“Ασθενής” ή “Πελάτης”

”Ασθενής” ή “πελάτης”, είναι ένα ζήτημα το οποίο έχει ανακύψει από παλιά στις τάξεις των επαγγελμάτων υγείας. Αυτός ο διάλογος θα τον έλεγα, ακόμα και σήμερα απασχολεί την ιατρική κοινότητα. Μεγάλα νοσοκομεία στο εξωτερικό προβληματίζονται στο πως πρέπει να ονομάσουν τους ανθρώπους που πάσχουν έχουν ανάγκη τις υπηρεσίες τους. Προτείνουν όχι μόνο αυτές τις δύο ονομασίες δηλαδή “ασθενής”, ή “πελάτης” αλλά και την ονομασία του “χρήστη”

Περισσότερο αυτό το δίλημμα το συναντάμε στα επαγγέλματα που αντικείμενό τους είναι η ψυχική υγεία, και η δυσκολία γίνεται μεγαλύτερη όσον αφορά την προσφώνηση και την ονομασία που θα αποδώσουμε στο άτομο ή τα άτομα που απευθύνονται σε εμάς, τους ψυχολόγους και ειδικά τους ψυχοθεραπευτές.

Η ονομασία “ασθενής”, δείχνει το άτομο του οποίου η υγεία βρίσκεται σε κατάσταση ανησυχίας. Το ότι συναντά όμως ένα γιατρό δεν σημαίνει ότι είναι άρρωστος, αλλά από την στιγμή που υπάρχει μια ιατρική γνωμάτευση, τότε μπορούμε να τον ονομάσουμε “ασθενή”.

Η ονομασία ”πελάτης”, αναφέρεται στο άτομο το οποίο ενδιαφέρεται για να “αγοράσει” προϊόντα ή και υπηρεσίες. Γι αυτό μάλλον τον λόγο οι φαρμακοποιοί μιλούν για τους “πελάτες” τους, όπως και άλλα επαγγέλματα υγείας. Βέβαια η ονομασία “πελάτης” είναι δανική από τον κόσμο της αγορά και του μάρκετινγκ και αυτό δεν αρέσει σε πολλούς επιστήμονες διότι, και πολύ σωστά το θέτουν, οι υπηρεσίες προς τον άνθρωπο δεν είναι σωστό να εξ ισούνται με διαδικασίες που έχουν σχέση με το εμπόριο.

Η ονομασία “χρήστης” αναφέρεται σε εκείνο το άτομο που μπορεί να “κάνει χρήση” ενός πακέτου ιατρικής περίθαλψις στο οποίο δεν περιλαμβάνεται μόνο η καθαρή ιατρική υπηρεσία, αλλά και άλλες. Αυτές οι υπηρεσίες εκτός των ιατρικών προσεγγίσεων στο προβλήματος υγείας που έχει παρουσιαστεί, ασχολούνται με την κοινωνική του διάσταση της ασθένειας και τις επιπτώσεις και αλλαγές που έχει φέρει, ή μπορεί να φέρει στον ασθενή αλλά και στο του κοντινό περιβάλλον.

Η κάθε μια λοιπόν από αυτές τις ονομασίες περιλαμβάνει και μια διαφορετική προσέγγιση της ασθένειας, δηλαδή μια άλλη πολιτική και φιλοσοφία απέναντι σε αυτόν που “πάσχει”.

Στην δική μας περίπτωση, αυτή του ψυχολόγου αλλά και του ψυχοθεραπευτή οι έννοιες “ασθενής” και “πελάτης” διατηρούν επίσης μια διαφορετική προσέγγιση του ατόμου που εκδηλώνει την ανάγκη να μας συναντήσει. Το να το ονομάσουμε “ασθενή”, το άτομο που ζητά την βοήθειά μας παραπέμπει στο νόσημα, δηλαδή ότι τον βλέπουμε σαν άρρωστο, που σημαίνει ότι η στάση μας απέναντι του θα διαμορφωθεί σύμφωνα με αυτό το βλέμμα.

Πρέπει όμως να αναρωτηθούμε κατά πόσον ένα ψυχολογικό πρόβλημα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν νόσημα ή όχι. Αυτό δηλαδή που η ψυχιατρική επιστήμη θεωρεί και καθορίζει σαν ψυχικό νόσημα, στην δική μας περίπτωση δεν μπορεί να υποστηριχθεί σαν κάτι τέτοιο, διότι το ψυχολογικό πρόβλημα δεν έχει τα χαρακτηριστικά, του ψυχιατρικού ακόμα και αν μερικές φορές, χρειασθεί το άτομο που απευθύνεται σε εμάς να καταφύγει σε φαρμακευτική βοήθεια. Έτσι ο χαρακτηρισμός “ασθενής” περιορίσει και ορίζει την θεραπευτική σχέση σε μια βάση που, κατά την γνώμη μου, θέτει το άτομο σε μειονεκτική θέση απέναντί μας, και αδικεί και εμάς σαν ειδικούς.

Από την άλλη μεριά, το να τον ονομάσουμε “πελάτη” μας οδηγεί στην αντιμετώπιση του σαν κάποιον που “αγοράζει” ένα προϊόν. Πολλοί θεωρούν, όπως ανάφερα πάρα πάνω, ότι οι υπηρεσίες που προσφέρουμε δεν είναι προϊόντα με την στενή έννοια του όρου. Δεν συμφωνούν ισχυριζόμενοι ότι μειώνεται η “προσφορά” μας, η λειτουργία μας, στο επίπεδο του “εμπορικού προϊόντος”. Εδώ θα μπορούσαμε να ανοίξουμε ολόκληρο διάλογο σε σχέση με την εμπορευματοποίηση της ίδιας της ζωής, αλλά δεν είναι επί του παρόντος.

Το να ονομάζουμε το άτομο που απευθύνεται σε εμάς “πελάτη” δηλαδή σαν κάποιον ο οποίος “ αγοράζει”, σημαίνει ότι του αποδίδουμε μια ενέργεια που εμπεριέχει την επιλογή, την θέληση, την αποφασιστικότητα, και την ικανότητα να ελέγξει αυτό που του συμβαίνει μέσα από αυτή την “αγορά” των υπηρεσιών μας. Από αυτή την άποψη ο”πελάτης” εμφανίζεται σαν κάποιος ο οποίος δεν έχει απολέσει τις παραπάνω ιδιότητες, όπως θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε για κάποιον που πάσχει από ψυχικό νόσημα, αλλά διατηρεί την αίσθηση του εαυτού του με το να αποφασίζει τι είναι για αυτόν το καλύτερο.

Ακόμα η σχέση με τον “ πελάτη” διαμορφώνεται σε ένα επίπεδο που δεν υποβιβάζει ούτε τον ίδιο, αλλά ούτε και την υπηρεσία που του προσφέρουμε. Δηλαδή σαν “πελάτης” μέσα στη θεραπευτική σχέση κρατά το κύρος του “πελάτη” και ότι αυτό σημαίνει κοινωνικά. Επίσης και το δικό μας κύρος παραμένει το ίδιο, δεν υποτιμάται, διότι είμαστε αυτοί που “γνωρίζουν” και “πουλάν” αυτή την γνώση και εκείνος, είναι αυτός που την “ιδιοποιείται” μέσα από την “αγορά” που κάνει.

Με λίγα λόγια εγώ προτιμώ να μιλώ για “ πελάτες” παρά για “ασθενείς”.

Κερεντζής Λάμπρος

Πίνακας Derek Gores
http://www.greenlaunches.com/category/recycle/page/14/