Μέτρον Αριστον

(Από τα γράμματα αναγνωστών της Καθημερινής)

Κύριε διευθυντά Προσφάτως άκουσα υπουργό εν ενεργεία να λέγει. «Στις κοινωνικές μου σχέσεις και στη δουλειά μου εφαρμόζω την αρχή “παν μέτρον άριστον”». Η έκφραση αυτή είναι τελείως σφαλερή, αντικοινωνική και αντιδεοντολογική όταν το κάθε άτομο ρυθμίζει τη ζωή του και την όλη συμπεριφορά του με τη προσθήκη της λέξης «παν», μπροστά από το σοφό απόφθεγμα «μέτρον άριστον» το οποίο oι αρχαίοι Ελληνες συγγραφείς, καθένας με το δικό του τρόπο το παρουσιάζει. Ο Ησίοδος στο έργο του «Εργα και Ημέραι» γράφει «χρη κατ’ αυτόν παντός οράν μέτρον», - «πίνειν υπέρ μέτρον». Ο Πίνδαρος λέγει «μέτρα δε γνώμα διώκων μέτρα δε και κατέχων – κατά μέτρον». Ο Σοφοκλής στην Ηλέκτρα «μέτρον έχειν». Ο Πλάτωνας στους «Νόμους» «πλέον μέτρου» κ.λπ. Παρόμοια σημασία με το «μέτρον άριστον» έχει και η αρχαιοελληνική έκφραση « Μηδ-έν- μηδέν άγαν»- ούτε μιά πράξη μας να μην είναι υπερβολική, κανένα πράγμα να μην είναι πολύ (Πίνδαρος, Αισχύλος, Πλάτωνας). Από τα παραδείγματα αυτά φαίνεται πως ένα είναι το μέτρο και αυτό είναι το άριστο, με το οποίο πρέπει καθένας από μας να ρυθμίζει τη ζωή του. Το μέτρο αυτό είναι οι νόμοι και οι κανόνες, τους οποίου έχει θέσει κάθε κοινωνία, και οφείλομε να τηρούμε όλοι, υπουργοί και κοινοί πολίτες. Οταν βάλουμε μπροστά από το μέτρο το «παν» σημαίνει πως δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, αλλά οι πράξεις μας μπορούν να ρυθμίζονται κάθε φορά, όπως εμείς θέλουμε, αφού το «κάθε» μέτρο είναι άριστο, ο «κάθε» τρόπος ζωής μας είναι άριστος… Η έκφραση «παν μέτρον άριστον» ακολουθεί το δόγμα των σοφιστών, το οποίο τόσο πολέμησε ο Σωκράτης, ως πολύ επικίνδυνο για την κοινωνία. Κατά τους σοφιστές δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια. Αγαθό, δίκαιο είναι εκείνο πού κάθε φορά εξυπηρετεί το συμφέρον μας. Κάθε άνθρωπος είναι φυσικό, εξυπηρετώντας το δικό του συμφέρον να προσπαθεί να επιβάλει εκείνο που τον συμφέρει. Νόμος είναι το δικό του δίκιο...  Ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης (5ος αιώνας π.Χ.) ο κυριότερος εκπρόσωπος της σοφιστικής κίνησης, υιοθέτησε τη θεωρία της σχετικοκρατίας, σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει μια απόλυτη αλήθεια και η γνώση δεν ισχύει αντικειμενικά, αλλά ποικίλλει μεταξύ των ανθρώπων. Με τη διατύπωση «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος» – «ο άνθρωπος είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων, όσων μεν υπάρχουν ότι υπάρχουν, όσων δε δεν υπάρχουν ότι δεν υπάρχουν», υπεστήριζε ότι τα πράγματα δεν είναι τα ίδια για όλους τους ανθρώπους, είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να μιλάμε όχι για μια αλήθεια, αλλά για πολλές αλήθειες. Η πραγματική αλήθεια είναι εκείνη που μας συμφέρει κάθε φορά. Ο άνθρωπος θα επιλέγει ως αλήθεια εκείνη που τον συμφέρει και θα προσπαθεί να πείσει και τους άλλους ανθρώπους να πιστέψουν στην αλήθεια αυτή.  Ο Θρασύμαχος ο Χαλκηδόνιος (5ος αιώνας π.Χ.) υποστηρίζει, όπως και ο Πρωταγόρας ότι το δίκιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου, «το του κρείττονος συμφέρον». Θα είναι το «παν» μέτρον άριστο, αφού το μέτρο αυτό σήμερα μας συμφέρει. Σε άλλες περιπτώσεις το μέτρο αυτό αν δεν μας συμφέρει θα το αλλάξουμε με άλλο μέτρο, αφού το άλλο αυτό μέτρο αυτό βρίσκεται στην περιοχή του «παν». Αν επικρατήσει η άποψη αυτή η κοινωνία μας θα θυμίζει ζούγκλα. Κάθε άνθρωπος είναι φυσικό εξυπηρετώντας το δικό του συμφέρον να βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τους άλλους ανθρώπους, οι οποίοι δεν εξυπηρετούνται.  Στην περίπτωση αυτή είναι επόμενο να επικρατήσει ο πιο ισχυρός και να επιβάλει το αγαθό εκείνο, που αυτός κρίνει ως αγαθό και εξυπηρετεί τις δικές του ανάγκες, επιδιώξεις και επιθυμίες. Ετσι αγαθόν είναι εκείνο το οποίον εξυπηρετεί τις ανάγκες και επιδιώξεις του πιο ισχυρού. Στην περίπτωση αυτή σε μια πολιτεία ο Ηγεμόνας, επειδή θα διαθέτει την ισχύ, μπορεί να επιβάλει στους πολίτες, οι οποίοι είναι ασθενέστεροί του, τους νόμους εκείνους που ικανοποιούν το δικό του συμφέρον.  Αλίμονο επομένως στην Πολιτεία εκείνη που Ηγεμόνας θα γίνει ο Υπουργός μας, ο οποίο σοφιστικώς σκεπτόμενος εφαρμόζει την αρχή «παν» μέτρον άριστον, τότε θα είχαμε μια ακόμη χούντα. Δεν θέλω να κατηγορήσω τον συμπαθή αυτό πολιτικό, ότι έχει ολοκληρωτικές διαθέσεις, αλλά γράφω τις γραμμές αυτές, για να τονίσω πως πρέπει όλοι μας να είμαστε προσεκτικοί, όταν μιλάμε και μάλιστα δημοσίως, γιατί είναι μεγάλο λάθος στην προκειμένη περίπτωση, να βάζουμε, ίσως επί το «ελληνικότερον» το «παν» πριν από το σοφό απόφθεγμα «μέτρον άριστον». Δρ Νικολαος Β. Πετρουλακης / Αθήνα πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_14/01/2009_299170 πίνακας:  Giorgio de Chirico