Πολιτική και Mαγεία

Ο μύθος και η πολιτική

Ο μύθος είναι μια ιστορία, ένα παραμύθι που έρχεται και ασφαλίζει την εξέλιξή των κοινωνικών καταστάσεων ερμηνεύοντας την ανάπτυξη τους με όρους που ξεπερνούν την πραγματικότητα. Το περιεχόμενό του άλλες φορές ιδεολογικό, άλλες συναισθηματικό έχει σαν στόχο να απλοποιήσει τις δύσκολες και την “αγριότητα” τους και να παρουσιάσει ένα διέξοδο.

Ο μύθος τροφοδοτείται και τροφοδοτεί το ασυνείδητο και έχει να κάνει με το θρησκευτικό υπόβαθρο των πολιτισμών. Έχει να κάνει επίσης με ασυνείδητες επιθυμίες, φόβους και αγωνίες και γενικά ανασφάλειες, των οποίων η λύση πολλές φορές δεν υπολογίζει τις αντικειμενικές συνθήκες, αλλά τις “μαγικές” τελετουργίες αποφυγής. Κάτω από την πίεση των συναισθημάτων της μη ικανοποίησης, της έλλειψης, της στέρησης καθώς και της ματαίωσης, ο μύθος και η επιθυμία πραγματοποίησης, οδηγούν στην αποδοχή της “μαγικής” λύσης σαν προοπτική της πραγματικότητας.

Το πολιτικό σύστημα τώρα, ξέχωρα από το ορθολογικότητα και το ρεαλισμό του απέναντι στην πραγματικότητα, στην ουσία κρύβει ένα συνονθύλευμα από πίστεις, όνειρα, ενστικτώδεις προσδοκίες που δεν θα ήταν άδικο να τις συγκρίνουμε με την προ-λογική “μυθική” νοοτροπία των πρωτογόνων κοινωνιών.

Η καλλιέργεια της ψευδαίσθησης σαν στοιχείο της πολιτικής αποτελούσε και αποτελεί ένας χώρο όπου ο πολίτης καλείται να εναποθέσει προσδοκίες, δοξασίες και επιθυμίες που ενώ γνωρίζει ότι αντικειμενικά δεν ικανοποιούνται, εντούτοις μέσω της πολιτικής παρουσιάζονται σαν στόχοι προς εκπλήρωση. Έτσι η πολιτική είτε “δεξιά” είτε “αριστερά” παρουσιάζεται σαν να έχει στα χέρια της την συνταγή, τον τρόπο με τον οποίον η κοινωνία θα βγει από από την δυσκολία. Μόνο που αυτή η λύση έχει χαρακτήρα ανορθολογικό, εξωπραγματικό, και τέλος μαγικό. Αυτό που φαίνεται ότι έχει σημασία σε αυτή την περίπτωση, είναι το πόσο ευχάριστα ακούγονται αυτές οι προτάσεις στα αυτιά του “λαού”. Και πόσο μέσα στα δεινά που αντιμετωπίζει, αυτές οι προτάσεις υιοθετούνται, χωρίς δεύτερη σκέψη, ψάχνοντας απεγνωσμένα μια αποσυμπίεση της κατάστασης.


Η σχέση πολιτικού-πολίτη

Για τους πολιτικούς η “μαγεία” τους εκφράζεται μέσα από τα λόγια-πυροτεχνίματα που απλοποιούν τις καταστάσεις παρουσιάζοντας τον εαυτό του σαν τον σωτήρα που θα διορθώσει όλα τα κακώς κείμενα, προσπαθώντας να κερδίσει την αποδοχή του κόσμου και την εκλογή του. Σε αυτή την περίπτωση ο λόγος του έρχεται να προσφέρει απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα που ζητούν λύσεις, χωρίς να υπολογίζεται ούτε από τον πολιτικό, αλλά ούτε και από τον πολίτη η ορθολογικότητα τους. Σαν η σχέση πολιτικού-πολίτη, να ξεφεύγει από τα δεδομένα της πραγματικότητας. Σαν να κατασκευάζεται μια μυστική συμφωνία αποφυγής της και προσφυγής σε ένα μυθικό χώρο όπου από σχέση ενηλίκων μετατρέπεται σε σχέση ενήλικα ανήλικου, όπου ο ενήλικος-πολιτικός, ο μπαμπάς ασφαλίζει με τις λέξεις τον ανήλικο-πολίτη. Η ιστορία είναι γεμάτη από ξακουστούς μπαμπάδες

Αυτή την κατάσταση έχουμε να κάνουμε με την ταυτοποίηση της εξουσίας στο πρόσωπο που την ασκεί. Σε αυτή την ταυτοποίηση ο πολίτης αναζητά την ισχύ στο πρόσωπο του πολιτικού. Αποζητά την ασφάλεια και εκφράζει την ανάγκη της κάλυψης του από μια πραγματικότητα που τον απειλεί, όπως θα έκανε ένα μικρό παιδί σε σχέση με τον γονέα του. Συγχρόνως όμως αισθάνεται ότι αποφασίζει, ότι ελέγχει μέσα από τον αντιπρόσωπό του την απειλητική πραγματικότητα.

Η ταύτιση σαν λειτουργία ενώ φαίνεται ότι στηρίζεται σε ρεαλιστικά δεδομένα, εντούτοις εισχωρούν μέσα της φανταστικά χαρακτηριστικά τα οποίο “ακουμπούν” στο ατομικό και συλλογικό ασυνείδητο. Η ταύτιση φέρνει πολύ εύκολα στο μυαλό πατρικές μορφές όπως προέδρων, βασιλιάδων, του θεού κ.λ.π. Πράγμα που έχει να κάνει με τα παλαιότερα στάδια ανάπτυξης τόσο του πολίτη όσο και της κοινωνίας Σε αυτά τα στάδια τόσο ο γονέας για το παιδί όσο και ο ηγέτης για τον πολίτη - είτε στην πρωτόγονη κοινωνία, είτε στην σημερινή - εξέφραζαν και εκφράζουν σαν πρόσωπα. την ισχύ. Ισχύ η οποία εξασφάλιζε και θα εξασφαλίζει την βιωσιμότητα της κοινωνίας και κατ' επέκταση και του πολίτη.

Αυτό λοιπόν που μεγιστοποιεί την δύναμη του πολιτικού απέναντι στο πολίτη είναι η μυθικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει η παρουσία του. Ο πολίτης αφήνεται όπως ένα μικρό παιδί να τον οδηγήσει ο πολιτικός εκεί που απλά φαντάζεται, αλλά δεν είναι πραγματικό. Κάτω από αυτές τις συνθήκες δημιουργείται ένα φανταστικό κλίμα όπου το το αδύνατο φαντάζει σαν μια ρεαλιστική προοπτική πλησιάζοντας την “μαγική σκέψη” παρά την πραγματικότητα, κάτι που δεν συνειδητοποιείται, από τον πολίτη την δεδομένη στιγμή αλλά πολύ αργότερα.

Βέβαια χρειάζεται να θυμηθούμε ότι στις δημοκρατίες την εξουσία δεν την ασκεί ένα πρόσωπο αλλά περισσότερα, παρ' όλα αυτά τίποτα δεν εμποδίσει την αναζήτηση ενός ηγέτη-πατέρα.


Η σχέση πολιτικής και λαού

Γενικά η προπαγάνδα απευθύνεται στα σκοτεινά τοπία του ατομικού και συλλογικού ασυνειδήτου. Όσο δυσκολότερη είναι η πραγματικότητα τόσο περισσότερο και καλύτερα λειτουργεί η μυθική σκέψη και τόσο πιο εύκολα ο πολιτικός μετατρέπεται σε ένα μάγο που θα διασώσει την κατάσταση.

Η Απλοποίηση, η μεγιστοποίηση, η αλλοίωσης της κατάστασης αποτελούν πολλές φορές το περιεχόμενο του πολιτικού λόγου θέλοντας να προσφέρει την ασφάλεια στο φοβισμένο και τρομαγμένο λαό, σκοπεύοντας βέβαια στην εκλογή του.

Το ψέμα-μύθος του κάθε πολιτικού και εν γενικά της πολιτικής είναι ένα βασικό λειτουργικό στοιχείο του κοινωνικού συστήματος. Κάθε πολιτικός λειτουργεί σε κομμάτι αυτού του συστήματος. Ο λόγος του είναι και αυτός ένα μέρος ενός συστηματοποιημένου θεσμικά λόγου, όπου ανεξάρτητα από την ιδεολογική του τοποθέτηση είναι αναγκασμένος να απαντήσει στις μυθικές προσδοκίες του “λαού” χρησιμοποιούνται το μύθο που θα τον οδηγήσει στην έξοδο από μια δυσάρεστη πραγματικότητα. Αν έλεγε την αλήθεια κανείς δεν θα τον ψήφιζε, διότι και ο λαός την αλήθεια προσπαθεί να αποφύγει.

Σε αυτό το σημείο το πολιτικό σύστημα και η προσδοκία του πολίτη συναντούνται μέσα από το μύθο. Όπως έλεγε ο Μουσουλίνι “ Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι υπερβολικά έτοιμος να ακούσει αυτό που του αρέσει και ας είναι και ψέμα”.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ανακαλύπτουμε ότι υπάρχει μια “συμφωνία” ανάμεσα στο πολιτικό και τον πολίτη, ανάμεσα στην πολιτική και τον λαό, για αυτό που θα πει και αυτό που θα ακούσει ο άλλος. Σαν αυτό που θα προτείνει η πολιτική είναι αυτό που θέλει να ακούσει ο λαός.

Κατά την διάρκεια των εξαγγελιών λοιπόν, ο πολιτικός και πολίτης, η πολιτική και ο λαός, βρίσκονται σύμφωνοι στη αντιμετώπιση της πραγματικότητας με μυθικές υπεκφυγές. Φαίνεται λοιπόν ότι ο πολίτης και κατ' επέκταση ο λαός, αποζητούν και συμφωνούν με την “μαγική” δύναμη του πολιτικού και της πολιτικής, η οποία απαντά στο μυθικό περιεχόμενο του ασυνειδήτου, ασφαλίζοντας τον απέναντι στην απειλή μιας απομυθοποιημένης πραγματικότητας.

Η απογοήτευση όμως από το μη πραγματοποιήσιμο του εγχειρήματος, φαίνεται ότι στο τέλος πέφτει όλη στην πλάτη του πολιτικού και της πολιτικής, όπως σε άλλες καταστάσεις θα έπεφτε πάνω στους ώμους του γονέα. Η πολιτική και ο πολιτικός κατηγορούνται για το ψέμα - μύθο που εκφράζουν και φαίνεται ότι ο πολίτης και γενικά ο λαός, δεν αντιλαμβάνονται την δική τους συμμετοχής σε αυτό. Σαν να μην βλέπουν σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο την δική τους ροπή προς το μύθο. Την δική τους ανάγκη να ακούσουν κάτι που θα τους ασφαλίσει ακόμα και αν δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.


Έτσι πολύ εύκολα ο κάθε πολίτης, αλλά και ολόκληρος ο λαός θεωρούν τον πολιτικό ψεύτη και την πολιτική σαν απάτη, χωρίς να διακρίνει την συμμετοχή του στην κατασκευή αυτής της απάτης. Βέβαια ο πολίτης που θα απογοητευτεί θα στραφεί σε κάποιο άλλο κόμμα και σε κάποιον άλλον πολιτικό, ο οποίος με την σειρά του θα ανανεώσει την μυθική προσδοκία του...

Σαν συμπέρασμα λοιπόν θα έλεγα να δεχτούμε ότι η μαγεία, ο μύθος, καθώς και το ψέμα δεν είναι χαρακτηριστικά της πολιτικής και του πολιτικού, αλλά αποτελούν αποτέλεσμα μιας κοινωνικής κατασκευής με την συμμετοχή του πολίτη και του λαού, όπου κάθε μέλος αυτής της συνκατασκευής κερδίζει την μυθική, “μαγική” ηρεμία που αποζητά.

Κερεντζής Λάμπρος

πίνακας:Antonio Berni,

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα