Ερωτική επικοινωνία και ανδρική διασκέδαση στα μπαρ με κονσομασιόν

Από τη σκοπιά της κατανάλωσης 

της Λιόπης Αμπατζή

Η κατανάλωση ως επικοινωνία

Η δική μου παρέμβαση στη συζήτηση αφορά στην ανάδειξη της κατανάλωσης ως σκοπιάς για να παρατηρήσουμε και να σκεφτούμε άλλες όψεις της ανθρώπινης δράσης, κι εν προκειμένω για την ετεροφυλόφιλη ερωτική επιθυμία. Δύο ακόμα έννοιες είναι κεντρικές στην οργάνωση του επιχειρήματος που θα θέσω υπόψη σας, αυτές της σχόλης και της διασκέδασης. Το εθνογραφικό πλαίσιο στο οποίο ωρίμασε αυτό το επιχείρημα δεν είναι άλλο από την πρακτική της κονσομασιόν όπως επιτελείται σε εκείνη την κατηγορία μπαρ, που ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι μία συγκεκριμένη μορφή εμπορευματοποίησης της συντροφιάς..

Τα μπαρ με κονσομασιόν είναι χώροι που εντάσσονται στην κατηγορία νυχτερινή διασκέδαση και απευθύνονται μόνο σε άνδρες πελάτες, καταναλωτές Εκτός από τη συνήθη και κοινή για όλες τις κατηγορίες μπαρ κατανάλωση ποτών ο καταναλωτής έχει τη δυνατότητα- και το σκοπό ταυτόχρονα- να πληρώσει, να καταναλώσει ένα είδος συντροφιάς στη διάρκεια, η για μέρος, της διασκέδασης του. Για το σκοπό αυτό διατίθενται στο μπαρ, γυναίκες, οι οποίες, στο τέλος της βραδιάς πληρώνονται στη βάση ποσοστών επί των ποτών που κατανάλωσαν μαζί με τους πελάτες. Η πληρωμή της συντροφιάς δεν είναι άμεση. Για ποιο πράγμα, λοιπόν, πληρώνουν οι άνδρες όταν (δεν) πληρώνουν ποτά ή συντροφιά. (ποιες απαγορεύσεις, αμφιθυμίες ή και ενοχές διακυβεύονται;) Η πληρωμή συντροφιάς δεν είναι άμεση αλλά μεσολαβείται από το κυρίως εμπόρευμα του μπαρ, το ποτό, και τον κώδικα που οργανώνει την κυκλοφορία του, το «κέρασμα». Οι άνδρες εκείνοι που επιθυμούν τη συντροφιά των κονσοματρίς τις κερνούν ποτά, δηλαδή, πληρώνουν τα ποτά που πίνουν άλλοι, καταναλώνουν μέσω των κονσοματρίς, τα περίφημα γυναικεία ποτά που έχουν διακριτή τιμή από τα υπόλοιπα που διατίθενται στο μπαρ.

Συνεπώς, θα σας μιλήσω για την κονσομασιόν, για τη διασκέδαση στα μπαρ με κονσομασιόν, για την ερωτική επικοινωνία που συντελείται κι επιτελείται από τους άνδρες και τις γυναίκες που συναντιούνται και αλληλοσχετίζονται στα μπαρ, ιδωμένα από τη σκοπιά της κατανάλωσης.

Για την οικονομία αυτής της συζήτησης βάζω ως αφετηρία την ανάγνωση της κατανάλωσης ως επικοινωνιακής σχέσης και την επανατοποθέτηση και θέασή της μέσα και ως μέρος της κοινωνικής διαδικασίας της εργασίας, της κοινωνικής συσχέτισης αλλά και των υλικών που την μεσολαβούν . Τα υλικά, φαγητό, ποτό και φιλοξενία, λουλούδια και δώρα που προσφέρουμε και πολλά άλλα αποτελούν τους μεσολαβητές της κάθε κοινωνικής συσχέτισης. Ωστόσο, υλικά, εργασία και κατανάλωση έχουν αυθαίρετα αφαιρεθεί από το κοινωνικό συμφραζόμενο χωρίς το οποίο δεν έχουμε πολλές ελπίδες να κατανοήσουμε και να γνωρίσουμε αυτές τις όψεις της ζωής μας. Η κατανάλωση είναι ένας τρόπος επικοινωνίας του υποκειμένου με τον εαυτό του, με τους άλλους, αλλά και με τα αντικείμενα που καταναλώνονται.

Κονσομασιόν είναι η γαλλική λέξη για την κατανάλωση αν και δεν γνωρίζουμε πώς και πότε ενσωματώθηκε στο λεξιλόγιο της διασκέδασης στην Ελλάδα, πάντως ο όρος είναι ενεργός και αποδίδει το ίδιο νόημα στην ίδια πρακτική για περισσότερα από 80 χρόνια. Επίσης η πρακτική του εγχρήματου, ανταλλακτικού συμποσιασμού ανδρών και γυναικών στο πλαίσιο δημιουργίας κλίματος ερωτικής προσέγγισης καταγράφεται στην ιστοριογραφική βιβλιογραφία που αφορά στους οίκους ανοχής του Παρισιού από τα μέσα του 19ου αιώνα. Τα μπαρ με κονσομασιόν αρχίζουν να αποκτούν σημαντική θέση ως πρόταση διάθεσης του ελεύθερου χρόνου από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και γρήγορα εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα κατακτώντας μεγάλο μερίδιο στη νυχτερινή κατανάλωση.

Παρόλ’ αυτά, μια καταναλωτική πρακτική που αποτελεί επιλογή διασκέδασης και φέρει το όνομα «κονσομασιόν» δεν εξαντλεί την καταναλωτική διάσταση στην κατανάλωση ποτών, ή το «ξόδεμα» χρημάτων, αλλά τοποθετεί σε άλλη προοπτική την συγκρότηση της επιθυμίας, την οριοθέτηση του εαυτού προς τα συναισθήματα, την ατομικότητα, τους τρόπους συσχέτισης με τους άλλους και τα αντικείμενα, τις δεσμεύσεις και τις πολλαπλές εντάξεις του εαυτού (οικογένεια, εργασία, κοινωνικότητα) σε ολοκληρωμένες διαδικασίες νοηματοδότητσης της καθημερινής δράσης.

Διασκέδαση για άνδρες, ανδρισμός κι ερωτική διέγερση

Η συντροφιά με τις κονσοματρίς ανοίγει την προοπτική της ερωτικής συσχέτισης χωρίς δέσμευση, υποχρέωση (βλ οικογένεια, εργασία) καθώς και χρόνου για τον εαυτό, την επιθυμία, με μια γυναίκα της διασκέδασης , δηλαδή του γλεντιού, του ποτού, του χορού, του σεξ, , διαθέσιμης για αγχολυτική, επιβεβαιωτική, ανανεωτική συντροφιά. Με άλλα λόγια μια γυναίκα κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της (φαντασίωσης της) ετερόφυλης ερωτικής επιθυμίας. Έτσι ένας ανδρικός εαυτός συγκροτείται μέσα στην κονσομασιόν, αποδεσμευμένος από τον κόσμο της υποχρέωσης που αντιπροσωπεύει η συζυγική οικιακότητα, κατάσταση η οποία αφορά και τη συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών της κονσομασιόν.

Με τα λόγια μιας κονσοματρίς

«Εδώ είναι φώτα, μουσική, ποτά [...] ο άλλος έρχεται να ξεσκάσει, να περάσει καλά, να ξεχάσει τα προβλήματά του [...] θέλει να γελάσει, να νιώσει ωραίος, να καυλαντίσει με τις γυναίκες, να λέμε μαλακίες, όχι σοβαρές συζητήσεις […]».

Η κονσοματρίς περιγράφει τους όρους ενός ‘ερωτικού κεφιού’ ως αφηγήτρια από μία θέση ιεραρχικά προσδιορισμένης με έμφυλους και σωματικούς τρόπους, εμπλοκή στην παραγωγή του. Οι έγνοιες, λοιπόν, εξαφανίζονται, τα προβλήματα ξεχνιούνται, ενώ η επικοινωνία είναι ‘ελαφριά’: γέλια και ανάλαφρες κουβέντες, φλερτ και ερωτικές φιλοφρονήσεις, σε ένα περιβάλλον γλεντιού. Η ερωτική επικοινωνία δεν είναι άλλη από ένα σκηνοθετημένο παιχνίδι γοητείας, όπου τα σώματα και οι τεχνικές τους ενορχηστρώνονται σε σχήματα επιθυμίας, όπου τα όρια μεταξύ διασκέδασης και σεξουαλικής διέγερσης (καύλα) είναι παραπειστικά και παραπλανητικά. Για όλους. Εκ των προτέρων.

Το μοτίβο που κυριαρχεί στις κουβέντες στο μπαρ είναι η διαρκής άμεση ή υπαινισσόμενη αναφορά στο σεξ. Άνδρες και γυναίκες χρησιμοποιούν συστηματικά λέξεις με σεξουαλικό περιεχόμενο και αναφέρονται απροκάλυπτα στη σεξουαλική πράξη, στα γεννητικά όργανα, στη σεξουαλική επιθυμία.

Ο υπερτονισμός της σεξουαλικότητας μέσω λεκτικών και σωματικών πράξεων θεωρείται συστατικό στοιχείο της παρέας στο μπαρ και αποτελεί το μέσο επίτευξης της ‘καυλάντας’. Η ‘καυλάντα’, δηλαδή η απροσδιόριστη σεξουαλική επιθυμία, μια επιθυμία που δεν ορίζεται σε σχέση με ούτε απευθύνεται σε μία συγκεκριμένη γυναίκα, θεωρείται μηχανική αντίδραση και σύμβολο του ανδρισμού. Η επιθυμία αυτή, αν και αποτελεί μέρος της ευχαρίστησης των ανδρών στο μπαρ και ζητούμενο της διασκέδασής τους, δεν οδηγείται σε ικανοποίηση μέσω της σεξουαλικής συνεύρεσης. Ωστόσο, η φαντασίωση της πιθανότητας της σεξουαλικής συνεύρεσης και της διαπροσωπικής οικειότητας καλλιεργείται συστηματικά αλλά αναβάλλεται επ’ αόριστον .

Η Λιόπη Αμπατζή είναι διδάκτορας κοινωνικής ανθρωπολογίας και ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθήνας

πινακας: Frank Picini

πηγή:http://mahitotekmirio.wordpress.com/2008/09/27/02-14/