ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Το πρόβλημα προσέγγισης

Τo πρόβλημα της εξάρτησης από τα ναρκωτικά και ιδίως την ηρωίνη, εκτός από το οργανική  παρουσιάζει και την ψυχολογική εξάρτηση, πράγμα που οι οικογένειες των τοξικομανών αδυνατούν να καταλάβουν την σημαντικότητα της. 

Αντιλαμβάνονται την χρήση σαν καπρίτσιο, και μιλάνε για “κόλλημα του μυαλού”, “για πείσμα να κάνει το δικό του” και άλλες εκφράσεις που προσπαθούν να ερμηνεύσουν, αλλά δεν μπορούν να συλλάβουν το εύρος του προβλήματος της τοξικομανίας.

Μια τέτοια μορφή σκέψης φανερώνει ένα μονοδιάστατο τρόπο προσέγγισης του προβλήματος, ο οποίος δεν επιτρέπει την κατανόηση των ψυχολογικών διαστάσεών του. Δεν επιτρέπει να κατανοήσουμε το πρόβλημα όχι σαν κάτι που αφορά μόνο τον χρήστη, αλλά και την οικογένεια που τον περιβάλλει. Δεν επιτρέπει να κατανοήσουμε ότι η χρήση ναρκωτικών δεν είναι ένα ατομικό πρόβλημα, αλλά ένα οικογενειακό

Η απομόνωση του χρήστη και της πράξη του σαν μια κατάσταση η οποία δεν έχει σχέση με τις συνθήκες που αυτή διαμορφώθηκε, μας στερεί ένα βασικό εργαλείο προσέγγισης του προβλήματος και επιτυχούς επίλυσή του.

Η χρήση είναι μια συνκατασκευή

Οι οικογένειες είναι εργαστήρια ψυχολογικών διαδικασιών που συνδέουν και διαιρούν τα μέλη τους και οι οποίες εκφράζονται μεσώ των αλληλεπιδράσεων τους. Οι οικογενειακές αλληλεπιδράσεις εμπεριέχουν, εκκολάπτουν και αναπτύσσουν το πρόβλημα της εξάρτησης σαν ένα συστατικό στοιχείο το οποίο ασφαλίζει την συνοχή τους και προσφέρει ένα νόημα στην αλληλοσύνδεση τους. 

Πρωταρχικά η εξάρτηση είναι το προϊόν των οικογενειακών σχέσεων και μετά γίνεται προϊόν της χρήσης ναρκωτικών. Γεννιέται και αναπτύσσεται μέσα από τις αλληλεπιδράσεις τους και αποτελεί ένα αναγκαίο συστατικό για την επιβίωσή της οικογένειας.

Μέσα από αυτό το πρίσμα η χρήση σαν πράξη, από την μεριά της εξάρτησης, δεν είναι μια ατομική κατασκευή, αλλά μια συλλογική κατασκευή , όπως και η εξάρτηση σαν οικογενειακή κατάσταση. Σε αυτή την συνκατασκευή λαμβάνουν μέρος, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, όλα τα μέλη μια οικογένειας.

Πολλές φορές το πρόβλημα της χρήσης έρχεται να “απαντήσει” σε οικογενειακές καταστάσεις που αφορούν τους γονείς, ή άλλα μέλη της οικογένειας. Πολλές φορές ο χρήστης μέσα από την χρήση έρχεται να “καλύψει” άλλα προβλήματα και να γίνει ο εκφραστής μιας γενικής δυσαρέσκειας η οποία – μπορεί να φανεί παράλογο – αλλά δημιουργεί μαι ισορροπία στην οικογένεια.

Μιλάμε λοιπόν για τον χρήστη σαν αποδιοπομπαίο τράγο ο οποίος έχει αναλάβει ένα ρόλο με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνει μια νέα συνοχή στην οικογένεια μέσα από την πράξη του. Για αυτό το λόγο, πρέπει να δεχτούμε ότι η οικογένεια καθώς και τα μέλη της είναι κομμάτι του προβλήματος της χρήσης, στην οποία έχουν συμβάλει το καθένα με δικό του τρόπο.

Η ψυχοθεραπεία

Οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα μέλη της, αποτελούν αυτό που ονομάζουμε “ψυχολογικό υπόβαθρο” του χρήστη και της οικογένειας του. Αυτό το “ψυχολογικό υπόβαθρο” στοχεύει η ψυχοθεραπεία κατά την διάρκεια της αποτοξίνωσης, γνωρίζοντας ότι, το πρόβλημα της χρήσης κατ΄ αρχάς είναι ψυχολογικό πρόβλημα. Είναι ένα πρόβλημα το οποίο δεν έχει να κάνει μόνο με τον χρήστη, αλλά αφορά όλη την οικογένεια σαν προϊόν μια συνκατασκευή της.

Η εξάρτηση λοιπόν σαν συνκατασκευή απορρέει από την μορφή των οικογενειακών σχέσεων και αποτελεί μια “φυσιολογική” μορφή οργάνωσης της οικογένειας. Στην ουσία η παρουσία του ναρκωτικού έρχεται να εκφράσει αυτή την εξάρτηση σε μια άλλη μορφή. Αποτελεί λοιπόν κομμάτι της οικογενειακής κατασκευής δηλαδή είναι μια συνκατασκευή, η οποία αναπαράγει με έναν άλλο τρόπο την σχέση εξάρτησης του χρήστη με το στενό και ευρύ κοινωνικό περιβάλλον.

 Η διαφορά έγκειται νομίζω, ότι ενώ στην οικογενειακή εξάρτηση τον έλεγχο τον έχει ο γονέας, στην εξάρτηση από την ουσία τον έλεγχο τον έχει ο χρήστης. Έτσι η εξάρτηση από το ναρκωτικό φέρνει στην επιφάνεια την δύναμη της αλληλεξάρτησης μέσα στην οικογένεια

Το βασικό περιεχόμενο της ψυχοθεραπευτικής εργασίας είναι η κατανόηση και ο τρόπος λειτουργία της εξάρτησης σαν οικογενειακή συνκατασκευή, όσο και την θέση που παίρνει η παρουσία του ναρκωτικού και του χρήστη μέσα σε αυτή.

Ο ψυχοθεραπευτική σχέση

Η ψυχοθεραπευτική σχέση στόχο να συμβάλει στην συνκατασκευή ενός άλλου τρόπου σκέψης, και αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, για την διαμόρφωση μιας άλλης οπτικής γωνίας, όσον αφορά το περιεχόμενο και τις διαδικασίες του προβλήματος.

Η ψυχοθεραπευτική σχέση θέλει να γίνει ένας νέος χώρος/χρόνος μεγαλύτερης κατανόησης της σημασίας της τοξικομανίας, με στόχο την συνειδητοποίηση της νοσηρότητας των σχέσεων εξάρτησης, και έλλειψης ελευθερίας καθώς και της ισότητας μέσα στην οικογένεια του χρήστη.

Θέλει να γίνει ένας χώρο/χρόνος όπου θα δοθεί η δυνατότητα έκφρασης και διάλογου στα μέλη της οικογένειας για μια εκ νέου ανακατασκευή νοημάτων και σχέσεων όπου η διαφοροποίηση και η ανεξαρτησία θα αποτελούν τα βασικά στοιχεία αναζήτησης των μελών της, παρά η συγχώνευση και η αλληλεξάρτηση.

Η ψυχοθεραπευτική σχέση λοιπόν προσπαθεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια ευρύτερη κατανόηση του τρόπου που ενεργεί και κινείται η οικογένεια γύρω το πρόβλημα της τοξικομανίας, προσπαθεί να δώσει ένα νέο νόημα σε αυτό που συμβαίνει και την σημασία που έχει για τον καθένα

Με λίγα λόγια η ψυχοθεραπευτική σχέση προσπαθεί να οδηγήσει την οικογένεια μια νέα συνκατασκευή πέρα από την μέχρι τώρα συν-εξάρτηση, βασισμένη στο σεβασμό της ελευθερίας του κάθε μέλους της, καθώς και την αποδοχή του δικαιώματος του να αποφασίζει και να ορίζει τους όρους συμμετοχής του στο οικογενειακό “παιχνίδι”.

Κερεντζής Λάμπρος

Φωτό: Le dessin «Purple Haze/Purple Death» de Guillaume Hamon,