόν, έγκειται ακριβώς στην δημιουργία των κατάλληλων εννοιολογικών εργαλείων που θα μας επιτρέψουν πρώτα να εισχωρήσουμε στην ιστορική και την κοινωνική πραγματικότητα των μετασχηματισμών που συνέβησαν στην σκέψη και την πολιτική πράξη της Δύσης από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας, και στη συνέχεια να επανατοποθετηθούμε, λόγω και έργω, στην σημερινή πραγματικότητα. Κι αυτή η μεθοδολογική ακολουθία δεν ισχύει μόνο για θεωρητικές αναζητήσεις σε επί μέρους επιστημονικά πεδία, όπως η ιστορία, η αρχιτεκτονική, η ιατρική και η νομολογία -τομείς στους οποίους συχνά επικεντρώθηκε η φουκωική ανάλυση- αλλά περιλαμβάνει, σε μια νέα κατηγορική ολότητα, το συνολικό φάσμα του γνωσιοθεωρητικού οπλισμού που κατέχει ο σύγχρονος σκεπτόμενος άνθρωπος.

Πλατύτερη από τις οριοθετημένες επιστήμες του ανθρώπου, ουσιαστικότερη από μια στείρα, τεχνική επιστημολογία και σαφώς πιο ανατρεπτική από τις σύγχρονές της πολιτικές θεωρίες, η φουκωική σκέψη συμμετέχει σε ένα εντυπωσιακό παιχνίδι με το αντικείμενό της: το πνεύμα των καιρών. Ένα παιχνίδι το οποίο στις πιο οξείες στιγμές του μοιάζει με πολεμικό αγώνα -κι ορισμένες φορές αυτό ακριβώς είναι.

Η αναζήτηση του Ιερού Δισκοπότηρου της κοινωνικής θεωρίας υπήρξε πάντοτε μια άγονη ακαδημαϊκή τεχνική. Περισσότερο αποδυναμώνει την ουσία του έργου που καλείται να παίξει αυτό το ρόλο (φορτώνοντάς το με υπέρμετρες επιστημονικές ευθύνες που είναι αδύνατο να αντέξει) παρά του προσδίνει κύρος. Δεν υπάρχει χώρος για αψεγάδιστα συμπεράσματα και απόλυτες αλήθειες εκεί όπου η αμφιβολία, το ερευνητικό πάθος και η αμφισβήτηση της παραδεδομένης αυθεντίας είνια οι βασικοί τρόποι προσέγγισης μιας ευάλωτης και πάντα ανατρέψιμης γνώσης. Το έργο του Foucault, που αναδεικνύει με αδιαμφισβήτητη σαφήνεια σκέψεις σαν την προηγούμενη, δεν θα μπορούσε ποτέ να χρησιμοποιηθεί σαν πηγή διαρκών και αμετακίνητων αληθειών που εκθρονίζουν τις μετα-Διαφωτιστικές σταθερές της Δυτικής σκέψης. Επισημαίνει, όμως, συχνά με εκτυφλωτικό τρόπο, ότι το παιχνίδι συνεχίζεται. Ότι η ανάγκη για θεωρητικές συλλήψεις που μας βοηθούν να κατανοήσουμε γεγονότα και πράξεις με καθοριστική σημασία για τη ζωή μας δεν έχει εκλείψει, αλλά, τουναντίον, όλο και συχνότερα παρουσιάζεται με αυξανόμενη ένταση. Είναι οι στιγμές που το παιχνίδι γίνεται πολεμικός αγώνας.

Σε κάθε περίπτωση καλούμαστε να εκπονήσουμε μια συγκεκριμένη στρατηγική. «Η λέξη στρατηγική χρησιμοποιείται συνήθως με τρείς σημασίες. [...] Αυτές οι τρείς σημασίες συνενώνονται στις καταστάσεις αντιμετώπισης -πόλεμο ή παιχνίδι- όπου ο αντικειμενικός σκοπός είναι να δράσεις πάνω σ΄ έναν αντίπαλο με τέτοιον τρόπο ώστε ο αγώνας να είναι γι΄ αυτόν αδύνατος. Η στρατηγική ορίζεται λοιπόν από την επιλογή των λύσεων ‘που κερδίζουν’.»2 Από κεί και πέρα ο σύγχρονος διατυπωμένος λόγος -στη λειτουργική του διάσταση- εκφράζοντας κι αυτός με τη σειρά του το σημερινό πνεύμα των καιρών, άς ορίσει τα μέσα. Γιατί τα όπλα είναι και αυτά εργαλεία.




  1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ


2.1 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ


  
        Ο Michel Foucault γεννήθηκε το 1926 στο Poitiers της Γαλλίας. Οι γονείς του ανήκαν στην ανώτερη μεσαία τάξη της τοπικής κοινωνίας. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και η μητέρα του είχε κληρονομήσει ακίνητη περιουσία. Μεγάλωσε και τέλειωσε το σχολείο στη γενέτειρά του, στη σκιά του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τον πόλεμο πήγε στο Παρίσι όπου σπούδασε φιλοσοφία, ψυχολογία καιψυχοπαθολογία στη φημισμένη Ecole Normalle Superieure. Στη διάρκεια των σπουδών του συντάχθηκε με το PCF, το γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου, το οποίο εγκατέλειψε αργότερα και συγκεκριμένα το 1953. Από το 1952 εώς το 1955 εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο της Lille και στη συνέχεια ταξίδεψε στην Ευρώπη όπου εργάστηκε σε ακαδημαϊκά ιδρύματα. Από το 1955 εώς το 1958 στο Πανεπιστήμιο της Uppsala στη Σουηδία, το 1958 στη Βαρσοβία και το 1959 στο Αμβούργο.

        Επιστρέφοντας στη Γαλλία το 1960 εγκαθίσταται στο Παρίσι και διδάσκει στο Clermont-Ferrand. To 1961 λαμβάνει το διδακτορικό του με τη διατριβή ‘Ιστορία της τρέλας κατά την κλασική εποχή’, καταθέτοντας επίσης μια σχολιασμένη μετάφραση της Ανθρωπολογίας του Κant. Ακολουθεί το 1963 το βιβλίο του ‘Η γέννηση της κλινικής’. Με τα πρώτα αυτά έργα του ο Foucault δημιουργεί τη φήμη ενός πολλά υποσχόμενου νεαρού ιστορικού-φιλοσόφου, χωρίς ακόμη να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη πολιτική διάσταση του έργου του.

Στην ίδια περίοδο γράφει αρκετά πάνω σε θέματα λογοτεχνίας (ένα βιβλίο για τον Raymond Roussel και άρθρα για τους Blanchot, Bataille, Klossowski και Artand). Πρόκειται για μια παραγνωρισμένη πλευρά του έργου του Foucault που ενδεχόμενα ερμηνεύεται από το γεγονός ότι και ο ίδιος δεν επέστρεψε ποτέ στην ενασχόλησή του με λογοτεχνικά θέματα.

Το 1966 εκδίδει το βιβλίο ‘Οι λέξεις και τα πράγματα, Μια αρχαιολογία των επιστημών του ανθρώπου’, το οποίο, παρά το γεγονός ότι ήταν ένα «δύσκολο» κείμενο σχετικά με την ιστορία των συστημάτων σκέψης, σημειώνει ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία. Την ίδια χρονιά μετοικεί στην Τυνησία όπου θα παραμείνει μέχρι το Σεπτέμβρη του 1968. Αξίζει να επισημανθεί το γεγονός ότι ο Foucault απουσιάζει από τη Γαλλία στη διάρκεια της εξέγερσης του Μάη του ’68 που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό, τόσο τις θέσεις της λεγόμενης Νέας Αριστεράς όσο και το έργο των νεώτερων Γάλλων φιλοσόφων και θεωρητικών.
Η ίδρυση του Πανεπιστημίου Paris VIII ήταν μια από τις αμυντικές αντιδράσεις της γαλλικής κυβέρνησης στα γεγονότα του Μάη του ’68. Ο Foucault επιλέγεται για τη θέση του διευθυντή του τμήματος φιλοσοφίας.
Το 1969 εκλέγεται στο College de France, ισόβιο μέλος του πιο φημισμένου ακαδημαϊκού ινστιτούτου της Γαλλίας. Η βασική του υποχρέωση ήταν να δίνει μια μικρή σειρά από διαλέξεις πάνω στις θεωρητικές εργασίες που θα έκανε τα επόμενα χρόνια, γεγονός που του επέτρεψε να συνεχίσει να ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Στις δεκαετίες ’70 και ’80, ως το θάνατό του, θα κάνει μεγάλες περιοδείες στις Η.Π.Α. και την Ιαπωνία, όπου οι ομιλίες του πάντα γίνονταν δεκτές με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Ο Michel Foucault πέθανε από ΑIDS, στις 25 ιουνίου 1984 στο Παρίσι, σε ηλικία 58 ετών.
Σημαντικά έργα του, εκτός από αυτά που ήδη αναφέρθηκαν, είναι ‘Η αρχαιολογία της γνώσης’ (1969), ‘Η τάξη του λόγου’ (1971), ‘Επιτήρηση και τιμωρία, Η γέννηση της φυλακής’ (1975) και η ‘Ιστορια της σεξουαλικότητας’ [τ.1: Η δίψα της γνώσης (1976), τ.2: Η χρήση των απολαύσεων (1984), τ.3: Η επιμέλεια του εαυτού (1984)]. Τα περισσότερα έργα του έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά. Παρά την εκτεταμένη θεματολογία της η προβληματική του Γάλλου διανοητή μπορεί, σύμφωνα με τον Ν. Κουράκη, να συνοψισθεί «σε ένα και μόνο ερώτημα: Πώς, δηλ. και με ποιές διεργασίες δημιουργήθηκαν οι δυνατότητες για να καταστεί ο άνθρωπος των δυτικών κοινωνιών υπο-κείμενο εξουσίας και αντικείμενο γνώσης.»1

  1. Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΣΥΛΛΗΨΗΣ

Κάθε θεωρητική σύλληψη βρίσκεται σε σχέση καθοριστικής αλληλόδρασης με το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται. Γεγονότα και περιβάλλον, οι αντιλήψεις των ανθρώπων και η πρότερη γνώση συντελούν στη διαμόρφωση των θέσεων που ενυπάρχουν στις θεωρητικές προσεγγίσεις των φαινομένων. Οι ήδη διαμορφωμένοι συσχετισμοί συχνά αποτελούν αφετηριακό σημείο για τη διατύπωση σκέψεων και απόψεων, όπως ακριβώς συνέβη με τον μαρξισμό και την ψυχανάλυση. Για παράδειγμα, «...η ιδιότυπη θέση της ψυχανάλυσης, στα τέλη του 19ου αιώνα, θα γινόταν δύσκολα κατανοητή, αν δεν βλέπαμε την τομή που επέφερε σε σχέση με το μεγάλο σύστημα του εκφυλισμού: ξαναπήρε την ιδέα για μιαν ιατρική τεχνολογία του σεξουαλικού ένστικτου· προσπάθησε όμως να το απελευθερώσει από τους συσχετισμούς του με την κληρονομικότητα κι επομένως με όλους τους ρατσισμούς κι όλους τους ευγονισμούς.»1
 
        Αυτό βέβαια με κανένα τρόπο δεν σημαίνει ότι το τελικό διανοητικό έργο είναι απλώς μια αντανάκλαση των ιστορικών συνθηκών παραγωγής του, ή ότι στερείται την όποια διαχρονική αξία μπορεί να έχει. Απλά επισημαίνει την ισχυρή αλληλοσυσχέτιση περιβάλλοντος, πραγματικότητας και γνωστικών σχημάτων. Επισήμανση που είναι σημαντικό να προτάσσεται σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη ανάγνωση αυτών των σχημάτων. 
 
      Το έργο του Michel Foucault αναπτύσσεται στις δεκαετίες του ’60, του ’70 και στη δεκαετία του ’80 μέχρι το θάνατό του. Επισημαίνεται η απουσία ακέραιων γεγονότων παγκόσμιας εμβέλειας στο συγκεκριμένο διάστημα. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει και η κατάρρευση του Ανατολικού μπλοκ δεν έχει ακόμα συμβεί. Είναι η περίοδος της κυοφορίας των μεταβολών που μέχρι στιγμής μόνο σε περιορισμένη έκταση έχουν δείξει τις συνέπειές τους. 
 
Ο ψυχρός πόλεμος βρίσκεται στο αποκορύφωμά του και οι τοπικοί πόλεμοι, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την τραγωδία του Βιετνάμ, προεικονίζουν το είδος των πολέμων
που θα ακολουθήσυον τα επόμενα χρόνια. Το σκληρό πρόσωπο του σταλινισμού, που επιβίωσε του θανάτου του ίδιου του Στάλιν το 1953, έχει πια οδηγήσει την αριστερή διανόηση σε κριτική στάση απέναντι στο σοβιετικό μοντέλο. Η αναζήτηση της πολιτικής φυσιογνωμίας του αριστερού κινήματος οδηγείται σε νέους δρόμους: οι νεομαρξιστικές προσεγγίσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με το εξωκοινοβουλευτικό ένοπλο αντάρτικο των πόλεων στις δυτικοευρωπαϊκές δημοκρατίες. Είναι μια εποχή ακραίων θέσεων και ακραίων πράξεων.

        Η καρδιά του καπιταλιστικού συστήματος παρουσιάζει φαινόμενα αρρυθμίας. Η κεϋνσιανή ‘ασπιρίνη’ των δημοσίων επενδύσεων αποδεικνύεται ανεπαρκής στα θεραπευτικά της αποτελέσματα. Μοιάζει να είχε δίκηο ο Marx: οι κυκλικές κρίσεις ύφεσης παρουσιάζονται εγγενείς στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Η πρώτη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση (1973) το αποδεικνύει.

Παράλληλα, ήδη από τη δεκαετία του ’60, αναπτύσσονται ισχυρά κοινωνικά κινήματα. Η κοιτίδα αυτών των κινημάτων εντοπίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, επιβεβαιώνοντας κατά κάποιο τρόπο τη θέση της Hanna Arendt σύμφωνα με την οποία «όσο μεγαλύτερος είναι ο πληθυσμός σε ένα δεδομένο κράτος, το πιθανότερο είναι πως το κοινωνικό στοιχείο και όχι το πολιτικό θα αποτελέσει τη δημόσια σφαίρα.»1 Το φεμινιστικό κίνημα, οι χίππυδες σαν νεολαιίστικο αταξικό κίνημα, οι εξεγέρσεις στα αμερικάνικα Πανεπιστήμια (παρακλάδι του αντιπολεμικού κινήματος) και το κίνημα απελευθέρωσης των ομοφυλοφίλων,2 αναπτύσσονται σθεναρά στη διάρκεια της ταραγμένης αυτής δεκαετίας. Κάποια από αυτά θα τελειώσουν μαζί της...

Οι τεχνοκρατικές δεκαετίες του ’70 και του ’80 με τη δραματική ανάπτυξη του ‘αυταρχικού κρατισμού’3 και των ‘τεχνικών της εξουσίας’, οι οποίες τόσο καθαρά αναλύονται στο έργο του
Foucault, συμπίπτουν με τη τελευταία φάση των μελετών του Γάλλου διανοητή που περιλαμβάνει το βιβλίο ‘Επιτήρηση και τιμωρία, Η γέννηση της φυλακής’ και τους τρείς τόμους της ανολοκλήρωτης ‘Ιστορίας της σεξουαλικότητας’.
Το τέλος των ονείρων της επαναστατικής δεκαετίας του ’60 αποκαλύπτει έναν κόσμο υποχρεωμένο σε αυστηρή πειθαρχία έναντι απρόσωπων δομών. Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να υποδεχτούν το επόμενο καθεστώς του δυτικού πολιτισμού: τη Νέα Τάξη Πραγμάτων της δεκαετίας του ’90.
Η εποχή που αναπτύχθηκε το έργο του Foucault συμπίπτει με το αποκορύφωμα των τρόπων αντικειμενοποίησης των ανθρώπινων όντων σε υποκείμενα. Οι πειθαρχίες έστησαν το σκηνικό για το φανταχτερό νέο καθεστώς του τέλους της χιλιετίας: το παγκόσμιο υπερθέαμα με κομπάρσους τα ανθρώπινα υποκείμενα.
«Πρώτα», έγραφε ο Foucault τo 1982, «θα ήθελα να πω ποιός είναι ο σκοπός της εργασίας μου τα τελευταία αυτά είκοσι χρόνια. Δεν ήταν να αναλύσω τα φαινόμενα της εξουσίας, ούτε να βάλω τα θεμέλια μιας τέτοιας ανάλυσης. Προσπάθησα μάλλον να παράγω μια ιστορία των διαφορετικών τρόπων υποκειμενοποίησης του ανθρώπινου όντος στην κουλτούρα μας·»1.
Έτσι ακριβώς έγινε. Αυτή η ιστορία έχει πια γραφτεί

Βιβλιογραφία-Σημειώσεις

1 «...τα άτομα είναι οι φορείς της εξουσίας, όχι τα σημεία εφαρμογής της.» Μ. Foucault, 1991. Η μικροφυσική της εξουσίας (μτφρ. Λ. Τρουλινού), Υψιλον, Αθήνα, σελ. 107.
2 M. Foucault, ό.π. σελ. 97-98.
1
M. Foucault, 1982. H ιστορία της σεξουαλικότητας τ.1: Η δίψα της γνώσης (μτφρ. Γκ. Ροζάκη), Εκδόσεις Ράππα, Αθήνα, σελ. 147-148.
1 Ν. Κουράκης, 1989. Το πρόβλημα της ποινικής καταστολής στο έργο του Φουκώ, Επίμετρο στο Μ. Foucault, 1989. Επιτήρηση και τιμωρία, Η γέννηση της φυλακής (μτφρ. Κ. Χατζηδήμου, Ι. Ράλλη), Εκδόσεις Ράππα, Αθήνα, σελ.414.
1 M. Foucault, 1991. Η μικροφυσική της εξουσίας, ό.π. σελ. 75
1 Η. Αrendt, 1986. H ανθρώπινη κατάσταση (vita activa) (μτφρ. Σ. Ροζάνης, Γ. Λυκιαρδόπουλος), Γνώση, Αθήνα, σελ. 65.

2 Σε σχέση με το κίνημα απελευθέρωσης των ομοφυλοφίλων που συνέχισε να αναπτύσσεται εντυπωσιακά και μετά τη δεκαετία του ’60, και με το γεγονός ότι ο Michel Foucault ήταν ομοφυλόφιλος αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την προσέγγιση του J. Protevi, η ομοφυλοφιλία του Foucault σε σχέση με το έργο του «ήταν σημαντική με την έννοια ότι έγραφε για την σεξουαλικότητα και ως εκ τούτου έγινε μια σημαντική θεωρητική πηγή για ‘σπουδές του φύλου’ (gender studies), θεωρίες αντρικής ομοφυλοφιλίας (queer studies) κλπ. [...] , αλλά συγχρόνως δεν έπαιξε ρόλο στο έργο του αφού αυτό που ο Foucault κριτικάρει είναι η διαδικασία κατασκευής της σεξουαλικής ταυτότητας ως ‘κλειδί’ για το άτομο, ως ‘αλήθεια’ του ατόμου. [...] Στην ‘Ιστορία της σεξουαλικότητας ο Foucault δείχνει ότι αυτός ο τύπος σκέψης και πρακτικής (ιατρικής, ψυχολογικής, νομικής) είναι συνδεδεμένος με το μοντέρνο (μετά το 1750) τύπο εξουσίας που ονόμαζε ‘βιο-εξουσία’.» Απόσπασμα από τη σύντομη βιογραφία του Foucault στο J. Protevi, Biographical sketch (M. Foucault), web page http://members.xoom.com/John_Protevi/Foucault/Short_Foucault_Biography.html
(accessed July 1999).
Δεδομένης της εξέλιξης του κινήματος απελευθέρωσης των ομοφυλοφίλων στις Η.Π.Α. δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη τέτοιες αμφιμονοσήμαντες θέσεις διατυπωμένες από ερευνητή που διδάσκει σε αμερικάνικα Πανεπιστήμια.
3
Τον όρο ‘κρατικός αυταρχισμός’ εισήγαγε ο Ν. Πουλαντζάς για να εκφράσει «την προϊούσα σύγκλιση των κρατών στην Δύση προς μορφές αυταρχισμού που ήταν πιο διαδεδομένες στις χώρες τις ημιπεριφέρειας. (Poulantzas N. 1976). Αυτή τη νέα μορφή κράτους,στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού ο Πουλαντζάς ανέλυσε τελικά κάτω από τον όρο ‘αυταρχικός κρατισμός’ που χαρακτηρίζεται από την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας σε βάρος του κοινοβουλίου, εξέλιξη που καθιστά περιττή την προσπάθεια της ηγετικής μερίδας του κυρίαρχου συγκροτήματος να αποσπάσει την λαϊκή συγκατάθεση επιχειρώντας να ταυτίσει το δικό της συμφέρον με το εθνικό (Poulantzas N. 1980).» Μ. Κομνηνού, Κριτικός Διάλογος ή Κρίση του Λόγου; Ερμηνεία για τη διαφορετική Θεωρητική Προσέγγιση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στην Δύση και την Ελλάδα, στο Κομνηνού, Μ.-Λυριντζής, Χ. (επιμ.) 1989. Κοινωνία, εξουσία και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (Θεωρία και πράξη), Παπαζήσης, Αθήνα, σελ.372.

πηγή: 
από την
Εργασία του μεταπτυχιακού φοιτητή
Αντρέα Γιαννακουλόπουλου 
με τίτλο
YPEROPTICON
Η ΦΟΥΚΩΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΠΕΡΙ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα