Ιστορική εξέλιξη της παιδικής εργασία στην Ευρώπη, το νομοθετικό πλαίσιο και η κατάσταση σήμερα.

Τα δικαιώματα των παιδιών αποτελούν τμήμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία δεσμεύονται να τηρούν και να διαφυλάττουν βάσει διεθνών και ευρωπαϊκών συνθηκών τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και τα κράτη μέλη. Μία από τις κρισιμότερες παραβιάσεις των δικαιωμάτων του παιδιού αποτελεί η παιδική εργασία. Ειδικότερα, η παιδική εργασία συνδέεται με την απομάκρυνση από την εκπαίδευση, την κακοποίηση, το εμπόριο, την αναγκαστική στράτευση, τη σεξουαλική εκμετάλλευση και την χρησιμοποίηση παιδιών σε παράνομες δραστηριότητες. Παράλληλα, συμβαδίζει με την απασχόληση των παιδιών κάτω από ένα ελάχιστο ηλικιακό όριο και σε συνθήκες επικίνδυνες για την σωματική, φυσική και ηθική υγεία του παιδιού. Ασφαλώς, το φαινόμενο της παιδικής εργασίας δεν είναι ένα καινούργιο πρόβλημα, αφού απασχόλησε την διεθνή κοινότητα από το τέλος του Α' παγκοσμίου πολέμου.

Στις πρώτες εποχές της βιομηχανικής επανάστασης οι βιομήχανοι συνήθιζαν να προσλαμβάνουν τις οικογένειες ως ενιαίες μονάδες, με αυτό τον τρόπο προέκυψε το φαινόμενο της παιδικής βιομηχανικής εργασίας. Στην Αγγλία, στον κλάδο της βαμβακουργίας, εργάστηκαν πολλά παιδιά με την συναίνεση της κοινότητας και της ενορίας, καθώς και των ίδιων των γονέων. Στη Γαλλία παιδιά εργάζονταν στην υφαντουργία μέχρι και 14 ώρες την ημέρα. Τα παιδιά που εργάζονταν στις οικογενειακές επιχειρήσεις, ή ακόμη και στα χωράφια βρίσκονταν σε λίγο καλύτερη μοίρα, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις είχαν καλύτερη μεταχείριση από τους δικούς τους. Τις πιο άθλιες συνθήκες βίωναν, όμως, εκείνα που εργάζονταν στα ορυχεία.

Με το φόβο να πέσουμε σε μία εύκολη σύνδεση αίτιου-αιτιατού, θα μπορούσαμε να πούμε πως η βιομηχανική παραγωγή και ο μετασχηματισμός της ευρείας οικογένειας σε πυρηνική, ευνόησε πιθανόν την ανάδυση μιας ξεχωριστής παιδικότητας. Κατ' επέκταση, αναδείχθηκε σε μείζον ζήτημα για την διεθνή κοινότητα το φαινόμενο της παιδικής εργασίας. Ήταν στην πρώτη συνεδρία της Διεθνούς Διάσκεψης Εργασίας το 1919, όταν ορίστηκε στις συμβάσεις 5 και 6 η ελάχιστη αποδεκτή ηλικία των εργαζομένων στα 14 έτη και έγινε λόγος για την νυχτερινή εργασία των νέων στην βιομηχανία. Αργότερα, το 1920 (σύμβαση 7) ορίζεται η ελάχιστη ηλικία εργαζομένων στη ναυτιλία, το 1921 (σύμβαση 10) στην αγροτική οικονομία και το 1932 (σύμβαση 33) στα επαγγέλματα εκτός βιομηχανίας. Αρκετά αργότερα, με τη σύμβαση του 1973, απαγορεύεται η παιδική εργασία πριν τη συμπλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και όχι κάτω από τα 15 έτη.

Η σύνδεση μεταξύ των δικαιωμάτων του παιδιού και της επιβίωσης και ανάπτυξης του επιτεύχθηκε με την Σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού (ΟΗΕ, 1989) και επικυρώθηκε από 187 κράτη. Η Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού είναι ένα εργαλείο προστασίας των παιδιών και των νέων από κάθε μορφή εκμετάλλευσης τους και αναγνωρίζει ότι κάθε παιδί έχει συγκεκριμένα δικαιώματα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του. Το πρώτο μέρος αυτής καταγράφει αναλυτικά σε 41 άρθρα τα δικαιώματα αυτά, στοιχειοθετώντας τα σε 4 κατηγορίες, αυτών της επιβίωσης, της ανάπτυξης, της προστασίας και της συμμετοχής. Στο δεύτερο μέρος περιγράφεται ο μηχανισμός ελέγχου της εφαρμογής της Σύμβασης και θεσμοθετείται το όργανο που θα ασκεί αυτό το ρόλο, το οποίο είναι η Επιτροπή για τα δικαιώματα του παιδιού. Το τρίτο και τελευταίο μέρος περιλαμβάνει τις διατάξεις που αφορούν ενδεχόμενες τροποποιήσεις σε άρθρα της Σύμβασης. Τα συμβαλλόμενα στη Σύμβαση κράτη, έχοντας υπόψη τους την Διακήρυξη της Γενεύης του 1924 για τα δικαιώματα του παιδιού, αναγνωρίζουν ως 'παιδί' (άρθρο 1) “κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των δεκαοκτώ ετών, εκτός εάν η ενηλικίωση επέρχεται νωρίτερα, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία”. Στο άρθρο 32 της ίδιας Σύμβασης αναγνωρίζεται το δικαίωμα του παιδιού να προστατεύεται από την οικονομική εκμετάλλευση και από την εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας που ενέχει κινδύνους ή που μπορεί να βλάψει την υγεία του ή τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική ή κοινωνική του ανάπτυξη.

Η Σύμβαση καλεί τα κράτη μέλη:

α. να ορίζουν ένα κατώτατο όριο ή κατώτατα όρια ηλικίας για την είσοδο στην επαγγελματική απασχόληση.

β. να προβλέπουν μια κατάλληλη ρύθμιση των ωραρίων και των συνθηκών εργασίας.

γ. να προβλέπουν κατάλληλες ποινές και άλλες κυρώσεις για να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή του παρόντος άρθρου.

Το 1998 η Διεθνής Διάσκεψη Εργασίας υιοθέτησε τη Διακήρυξη περί Θεμελιωδών Αρχών και Δικαιωμάτων των Εργαζομένων της Δ.Ο.Ε., όπου αναφέρεται ότι η ουσιαστική εξάλειψη της παιδικής εργασίας είναι μια από τις αρχές που αφορούν τα θεμελιώδη δικαιώματα και πρέπει να γίνει σεβαστή από όλα τα κράτη μέλη της Δ.Ο.Ε., ακόμα και αν δεν έχουν επικυρώσει τις βασικές συμβάσεις. 

Το 1999 υιοθετήθηκε ομόφωνα η Σύμβαση 182 με θέμα «Χείριστες Μορφές Παιδικής Εργασίας» και μέχρι σήμερα έχει επικυρωθεί από τα περισσότερα κράτη μέλη της Δ.Ο.Ε. Το 2000 στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 24 αναφορικά με τα δικαιώματα του παιδιού αναφέρει : 

1. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προστασία και τη φροντίδα που απαιτούνται για την καλή διαβίωσή τους. Τα παιδιά μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Η γνώμη τους σχετικά με ζητήματα που τα αφορούν λαμβάνεται υπόψη σε συνάρτηση με την ηλικία και την ωριμότητά τους. 

2. Σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά, είτε επιχειρούνται από δημόσιες αρχές είτε από ιδιωτικούς οργανισμούς, πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού.

3. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να διατηρεί τακτικά προσωπικές σχέσεις και απ’ ευθείας επαφές με τους δύο γονείς του, εκτός εάν τούτο είναι αντίθετο προς το συμφέρον του.

Παρ' 'όλα αυτά, οι όροι αυτοί δεν εφαρμόστηκαν στην πλειονότητα του πληθυσμού της κάθε χώρας-μέλους. Στη Μεγάλη Βρετανία γίνονται δεκτοί ως εθελοντές στο στρατό ακόμη και νέοι 16 ετών, ενώ είναι γεγονός ότι παιδιά 16 και 17 ετών χρησιμοποιήθηκαν στις ένοπλες συγκρούσεις στη Βόρεια Ιρλανδία. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της χώρας η εργασία επιτρέπεται από την ηλικία των 13 ετών, ενώ στο Νότιο Λονδίνο σε εργατικές λαϊκές συνοικίες το 40% των παιδιών εργάζονται. 

Σύμφωνα με την έρευνα του συνδικάτου G.M.B. τα κέρδη της εργοδοσίας από τη χρησιμοποίηση νέων σχολικής ηλικίας ανέρχονται σε 600 εκατομμύρια λίρες. Γίνεται σαφές ότι το φθηνό εργατικό κόστος που προσφέρουν τα παιδιά είναι επιθυμητό ακόμη και σε οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες. Στη Γαλλία επίσης οι αρχές κλείνουν τα μάτια στην άσχημη αυτή πραγματικότητα. Σύμφωνα με έρευνα της γαλλικής τηλεόρασης η εφηβική πορνεία έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Έφηβες 13-14 ετών από τις πρώην ανατολικές χώρες, την Αφρική και την Ασία εκδίδονται στους δρόμους του Παρισιού για 5 και 10 ευρώ. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Ελλάδας, 600.000 παιδιά εργάζονται στη Γερμανία από τα οποία, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, 300.000 παιδιά είναι τουρκικής υπηκοότητας. Η Γερμανική νομοθεσία απαγορεύει την παιδική εργασία, αλλά επιτρέπει στα παιδιά ηλικίας άνω των 13 ετών να απασχολούνται σε ελαφρές εργασίες και όχι για πάνω από 2 ώρες ημερησίως, ενώ παιδιά άνω των 13 ετών δεν υποχρεούνται να παρακολουθούν το σχολείο όταν εκπαιδεύονται σε κρατικό ή ιδιωτικό φορέα για πάνω από 35 ώρες την εβδομάδα. Στην Ισπανία η παιδική εργασία αριθμείται σε 200.000 άτομα. Η αύξηση της επιταχύνθηκε μετά την ψήφιση από την κυβέρνηση ενός νόμου που καταργούσε τους μέχρι τότε υπάρχοντες περιορισμούς για τις μαζικές απολύσεις. 

Η Ιταλία και ιδιαίτερα ο Ιταλικός νότος πλήττονται σοβαρά από την κρίση. Πάνω από 60000 παιδιά στην Ν. Ιταλία έχουν εγκαταλείψει το σχολείο και δουλεύουν παράνομα, το 38% είναι κάτω από 13 ετών. Λόγω της κρίσης, το κράτος έχει μειώσει αισθητά τα οικογενειακά επιδόματα, εξασθενίζοντας έτσι περισσότερο έτσι περισσότερο τις κοινωνικές ομάδες που είχαν ήδη οικονομικό πρόβλημα. Ο Gennaro Avallone, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Salerne αναφερόμενος στα οικονομικά μέτρα κατά τις κρίσης θα σημειώσει : " Η Ιταλική κυβέρνηση απάντησε στην κρίση προωθώντας την " μαύρη " εργασία. Ωστόσο είμαι σίγουρος, ότι, η εκμετάλλευση των ανηλίκων συμβάλλει στη μείωση του κόστους. Έτσι προωθείται η ανταγωνιστικότητα των μικρών επιχειρήσεων, που υποφέρουν από την κρίση. Είναι μια προφορά εργασίας αναγκαία για την επιβίωση αυτών των επιχειρήσεων γιατί τα παιδιά κοστίζουν πολύ λιγότερο από τους ενήλικες". 

Τέλος, στην Βουλγαρία παιδιά κάτω των 10 ετών εργάζονται μαζί με τις οικογένειες τους στα χωράφια όλες τις μέρες της εβδομάδας, όλες τις ώρες της ημέρας.

Η Ευρώπη βρίσκεται πλέον σε πλήρη αντίθεση με τις διακηρύξεις για τα δικαιώματα των παιδιών, τις οποίες συνέταξε μεν στο παρελθόν αλλά δεν μπορεί να τις τηρήσει. Το 2006 σε μία προσπάθειά της να προωθήσει και να προστατέψει αποτελεσματικά τα δικαιώματα του παιδιού στο πλαίσιο των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια στρατηγική προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού, η οποία προβλέπει πολλά μέτρα όπως :

• τη θέσπιση σε ολόκληρη την ΕΕ ενός ενιαίου αριθμού τηλεφώνου με έξι ψηφία (αρχίζοντας από το 116) για τις γραμμές συνδρομής στα παιδιά, καθώς και ενός ενιαίου αριθμού τηλεφώνου για τις επείγουσες κλήσεις σχετικά με παιδιά που χάθηκαν ή είναι θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης.
• τη στήριξη στις τράπεζες και τις εταιρείες πιστωτικών καρτών στον αγώνα τους κατά της χρήσης πιστωτικών καρτών για την αγορά εικόνων παιδιών πορνογραφικού χαρακτήρα στο Διαδίκτυο.
• το ξεκίνημα ενός σχεδίου δράσης σχετικά με τα παιδιά στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη.
• τη δημοσίευση ενός εγγράφου διαβούλευσης για τον καθορισμό των δράσεων που θα θεσπιστούν στο μέλλον.
• τη σύσταση ενός ευρωπαϊκού φόρουμ για τα δικαιώματα του παιδιού (EN) και μιας δικτυακής βάσης συζήτησης.
• τη σύνδεση των παιδιών με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
• την εκπόνηση μιας στρατηγικής επικοινωνίας σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, επιτρέποντας κατά τον τρόπο αυτό στα παιδιά και στους γονείς τους να κατανοήσουν καλύτερα τα δικαιώματα αυτά.

Πηγή: Απόσπασμα 

από την εργασία 

της

ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ

Με ΘΕΜΑ : ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΓΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

 

πίνακας: fabien merelle