Ο εθισμός

Ο εθισμός είναι η κατάσταση εκείνη όπου ένα άτομο δεν μπορεί να ξεπεράσει ένα αντικείμενο, ή μια συμπεριφορά. Όταν αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να βρει την δύναμη να αντισταθεί στην επίδραση της, έχει να κάνει με μια εθιστική κατάσταση. Έτσι πρόβλημα εθισμού έχουμε όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει δυσκολία να βάλει τέλος σε μια συνήθεια όταν αυτή δεν του προσφέρει ευχαρίστηση, αλλά αντιθέτως του προκαλεί δυσαρέσκεια. Σε αυτή την περίπτωση η ικανοποίηση δεν είναι απαραίτητη για να μετατραπεί μια εμπειρία σε εθιστική. Έτσι ο εθισμός είναι η εγκατάσταση μια συνήθειας ξέχωρα από την ικανοποίηση που προσδίδει.

Πολλές φορές το άτομο δεν θέλει να σκέπτεται τα προβλήματα της καθημερινότητας και έχει ανάγκη να δημιουργήσει το “κενό” εκείνο που θεωρεί ότι του παρέχει μια ηρεμία. Η εγκατάλειψη του ατόμου μέσα σε αυτό, μοιάζει με μια μορφή παθητικότητας με βασικό περιεχόμενο την έλλειψη σκέψης, την έλλειψη προβληματισμού. Η συμπεριφορά αυτή καταντά μηχανική δημιουργώντας την ψευδή αίσθηση του ελέγχου του άγχους της καθημερινότητας με την αποφυγή του μέσα από την επανάληψή μιας συγκεκριμένης πράξης. (φαγητό, ερωτικό πάθος, τηλεόραση, παιχνίδι, χρήση ναρκωτικών).

Δηλαδή, για να το πούμε απλά, το άτομο αφήνεται σε αυτή την συνήθεια για να μην σκέπτεται της δυσκολίες που συναντά στη ζωή. Έτσι ο χρόνος κυλάει χωρίς κανένα πρόβλημα να ζητά την επίλυσή του. Με αυτό το σκεπτικό ο εθισμός λειτουργεί σαν φυγή απέναντι σε μια δυσάρεστη πραγματικότητα την οποία το άτομο δεν μπορεί να αποδεχτεί.

Πολλές φορές αυτή η συνήθεια μπορεί να πάρει τέτοιες διαστάσεις ώστε το άτομο να μην ενδιαφέρεται για τίποτα άλλο εκτός από αντικείμενα ή καταστάσεις που είναι συνδεδεμένες με αυτή. Έτσι ο εθισμός μπορεί να ξεκινήσει σαν μια ανώδυνη πράξη και να μετατραπεί σε κεντρικό στοιχείο της ύπαρξης του ατόμου. Η έλλειψη ενδιαφέροντος για το περιβάλλον, την δουλειά, η μοναχικότητα και η περιθωριοποίηση του ατόμου εμπεριέχονται στα έμμεσα αποτέλεσμα του εθισμού.

Ο εθισμός μπορεί επίσης να λειτουργεί σαν ένα καταφύγιο, σαν άμυνα μετά από ένα τραυματικό γεγονός, ή σαν μια προσπάθεια αντιμετώπισης ων δυσκολιών της ζωής ή ενός απειλητικού περιβάλλοντος. Αυτός όμως που παρατηρείται είναι ότι το ποσοστό απειλής που μπορεί να νιώσει το άτομο απέναντι στο περιβάλλον είναι αντιστρόφως ανάλογο με την συμμετοχή σε αυτό. Όσο μέσα από την εθιστική συμπεριφορά το άτομο απομακρύνεται και αποκόβεται προσπαθώντας να το αποφύγει, τόσο το περιβάλλον γίνεται απειλητικό.

Ο εθισμός λοιπόν οδηγεί το άτομο σε μια κατάσταση απομόνωσης μέσ' από την επαναληπτικά μηχανική πράξη αναζήτησης ικανοποίησης. Η επανάληψη οδηγεί την συμπεριφορά του σε μια νοσηρή κατάσταση που την αντιλαμβάνεται ο ίδιος αλλά και το κοινωνικό του περιβάλλον την οποία σχολιάζεται άσχημα. Έτσι ο εθισμός οδηγεί στην έλλειψη αυτοπεποίθησης, στην έλλειψη αυτοεκτίμησης στην αυτο-λύπηση και σε τελικό στάδιο στην αυτοτιμωρία.

Δηλαδή από ένα σημείο και μετά η εθιστική συμπεριφορά μετατρέπεται σε πράξη αυτοτιμωρίας η οποία στοχεύει στην εξαφάνισης του ατόμου και όχι στην ικανοποίηση του.

Κερεντζής Λάμπρος

πίνακας: Paulo Zerbato