ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ





ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το εργασιακό περιβάλλον μπορεί να αποτελεί ένα μέρος μόνο του συνολικού περιβάλλοντος των ανθρώπων, παίζει όμως πολύ σημαντικό ρόλο στη διατήρηση τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής υγείας του ανθρώπου, αφού η κοινωνική δομή που τον περιβάλλει,κυρίως στις δυτικές χώρες, έχει κτιστεί γύρω από την αμειβόμενη εργασία. Βέβαια ο άνθρωπος βρίσκεται στο χώρο εργασίας του συνήθως 8 ώρες την ημέρα, 5 ημέρες την εβδομάδα ενώ υπάρχουν τα Σαββατοκύριακα, οι αργίες, κάποιες διακοπές και χρόνος ξεκούρασης, τα οποία θα έπρεπε να είναι πιο σημαντικά από την αμειβόμενη εργασία. Η τελευταία όμως είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την αυτοεκτίμηση και τον καθορισμό του κοινωνικού ρόλου του ατόμου και η σημασία της ξεπερνά την αναλογία σε σχέση με τις άλλες δραστηριότητες, στο συνολικό χρόνο της ζωής του. Επιπλέον, μελέτες έδειξαν αρνητικές επιπτώσεις ακόμα και στην υγεία παιδιών που οι γονείς τους δεν είχαν καλή δουλειά.

Ποιος είναι ο ρόλος του ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος σ’ έναν εργασιακό χώρο και ο βαθμός της συμμετοχής του στην εμφάνιση τυχόν παθολογίας; Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έχουν γίνει προσπάθειες περιγραφής της έκτασης αλλά και του τρόπου με τον οποίο ψυχοκοινωνικοί παράγοντες δρουν και επηρεάζουν την υγεία των εργαζομένων σ’ ένα συγκεκριμένο εργασιακό χώρο. Οι ψυχοκoινωνικοί παράγοντες έχουν αρχίσει να αποτελούν μέρος του αντικειμένου ενασχόλησης των ιατρών εργασίας σε πολλές χώρες σε θέματα πρόληψης, αντιμετώπισης γνωματεύσεων κλπ.

Παρακάτω παρατίθενται μερικοί διαφορετικοί, αλληλοεπιδρώντες τομείς της κοινωνικής ζωής που επηρεάζουν την υγεία και εξηγούν την ανάγκη για λήψη μέτρων προς την κατεύθυνση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων. Ενδεικτικά αναφερόμαστε στα εξής:

Πως το κοινωνικό και ψυχολογικό περιβάλλον επηρεάζει την υγεία.

Οι φτωχές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες επηρεάζουν την υγεία κατά τη διάρκεια της ζωής. Οι άνθρωποι χαμηλής κοινωνικής τάξης, συνήθως διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο σοβαρής νόσησης και προώρου θανάτου από αυτούς που ανήκουν στην ανώτερη κοινωνική τάξη. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι χαμηλότερες κοινωνικά τάξεις δρουν σωρευτικά με αποτέλεσμα να είναι λιγότερο πιθανό να απολαύσουν μακροβιότητα. Η ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, απουσία ελέγχου στην εργασία ή την προσωπική ζωή αποτελούν αγχογόνους παράγοντες οι οποίοι με τη σειρά τους, έχουν ως αποτέλεσμα τον επηρεασμό τόσο της σωματικής υγείας, όσο και της ψυχικής.

Η αντίδραση στο άγχος ενεργοποιεί συγκεκριμένες ορμόνες που επηρεάζουν την καρδιαγγειακή λειτουργία και το ανοσοποιητικό σύστημα. Ενώ οι ορμόνες και το νευρικό σύστημα μας προετοιμάζουν ώστε να ανταποκριθούμε άμεσα σε μια εξωτερική απειλή αυξάνοντας την ετοιμότητά μας, όταν αυτό γίνεται πολύ συχνά ή διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα έχει πολλαπλές επιπτώσεις στην υγεία μας. Μερικές από αυτές είναι: κατάθλιψη, αυξημένη δεκτικότητα σε λοιμώξεις, σακχαρώδης διαβήτης, αύξηση χοληστερόλης και λιπιδίων στο αίμα,υψηλή αρτηριακή πίεση και αυξημένος κίνδυνος για εμφράγματα.

Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος που παίζει ένα καλό περιβάλλον ανάπτυξης κατά την παιδική ηλικία.

Οι βάσεις για την υγεία ενός ενήλικα τίθενται στην εμβρυϊκή και νηπιακή ηλικία. Κακή διατροφή, κάπνισμα και φτώχεια των γονιών, απουσία συναισθηματικής υποστήριξης κατά την παιδική ηλικία σχετίζονται στην ενήλικη ζωή με μειωμένη λειτουργία του καρδιαγγειακού, του αναπνευστικού συστήματος, των νεφρών και του παγκρέατος.

Ποια είναι η επίδραση της εργασίας στην υγεία.

Υπάρχει μαρτυρία ότι το άγχος στην εργασία παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κατάστασης της υγείας, στην απουσία από την εργασία αλλά και στον πρόωρο θάνατο.

Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν προβλήματα υγείας όταν τα άτομα έχουν λίγες ευκαιρίες να χρησιμοποιήσουν τις ικανότητές τους, δε συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων και η εργασία τους έχει υψηλές απαιτήσεις ενώ δεν είναι κατάλληλα αμειβόμενη. Το να μην έχεις τον έλεγχο της δουλειάς σου φαίνεται ότι σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για οσφυαλγίες, απουσία από την εργασία και εμφάνιση καρδιαγγειακού νοσήματος. Φαίνεται επίσης, ότι οι συγκεκριμένοι αυτοί κίνδυνοι δεν σχετίζονται με τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ατόμου, αλλά με το εργασιακό περιβάλλον.

Προβλήματα που δημιουργούν η ανεργία και η επαγγελματική ανασφάλεια.

Τα τελευταία 10 χρόνια η ανεργία έχει αυξηθεί σημαντικά στις περισσότερες χώρες και δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι αυτή έχει επιπτώσεις στην υγεία γενικά και στην ψυχική υγεία ειδικότερα. Μελέτες όπως αυτή των Fagin & Little (1984) επιβεβαιώνουν ότι η ανεργία προκαλεί ψυχολογικά φαινόμενα παρόμοια με αυτά της απώλειας, όπως πχ. θάνατος στην οικογένεια, διαζύγιο, τερματισμός σχέσης κλπ.

Η επίπτωση στην υγεία των ανθρώπων ξεκινά από τη στιγμή που θα νοιώσουν ότι απειλείται η εργασία τους, πριν ακόμα γίνουν άνεργοι.

Το άγχος και η ανασφάλεια επιδρούν αρνητικά στην υγεία. Έτσι δεν αρκεί να έχεις μια δουλειά, αλλά πρέπει να εξασφαλίζεται και η ποιότητα αυτής της δουλειάς. Οι κίνδυνοι για την υγεία από την ανεργία σχετίζονται τόσο με τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της όσο και με τις οικονομικές.

Μια σειρά από μελέτες (Colledge & Bartholomew 1980, Finlay-Jones et al. 1981, Jackson & Warr 1984) έδειξαν ότι 25- 50% των ανέργων αναφέρουν συμπτώματα ψυχικής διαταραχής. Επίσης, όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια της ανεργίας τόσο περισσότερες είναι και οι πιθανότητες εμφάνισης ψυχολογικών προβλημάτων.

Ο ερευνητής Warr (1985) έκανε σύγκριση μεταξύ εργαζομένων και ανέργων. Τα ευρήματα της μελέτης του έδειξαν ότι οι άνεργοι παρουσιάζουν περισσότερο άγχος, κατάθλιψη, νευρωτική συμπεριφορά, λιγότερη διάρκεια και χαμηλή ποιότητα ύπνου. Επίσης ήταν περισσότερο θλιμμένοι, δεν είχαν αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στους άλλους. Ο Άγγλος κοινωνιολόγος M.Plant (1984) κάνοντας ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας αναφέρει 156 μελέτες οι οποίες δείχνουν συστηματικά ότι οι αυτοκτονίες και οι απόπειρες αυτοκτονίας είναι πολύ πιο συχνές στους ανέργους παρά στους εργαζόμενους

Τέλος τόσο ο Falret (1822), όσο και ο Durkheim (1897) επισήμαναν ότι οι οικονομικές κρίσεις συμβάλλουν στις απόπειρες, αλλά και στις «επιτυχείς» αυτοκτονίες.

Ο ρόλος της φιλίας και της κοινωνικής συμπαράστασης.

Η κοινωνική υποστήριξη και οι καλές κοινωνικές σχέσεις συμβάλλουν στη διατήρηση της καλής κατάστασης της ανθρώπινης υγείας. Η κοινωνική υποστήριξη προσφέρει συναισθηματικό και πρακτικό στήριγμα στους ανθρώπους. Ανήκοντας σ’ ένα κοινωνικό δίκτυο επικοινωνίας και αμοιβαίων υποχρεώσεων το άτομο αισθάνεται ότι είναι αγαπητό, αισθάνεται να το φροντίζουν, να το εκτιμούν και να το σέβονται. Όλα αυτά έχουν μια ισχυρή προστατευτική δράση στην υγεία του. Τα άτομα που δεν έχουν συναισθηματική κοινωνική υποστήριξη είναι πιο ασθενικά, υποφέρουν περισσότερο από κατάθλιψη και έχει παρατηρηθεί ότι έχουν υψηλότερο δείκτη πρόωρων θανάτων.

Οι κίνδυνοι του κοινωνικού αποκλεισμού.

Η φτώχεια, η ανεργία και οι άστεγοι, όπως έχει ήδη αναφερθεί, έχουν αυξηθεί σε αρκετές χώρες. Μετανάστες από άλλες χώρες, εθνικές μειονότητες, πρόσφυγες με τα παιδιά τους,ζουν σε συνθήκες οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους. Η κοινωνία έχει την τάση να απομονώσει και να αποβάλλει αυτά τα άτομα,τα οποία αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν τον αποκλεισμό από την εργασία, την εκπαίδευση, την περίθαλψη. Ο ρατσισμός, η διάκριση και η εχθρότητα που συναντούν σε συνδυασμό με τα παραπάνω επιδρούν βλαπτικά στην υγεία τους.

Η επίπτωση του αλκοόλ και της χρήσης ουσιών.

Τα άτομα στρέφονται στο αλκοόλ, το κάπνισμα, τις ουσίες. Ενώ υποφέρουν, ωθούνται σ ́ αυτήν την επιλογή από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και χρησιμοποιούν τα παραπάνω επιθυμώντας να απαλύνουν τον πόνο από οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες. Αυτό όμως τους οδηγεί σε χειρότερες καταστάσεις, επιτείνοντας τα προβλήματά τους. Ειδικότερα στον εργασιακό χώρο υπάρχει αποδεδειγμένη σχέση ανάμεσα στον αριθμό των δισκίων που καταναλώνονται ημερησίως, το κάπνισμα, τη χρήση αλκοόλ και στο πεδίο αρμοδιοτήτων που έχει ο εργαζόμενος.


  H εισαγωγή 
από την εργασία
 της
Αναστασία Πανταζοπούλου - Φωτεινέα
Ιατρός Υγειονολόγος - Επιδημιολόγος
Ιατρός Εργασίας
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

με τίτλο

«ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
(ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ)
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ»

πίνακας: Rene Magritte



Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα