ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Ιωάννης Ν. Νέστορος 1 & Κωνσταντία Ζγαντζούρη 2
1 Καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης
2 Διδάσκουσα Κλινικής Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης σύμφωνα με το ΠΔ 407/80
Το άγχος αποτελεί φόβο, του οποίου η αιτία δεν είναι σαφής και δεν μπορεί να προσδιοριστεί, από το άτομο που τον βιώνει, τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Η αιτία, όμως, του φόβου αυτού μπορεί να εντοπιστεί από το άτομο είτε μετά από περαιτέρω σκέψη του ιδίου, είτε μετά από συζήτηση με κάποιο άλλο άτομο, όπως συμβαίνει κατά την ψυχοθεραπεία.
Όσον αφορά στο φόβο, αυτός είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που δημιουργείται στο άτομο, όταν αυτό αισθάνεται ότι απειλείται με οποιοδήποτε τρόπο.
Υπάρχουν δύο διαστάσεις στο συναίσθημα του φόβου:
α) η υποκειμενική του αντίληψη
β) οι σωματικές αντιδράσεις.
Οι σωματικές αντιδράσεις είναι κοινές σε όλα τα θηλαστικά και, ουσιαστικά, προετοιμάζουν τον οργανισμό για μάχη ή φυγή. Γι΄ αυτό δημιουργείται αύξηση της αρτηριακής πίεσης και ταχυκαρδία, ώστε να πάει περισσότερο αίμα στους ιστούς του οργανισμού, αύξηση του μυϊκού τόνου των σκελετικών μυών, ώστε να είναι έτοιμος να τρέξει ή να πολεμήσει πιο αποτελεσματικά, ανόρθωση των τριχών του σώματός του –κατάλοιπο της εποχής, κατά την οποία το τρίχωμα του θηλαστικού (π.χ. ενός χιμπατζή) χρησίμευε για να προκαλεί δέος στον αντίπαλό του, κ.λπ.
Τα άτομα, συνήθως, δεν έχουν κανένα πρόβλημα να αντιληφθούν τους φόβους τους που προέρχονται από κάποιο συγκεκριμένο εξωτερικό ερέθισμα (π.χ., ένα απειλητικό ντόπερμαν). Αντίθετα, αντί της λέξης άγχος ή φόβος, τα άτομα, που έχουν άγχος, περιγράφουν τη συναισθηματική τους κατάσταση ως ταραχή, στρες, αγωνία, αναστάτωση, ανησυχία, νευρικότητα, διέγερση ή υπερένταση.
Το δημιουργικό άγχος
Γενικά, το χαμηλού βαθμού άγχος διευκολύνει την εγρήγορση και βελτιώνει την απόδοση του ατόμου στις διάφορες δραστηριότητές του.
Το παθολογικό αγχος
Όταν όμως αυξηθεί πάνω από κάποια όρια, επιδρά ανασταλτικά στην απόδοση του ατόμου προκαλώντας προβλήματα στη συγκέντρωση, στην προσοχή και στη μνήμη.
Υπάρχουν μεγάλες ατομικές διαφορές στα εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα που προκαλούν άγχος, καθώς και στον τρόπο που το κάθε άτομο το βιώνει. Επίσης, σε διάφορες φάσεις της ζωής του, το άτομο μπορεί να αγχώνεται περισσότερο ή λιγότερο εύκολα.
Πολλές φορές, οι άνθρωποι συγχέουν τις έννοιες άγχος και στρες ή τις θεωρούν ταυτόσημες. Αυτό συμβαίνει γιατί, σε πολλές περιπτώσεις, σε συναισθηματικό επίπεδο, το άτομο βιώνει υποκειμενικά το στρες ως άγχος. Ως στρες ορίζεται, κατά το Χάνς Σέλυ (Hans Selye), οποιαδήποτε αλλαγή στο εσωτερικό ή εξωτερικό περιβάλλον του οργανισμού, η οποία απαιτεί από αυτόν να προσαρμοστεί. Το στρες μπορεί να γίνεται υποκειμενικά αντιληπτό από το άτομο ως άγχος, αλλά πολλά άτομα, που δεν έχουν καλή επαφή με τα συναισθήματά τους, μπορούν να είναι υπερβολικά “στρεσαρισμένα” χωρίς να το συνειδητοποιούν.
Ο 20ός αιώνας έχει χαρακτηριστεί, από τον φιλόσοφο Άλμπερτ Καμί (Albert Camus), ως ο αιώνας του φόβου και από τον ψυχολόγο Ρόλο Μέϊ (Rollo May), ως ο αιώνας του άγχους, στοιχείο που αντανακλάται και στη συχνότητα των αγχωδών διαταραχών.
Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν τις πιο συχνά εμφανιζόμενες διαταραχές στο γενικό πληθυσμό. Για τις περισσότερες από αυτές, η ηλικία έναρξης είναι συνήθως η εφηβική ή η νεαρή ενήλικη ζωή.
Η αιτιολογία των αγχωδών διαταραχών συνίσταται σε ένα συνδυασμό ψυχολογικών και βιολογικών παραγόντων, οι οποίοι επιδρούν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό στην εμφάνισή τους.
Οι ψυχολογικές θεωρίες έχουν προτείνει διάφορους μηχανισμούς, στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν και να εξηγήσουν το άγχος. Οι περισσότερες από αυτές αναφέρουν ότι το άγχος αποτελεί ένα σήμα κινδύνου για το άτομο.
Η Θεραπεία
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών επιτυγχάνεται αποτελεσματικά με τους διάφορους τύπους ψυχοθεραπείας ( Ψυχανάλυση, Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία, Συστημική θεραπεία, κ.λ.π)..
Η φαρμακευτική αγωγή (όπου αυτή κρίνεται απαραίτητη), γίνεται κυρίως με βενζοδιαζεπίνες (διαζεπάμη, αλπραζολάμη, λοραζεπάμη, κλ.π.) και άλλα φάρμακα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόσφατη ανακάλυψη ότι και πολλά σύγχρονα αντικαταθλιπτικά φάρμακα (φλουοξετίνη, βενλαφαξίνη, μιρταζαπίνη, κλ.π.) έχουν αγχολυτική δράση και θεραπευτικές εφαρμογές στις αγχώδεις διαταραχές.
Η πρόληψη
Η πρόληψη του άγχους και των διαταραχών του μπορεί να επιτευχθεί με τη σωματική άσκηση, την υγιεινή διατροφή, την εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης, καθώς και με δραστηριότητες που συμβάλλουν στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και, γενικά, της αισιοδοξίας.
Το Α και το Ω της χωρίς άγχος ζωής είναι η ορθή φιλοσοφική τοποθέτηση απέναντί της, οι ρεαλιστικοί στόχοι και ο υγιής τρόπος ζωής. Στα θέματα αυτά έχουν αναφερθεί διεξοδικά όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι.
Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής του Νεοέλληνα εμπεριέχει πολλές από αυτές τις φιλοσοφικές αξίες, αρκεί κανείς να τις αναζητήσει (π.χ. παν μέτρον άριστον, η αγάπη για τη ζωή και συγχρόνως η θυσία της ζωής για την ελευθερία, η αισιοδοξία ως το κυριότερο χαρακτηριστικό του ελληνικού τρόπου σκέψης, κ.λ.π.).
Τέλος, το άγχος μειώνεται με οποιαδήποτε διαδικασία που αυξάνει τη λεγόμενη συναισθηματική νοημοσύνη. Η μείωση του άγχους δε θα βελτιώσει μόνο την ποιότητα ζωής αλλά θα επιμηκύνει και τη χρονική της διάρκεια, δεδομένου ότι πλήθος από τις σύγχρονες αιτίες θανάτου (αρτηριοσκληρωτική νόσος των αγγείων της καρδιάς και του εγκεφάλου, που οδηγεί σε καρδιακά εμφράγματα και σε αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, κλ.π.) έχουν άμεση σχέση με το άγχος. Βέβαια, και όλες οι ψυχοσωματικές ασθένειες (έλκος στομάχου, βρογχικό άσθμα, κ.λ.π.) οφείλονται σε υψηλά επίπεδα στρες και άγχους.
φωτο: grafitti
Σχόλια